Breiðablik - 01.01.1913, Qupperneq 7

BREIÐABLIK
119
að saman. En auðsætt er á öllu,að tímar
Sáttmálsbókarinnar eru enn harðneskju-
tímar og siðleysis. Þar gildir enn lög-
málið: Auga fyrir auga og tönn fyrir
tönn. Þó geta manngjöld komið í stað
blóðhefnda (2130)-
Næsta framför í löggjöf með ísraels-
mönnum verðurmeð siðbót Jósía621 f. Kr.
Það er löggjöfin í 5. Mósebók, er þá
kemur til greina. Eftirtektarvert er það
mjög, að Hammúrabi-lögin eru gefin út
af nýju austur í Babylon á dögum Assur-
banipals konungs (668—625 f. Kr.) og
eru þá nefnd: „Dómur réttlætisins, sem
Hammurabi konungur setti“. Þetta er
rétt á undan endurbótum Jósía (622—621)
og stendur sjálfsagt að einhverju leyti í
sambandi við þærio). Þá er musterið í
Jerúsalem risið upp og orðin þungamiðja
allrar guðsdýrkunar. En um leið verður
dómsvaldið bundið við einn stað og ný
og fullkomnari löggjöf nauðsynleg. Nú
er lögmálið: Auga fyrir auga og tönn
fyrir tönn (1 e x t a 1 i o n i s)farið að ganga
úr gildi. Farið er líka að hegna með
flengingum eða barsmíði. Löggjöf 5.
Mósebókar byrjar með sögulegum for-
mála og endar með blessan og bölvan,
alveg á sama hátt og lög Hammúrabi.
Heiðnir siðir eru stranglega bannaðir og
mannúðar verður mjög mikið vart, er
nemur úr gildi harðneskjusiðu fyrri tíma.
Hér höfum vér fyrir oss löggjöf, þar sem
leitast er við að flétta hugsjónir spámann-
anna inn, að því leyti sem unt þótti.
Þriðja tímabilið er herleiðingaröldin.
Þá er fornsaga ísraelsmanna endurrituð
frá sjónarmiði prestastéttarinnar seinast
á 6. öld og í byrjan 5. aldar f. Kr. Til-
gangurinn var að sýna guðlegan uppruna
þjóðsiðanna. Frá þessu tímabili er lög-
gjöf 3. Mósebókar, sem aðallega lítur að
guðsþjónustu og helgisiðum.
10) Stanley Cook. Lavvs of Moses and Ham-
murabi 1903, bls. 41.
III.
En þó Sáttmálsbókin sé ekki öll frá
Móse, segja menn, gæti þó þau tíu laga-
boðorð, sem kristnum heimi er tamt að
skoða sem kjarna alls þess lagabálks, er
kendurer við MÓse,hafaframkomiðáþann
hátt, sem frá er sagt í annarri Mósebók.
Eftir frásögninni, á Jahve að hafa afhent
Móse tvær steintöflur, ritaðar með hans
eigin fingri; hafa menn álitið, að á þess-
um tveim töflum hafi boðorðin tíu verið
rituð,sembarnalærdómurkristinna manna
byrjar á. .Töflurnar voru guðs verk, og
letrið guðs letur, rist á töflurnar* (2M
3216). En er Móse gekk ofan af fjallinu,
með töflurnar í hendi og varð þess var,
að lýðurinn hafði gjört sér gullkálf og
dýrkaði sem guð, upp tendraðist hann
bræði svo mikilli, að hann varp steintöfl-
unum frá sér og braut þær í mul fyrir
neðan fjallið. Síðan er Móse skipað að
gera sjálfur tvær steintöflur nýjar. Þá
er guð látinn gefa Móse lögmálið af nýju
munnlega og Móse ritar með sinni hendi,
tíu boðorðin á töflurnar.
Jafnvel skáldið Goethe benti þegar
á,að enginn myndi vita,hvað staðið heíði
upprunalega á steintöflum þessum. Það
hlyti að hafa verið alt annað en þau boð-
orð, er standa í barna-lærdómsbókunum
Lagaákvæði þau, er Móse fær hið síðara
skifti, eru á alt annan veg en þau,er hann
fekk hið fyrra skifti (2M20). í 5.
Mósebók 5 standa hin tíu boðorð enn og
eru tilfærð þar eftir því sem á að hafa
staðið á hinum fyrri töflum, sem ónýttusv
(2M20), en ekki hinum síðari. Og á
eftir upptalningu boðorðanna í 5. Móse-
bók 5 standa þessi ummæli: Og hann
ritaði þau á tvær steintöflur og fekk mér
þær. Það er því auðsætt að tvenns konar
frásögn hefir verið um það í ísrael, hvað
á þessum töflum hafi staðið ogþess vegna
hefir sú sögn myndast, að Móse hafi
mölvað þær í bræði sinni1!).
ir) Sbr. Prof. Bertholet: Religion in Ge-
schichte und Gegenwart I. 2020.