Alþýðublaðið - 20.04.1961, Blaðsíða 1

Hér segir frá viðburðum,
sem gerðusf fyrir 20 árum,
og hefðu gefað breyft
örlögum íslendinga

gHpÉ

111»

vv"'.-
■ • V V

m
■ •'■•■■■■'
^i^S®í?sS/fílií;vsisSj#^^Í^
' 5

$$$$#&$
>>'• •. . .
Vví'i'-v.vví'Vyv
:..'. > .■:.: • • -.:■ •

';»■
• - V

NÝLEGA er komin út í
Bandaríkjunum, og síðar í
mörgum öðrum löndum, bók-
in „The Rise and Fall of the
Third Reich“ eftir William
Shirer. Segir hún frá þýzku
nazistunum allt frá stofnun
flokksins til æðstu valda, svo
og frá hruni þeirra og tapi
heimsstyrjaldarmnar. Er
þetta voldugt verk, yfir 1200
síður, skrifað á skemmtileg-
an og læsilegan hátt. Hafði
Shirer, sem dvaldist árum
saman í Þýzkalandi sem blaða
maður, varið mörgum árum
eftir styrjöldina til að rann-
saka þýzk skjöl, sem lentu í
höndum Bandamanna.
í þessu verki er á nokkrum
stöðum getið um ísland.og eru
það atvik, sem snerta sögu ís-
lands á styrjaldarárunum. —
Þótt ekki sé þetta mikið fyr-
irferðar, sýnir það greinilega,
hversu mikils virði það er
fyrir íslendinga að safna öll-
um slíkum heimildum saman,
áður en þær glatast.
ísland kemur að sjálfsögðu
við sögu í sambandi við orr-
ustuna um Atlantshafið og
vopnaflutninga frá Banda-
ríkjunum til Bretlands, svo
og í sambandi við þann mögu
leika, að Bandaríkin yrðu
þátttakandi í striðinu. Shirer
telur, eins og margir aðrir, að
Hitler hafi haft mjög takmark
aðan skilning á hernaði á sjó,
en hugur hans verið allur við
hemað á landi. Hann hafi því
fyrirskipað kafbátum sínum
að fara mjög gætilega fyrstu
tvö ár styrjaldarinnar að því
er Bandaríkjamenn varðaði,
reyna að skjóta ekki á skip
þeirra og gefa þeim ekki þann
ig tilefni til að hefja þátttöku
í styrjöldinni. Hitler hafði
sterka tilfinningu fyrir því, að
Þjóðverjar mættu ekki berj-
ast á mörgum vígstöðvum í
einu, og hann hugsaði sér
sýnilega, að snúa sér að Banda
ríkjunum eftir að hann hefði
gersigrað Sovétríkin.
Þýzku f lotaforing j ar nir
litu að ýmsu leyti öðru vísi á
heildargang stríðsins en Hitl-
er. Þeir töldu það óhjákvæmi
legt, að Bandaríkin tækju
þátt í styrjöldinni, og aðeins
spurning, hvenær það yrði.
Hvöttu þeir Hitler til að búa
sig- undir það, meðal annars
með þvf að leggja undir sig
ísland.
Strax eftir fall Frakklands
í júní 1940 hvatti Reader
flotaforingi með stuðningi
Görings, Hitler mjög eindreg-
ið til að leggja þá þegar undir
sig fröns'ku 'Vestur-Afríku og
helztu eyjar Norður-Atlants-
•hafsins, þar á meðal ísland,
Kanaríeyjar og Azoreyjar. —
Var höfuðröksemdin sú, að
Þjóðverjar yrðu að hindra, að
Bandaríkjamenn næðu fót-
festu á þessum eyjum.
Fyrir íslendinga er athygl-
isvert að hugleiða þessar til-
lögur Readers og Görings. Ef
Hitler hefði samþykkt þær,
og þær hefðu verið fram-
kvæmdar þegar í stað, hefði
margt getað orðið á annan
veg en varð. Bretar voru
sem óðast að skipuleggja
varnir gegn hinni yfirvofandi
innrás Þjóðverja á Bretlands-
eyjar. Er vafasamt, að þeir
hefðu getað sent nægilegan
liðsauka til íslands, ef Þjóð-
verjum hefði þá ekki tekizt
að ná landinu í fyrstu lotu.
Hefðu Þjóðverjar náð hér fót
festu og komið upp flugvéla-
og kafbátastöðvum, má telja
víst, að fyrstu afskipti Banda
ríkjamanna af sriðinu hefðu
verið að reyna að ná íslandi
aftur úr höndum nzista.
En svona fór ekki. Hitler
samþykkti ekki tillögu Read-
ers og Görings, þótt hann léti
í ljós áhuga á þessum fyrir-
ætlunum. Hann vildi ráðast
inn í England og sigra Sovét-
ríkn. Þá mundi aðstaða Banda
ríkjamanna verða svo veik,
að það yrði vandalítið að
koma þeim fyrir kattarnef.
Þrátt fyrir þessa ákvörðun,
Framhald á 11. síðu.
MMWMmmMMMMMMMW
ij Hvalfjörður jj
ij / stríðinu
! < í síðasta stríði var ís- J!
Iland bækistöð til að ráða !;
Norður-Atlantshafi, erns J!
og sjá má af myndinni að !!
neðan, sem sýnir Hval-
fjörð fullan af herskip- j!
um á stríðsárunum. Naz- !;
istar hugsuðu sér ísland ;!
einnig sem stökkpall til !l
árása á Bandaríkin, Efri !;
myndin er tekin á amer- J!
ískri skipalest úti fyrir i;
íslandi, en nazistar urðu ;!
ofsareiðir, þegar Banda- Jí
ríkjamenn tóku við her- !;
vernd íslands 1941. ;!