Alþýðublaðið - 23.03.1963, Qupperneq 9

aðild Islands aS Efnahagsbanda-
laginu væri lieimil án stjórnarskrár
breytingar eð'a ekki. Niðurstáða
hans er sú, „að sérstök stjórnlaga-
heimild væri óhjákvæmileg, ef ís-
land' ætlaði að gerast fullgildur
aðili að Efnahagsbandalaginu.‘‘
Um hugsanlega aukaaðild að Efna
hagsbandalaginu segir prófessorinn
hins vegar þetta: „Þegar þessa er
gætt, er það auðskilið, að þeirri
spurningu, hvort breyta þurfi
stjórnarskránni, ef ísland gcrist
aukaaðili að Efnahagsbandalaginu,
verður að svo stöddu ekki svarað
mcð neinni vissu, hvorki játandi
né neitandi. Ilenni yrði í rauninni
þá fyrst hægt að svara, ef fyrir
iægi, hvert myndi verða efni auka
aðildarsamnings við ísland, ef til
kæmi.“
í þessum fyrirlestri sínum rekur
prófessor Ólafur Jóhannesson m.
ö.o. ýtarlegar en ég man eftir, að
áður hafi verið gert, hverjar skuld
bindingar íslendingar hafa tekið á
sig undanfarna áratugi með aðild
sinni að alþjóðastofnunum og al-
þjóðasaimtökum, og hann hikar
ekki við að segja, að í því hafi
falizt nokkur fullveldisskerðing.
Framsóknarflokkurinn mun hafa
staðið að eða samþykkt aðild ís-
lendinga að nær öllum þessum al-
þjóðastofnunum eða samtökum og
hefur því samþykkt það, sem vara-
forinaður flokksins telur fullveldis-
skerðingu, Tíminn hefur aldrei
haft neitt við þessa „fullveldis-
skerðingu" að athuga. Honum Iief-
ur aldrei dottið í hug, að Fram-
söknarflokkurinn væri að stága
neitt víxlspor með því að sam-
þykkja hana. Þegar Framsóknar-
flokkurinn var að samþykkja aðild
að nýjum alþjóðastofnunum eða
samtökum, þá var ekki verið að
svíkja „sjálfstæðishugtak Jóns Sig-
urðssonar," eða smeygja fjötrum
á þjóðina með því að finna upp
nýtt „sjálfstæðishugtak.“ En þegar
[ ég bendi á þessar einföldu og aug-
ljósu staðreyndir í tækifærisræðu,
fjórum mánuðum eftir að varafor-
maður Framsóknarflokksins hefur
rætt þær ítarlega í vísindalegum
fyrirlestri, þá hrópar Tíminn ó-
kvæðisorð að mér og telur mig
boða hinar hættulegustu kenning-
ar.
En auðvitað eru öll skrif Tímans
um þessi efni undanfarnar vikur
fullkomin fjarstæða. Skuldbindíng
arnar, sem íslendingar, eins og
raunar flestar aðrar menningar-
þjóðir, hafa tekizt á hendur undan-
farna áratugi í nýjum alþjóðastofn
unum og nýjum þjóðabandalögum,
eru ómótmælanleg staðreynd, en
þær hafa verið taldar nauðsynlegar
til þess að ná öðrum markmiðum,
;em talin hafa verið nytsamlegri
g háleitari en nauðsynin á því að
halda fast við algjörlega óskert
sjálfsforræði á öllum sviðum.
Hina(r nýju alþjóðastofnan^r og
hin stóraukna alþjóðasamvinna
hefur og reynzt þeim þjóðum, sem
aðild hafa átt, til ótvíræðs gagns
og aukinnár farsældar. Og aukin
alþjóðasamvinna milli fr jálsra
þjóða hefur ekki orðið til þess að
skerða raunverulegt sjálfstæði
þeirra né spilla menningu þeirra,
þjóðerni eða tungu. Þetta var sú
meginstaðreynd, sem ég vildi vekja
athygli á í tilefni af aldarafmæli
Þjóðminjasafnsins.
Óskammfeilnust af öllum full-
yrðingum Tímans í tilefni af ræðu
minni er sú, að með því að benda
á skyldur þær, sem íslendingar
hafa tekizt á hendur með aðild að
alþjóðastofnunum og þjóðasamtök
um, og telja, að þær hafi verið
réttmætar og nauðsynlegar, þá
sé ég að mæla með því, að ísiend-
ingar afsali sér fullveldi sínu.
Prófessor Ólafur Jóhannesson hef
Ur auðsjáanlega haft hugboð um,
að til kynnu að vera svo óhlutvand
ir menn á íslandi, að þeir freist-
uðust til þess að túlka aðild að
alþjóðastofnunum sem fullveldis-
afsal. Þess vegna segir hann í íyr-
irestri sínum:
„Næst vík ég með örfáum orð
um að þeirri spurningu, hvort
skuldbindingar gagnvart al-
þjóðastofnun geti leitt til þess,
að landið verði ekki lengur tal
ið fullvalda, þ.e.a.s. ekki lengur
talið fullgildur þjóðréttaraðilii.
Þeirri spurningu verður al-
mennt að svara neitandi. Það er
að vísu ljóst af því, sem hér hef
ur verið sagt, að talsverðar full
veldistakmarkanir kunna að
fylgja aðild að alþjóðastofnun,
en fullveldishugtakið er afstætt.
Það lagar sig eftir breyttum
viðhorfum og þörfum á hvcrjum
tíma. Fullveldistakmarkanir
þær, sem t.d. Ieiða af þátttöku
í Éfnahagsbandalaginu, hefðu
sennilegá áður fyrr verið taldar
ósamrýmanlcgar óskoruðu rík-
isfullveldi. En sjálfsagt kemur
engum til hugar að halda því
fram, að aðildarríki Efnahags-
bandalagsins, Frakkland, Ítalía,
Belgía o.s.frv. séu ekki eftir
sem áður fullgildir þjóðréttar-
aðilar. Skuldbindingar ríkja
gagnvart alþjóðastofnun munu
því oftast nær engu skipta utn
formlegt fullveldi ríkis.“
Það er m.ö.o. ekki aðeins skoðun
varaformanns Framsóknarfiokks-
ins, að íslendingar hafi ekki af-
salað sér fullveldi sínu með aðild
að þeim stofnunum og samtökum
sem þeir hafa þegar gerzt aðilar
að,- heldur að þeir myndu jafnvel
ekki afsala sér fullveldi sínu, þótt
þeir geröust fullgildir aðilar að
Efnahagsbandalaginu. Nú hefur
það að vísu aldrei verið skoðun
mín og ekki heldur ríkisstjórnar-
inar, að íslendingar ættu að ger
ast fullgildir aðilar að Efnahags-
bandalaginu, ekki vegna þess, að
með því afsöluðum við fullveldi
okkar, lieldur af því, að skuldbind
ingarnar að öðru leyti yrðu of
þungbærar. En Tíminn, sem telur
mig boða fullveldisafsal, þegar ég
bendi á þær skuldbindingar, sem
við HÖFUM ÞEGAR TEKIÐ A
OKKUK í ALÞJÓÐASAMSTAKFI,
virðist af einhverjum ástæðum alls
ekki hafa tekið eftir því, að vara-
formaður flokks hans telnr það
alls ekki fullveldisafsal, þótt ís-
Iendingar gerðust fullgidir aðilar
Framh. á 13. síðu
SIGGA VIGGA OG TILVERAN
NÁÐI E.KKI BE-YGJUNN/, SEGlR HON”
OGTEKUR STR\Klí) ÚT UM YilNN!
Symfóníu-
tónleikar
ÞAÐ kenndi margra grasa á tón-
leikum Sinfoníuhljómsveitar ís-
lands í fyrrakvöld. Aðsóknin ætti
að sýna forráðamönnum sveitar-
innar, að slík samsetning á ofnis-
skrá er ekki vænleg til að draga
að. Englendingarnir Elgar og Del-
ius áttu þarna sitt hvort vcrkið,
hugguleg og menningarleg, sjent
ilmannleg, fremur en karlmann-
leg. Var þeim báðum skilað vel
af hljómsveitinni, eins og öðru,
sem flutt var á tónleikunum, efvir
því, sem ég fékk bezt heyrt. Stjórn
andi var William Striekland.
Þættir Jóns Leifs við Galdra-
Loft Jóhanns Sigurjónssonar eru
gott verk og tilþrifamikið með
köflum. Hann nær miklum, drama-
tískum krafti í þessu verki og
finnst mér þetta með því bezta,
sem ég hef heyrt eftir Jón, hvort
sem honum líkar það betur eða
verr að fá slíka umsögn í blaði.
Flutningurinn tókst ágætlega og
framsögn Gunnars Eyjólfssonar
var þróttmikil og- ágæt, þó að hann
muni hafa verið aðeins of fljótur
að skila sínu hlutverki.
0
Síðast á efnisskránni var ís-
landssymfónía eftir bandariska
tónskáldið, Henry Cowell, hin 1G.
talsins af symfóníum tónskáldsins,
Hljómsetning er víða hugmy.nda-
rík, en í heild grípur verkið mann
tæplega við fyrstu heyrn. í einum
Framli. á 13. síðu
MOSKVA - RÖM - PEKING
Páfinn veitti tengdas. Krústjovs
áheyrn fyrir nokkru. Þessi atburð-
ur hefur horfið í skuggann fyrir
öðrum stærri tíðindum að undan-
förnu. Að því er virðist, eru þetta
smámunir. Þúsundir og aftur þús-
undir hvaðanæfa að úr heiminum
heimsækja Páfagarð. En þegar
sjólfur tengdasonur forsætisráð-
herra Sovétríkjanna biður um að
fá áheyrn páfans er litið á það
sem ósk að hálfu Moskvu-stjóm-
ar um bætt samskipti við Vatík-
anið.
Að vísu bar opinbert málgagn
páfa, „Observatore Romano", til
baka fregnirnar um að Adsjúbel
ritstjóri hefði fengið áheyrn. En;
staðfestingar hafa fengizt frá öðr
um aðilum, og það virðist ótvírætt,
að herra og frú Adsjúbei hafi ver-
ið hjá páfanum í nákvæmlega 18
mínútur.
Fyrir nokkrum árum hefði ver-
ið óhugsandi að reyna að bæta
samskipti Kremls og Páfagarðs.
Nú er ekki ósennilegt, að það
megi takast — heldur hugsanlegt.
Stjórnin í Moskva óskar senni-
lega eftir því að auka áhrif sín í
kaþólskum löndum. Og Páfagarð-
ur hefur augsýnilega óhuga á að
skapa kaþólsku kirkjunni betri
skilyrði bak við járntjaldið.
Vel kann að vera, að Adsjúbei
hafi rekið eitthvert erindi fyrir
róðamennina í Kreml, en einnig
kann að vera að aðeins hafi verið
um einkaheimsókn að ræða. Tím-
inn sker úr um það.
Þrálátur orðrómur er á kreiki
um það, að páfinn hafi notað tæki
færið til þess að skrifa Krústjov
bréf. Ennfremur er staðhæft, að
Krústjov sjálfur hafi í hyggju að
fara til Rómar. Ef það reynist rétt
leikur enginn vafi á því, að á-
heyrnin, sem Adsjúbei var veitt,
boði þáttaslcil í samskiptum Kreml
og Páfagarðs.
Önnur og eins forvitnileg frétt
hefur borizt frá Moskvu. Hún
hermir, að ráðamennirnir í Pek-
ing hafi boðið Kiústjov í heim-
sókn. Kínverjar leggja til, að
Krústjov komi við í Peking, þegar
hann fer í fyrirhugaða heimsókn
sína til Kambódíu og ræði mögu-
leikana á lausn á hugmyndafræði
deilu ríkjanna. Ef þetta hentar
ekki Krústjov, eru Rússar beðnir
að senda „annan félaga, sem gegn
ir ábyrgðarmiklu embætti". Kín-
verjar eru einnig fúsir til að senda
fulltrúa til Moskva, ef þess er
óskað.
Þetta er vel að merkja ekki orð-
rómur heldur staðreyndir. Tillag-
an frá Peking kom fram fyrir
nokkrum dögum í bréfi, sem var
svar við tilmælum Krústjovs frá
21. febrúar um fund æðstu manna
kommúnistaflokkanna tveggja. —
Ráðamenn í Peking hafa lengi ver-
ið hlynntir slíkri ráðstefnu, og að
því er virðist hefur boð Krústjovs
mætt miklum velvilja.
Alþjóðahreyfing kommúnista er
komin á alvarlegt stig, og valdhaf-
arnir í Peking telja, að tími sé
kominn til innbyrðis skilnings. Enn
fremur segir, að deiluaðilar verði
að leysa sem fyi-st þau vandamál,
sem hægt er að leysa, og undir-
rita samning þar að lútandi. Fjalla
verður um d'eilumálin í samninga-
viðræðum og „ekki má afhjúpa á-
greiningsefni fyrir fjandmannin-
um,“ segja þeir.
En ráðamennirnir í Peking
leggja áherzlu á, að halda verði
áfram að berjast „gegn júgóslav-
nesku endurskoðunarstefnunni."
Ennfremur sé nauðsynlegt að Rúss
ar og Albanir geri út um deilu-
mál sín og taki aftur upp eðlileg
samskipti. Hér 'verður stjórnin í
Moskva að taka frumkvæðið, segir
Peking-stjórnin.
Svo virðist með öðrum orðum
sem stjórnin í Moskva sé til viðtals
við bæði Vatíkanið og Peking. —
Ekki er gott áð segja hvað þetta
getur leitt til. En jafnvel má gera
ráð fyrir, að ef tilraunirnar heppn-
ist hafi Ki'ústjov unnið meiri hátt-
ar stjórnmálalegan sigur.
i
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 23..marz 1963 $