Alþýðublaðið - 05.05.1963, Blaðsíða 5

HAITI vg Dínniníkanska lýð-
veldiö, iý<5ve! "n tvö á hinni
stóru eyju oar.iola á Kar-
íbahaíi, h;-"a mn átt í erj-
um. Eki.i ' '•mði sambúðin
þegar rniskunnarlausa
einræði ’■ attarinnar var .
afnumiS iníkanska lýð-
veldinu fyr'r 'veimur árum.
Síðan ’ r sniám saman
verið reyut að hverfa til lýð-
ræðislegra sti'r.-'arhátta í Dó-
minikauska iý ' ' ; idinu, og virð-
ist það hafa tvVi-át vel. Haiti er
aftur á ■-Ui hnrðstjórnarríki
enn sem fy.s r og stjórnarhætt-
irnir hafa þa ><isg hætzt í hóp
hinna miklu andstæðna milli
ríkjanna.
Eins off kunnugt er af frétt-
um er risin upp hörð rimma
milli r3tjanna og hafa þau slit-
ið stjórmnálasambEUdi. Dóm-
iníkanska lýðveldið skipaði Ha-
iti-stjórn að hvcrfa hurt með
lierlið sitt úr sendiráði Bómin-
íkanska lýðveldisins í Port-au
Prince, höfuðborg Ilaiti. Þang-
að munu hermenn Haiti-stjórn-
ar hafa sótt í leit að andstæð-
ingum Francois Duvaliers, for-
seta.
Dóminikanska lýðveldið sendi
Haiti-stjórn úrslitakosti, en
síðan var freslurinn til að svara
þeim franilengdur. Nefnd frá
bandalagi Ameríicuríkja (OAS)
hefur síðan komið til skjalanna
og horfur á sættum í þessu
deilumáli virðast hafa batnað.
við það að Haitistjórn lýsti yfir
að lögreglumenn hefðu veriö
fluttir úr dóminikanska scndi-
réðinu og itryggingar veittar
starfsmönnum hess og mönnum,
sem har hefðu leitað ásjár.
Óróaástand hefur ríkt á Ha-
iti undanfarna daga. Hinn 15.
maí á kjörtímabil Duvaliers
forseta að ljúka, en hann hef-
ur a!!s ekki í hyggju að leggja
niður völd. Andstæðingar hans
ákváðu því að r.ýna honum í
tvo heimana. Tveim sonum for-
setans var sýnt banatilræði
þegar þcir voru á leið i skóla
sinn í bifreið. I»rem skotum
var skolið úr annarri bifreið,
synir forsetans slupnu óskadd-
aðir, en bílstjórinn og tveir
lífverðir ’særðust lífshættulega.
Þetta var upphaf hins óró-
lega ástands. Síðan hafa að
minnsta kosti 15 andstæðingar
Duvaliers verið skotnir til bana.
63 iiðsforingjar voru reknir úr
hernum og reyna þeir að kom-
ast undan lögreglunni og er
þeirra leitað enn. Liðsforingj-
arnir voru sakaðir um drott-
inssvik og er leit lögreglunnar
m.iög víðtæk.
Minnstu munaði að stríð
skylli á milli Ilaiti og Dómin-
ikanska lýðveldisins, en sem
fvrr segir, eru sáttahorfur betri
nú. Floti Dóminikanska lýðveld-
isins var reiðuhúinn að sigla
til Port-au-Prince og hersveit-
ir sóttu til landamæra Haiti.
Góðar heimildir hermdu, að
ættingiar TrujiIIos, hins myrsta
einræðísherra Dóminikanska
lýðveldisins, væru komnir til
Port-au-Prince.
Samkvæmt síðustu fréttum
frá Port-au-Prince er þar
allt með kyrrum kjörum á yf-
irborðinu. Ilermenn standa
vörð nm seudiráð Suður-Ame-
ríkuríkja, þar sem 70 Haiti-
íncnn hafa leitað ásjár. Skól-
um hefur verið lokað og er
skýríngin sögð sú, að aliir lands
menn eigi að geta tekið þátt í
mánaðarhátíðahöldum um „við
urkenningu þjóðarinnar og ást
hennar á Francois Duvalier for
seta.” St.jórnin fyrirskipaði
þessi hátíðahöld.
Duvalier forseti telur sig valt-
an í sessi eins og sjá má af
hrottvikningu liðsforingjanna
* þrátt fyrir ógnarstjórnina sem
hann hefur beitt til þcss að
halda völdunum undanfarin sex
ár. Hann styðst mjög við hina
illræmdu „Ton-Ton-Macoutes”
(Grýlurnar), einkaher sinn, en
í lionum eru 10 þús. menn. —
Duvalier hefur megnið af vopna
birgðum sínum í kjallara for-
setahallarinnar.
Ekki hefur það orðið til að
bæta hina stirðu sambúð Ha-
iti og Dóminikanska lýðveldis-
ins, að áróður flæðir yfir landa-
mærin, svo og vopn og önnur
hergögn. Andstæðingi Duvali-
ers í forsetakosningunum 1957,
Louis Dejoie, sem er vellríkur
kaupsýslumaður, hefur orðið
mikið ágengt í að sameina
FKANCOIS DUVALIER
valtnr í sessi?
marga hópa haitiskra útlaga í
Santö Damingo, höfuðborg
Dóminikanska lýðveldisins. De-
ojie er góðkunningi Juan
Borsch, forseta Djtiminik-
anska lýðveldisins, og hefur
tryggt sér stuðuing hinna blá-
fátæku negra á Haiti. Dejoie,
sem sennilega verður næsti for-
seti Ilaiti, hefur orð fyrir að
vera heiðarlegur, cn heiðar-
leiki er sjaldgæfur mannkost-
ur á Haiti, þar sem spillingin
ríkir á öllum sviðum.
Haiti hefur sérstöðu á marg-
an hátt í rómönsku Ameríku.
Franska er t. d. hið opinbera
tungumál, en aðeins lítill
minnihluti, sem notið hefur
vissrar skólagöngu, hefur vald
yfir henni og skilur hana þokka
Iega. Þá er Iíaiíi eina negrarík-
ið i Vesturheimi. Um 9096 í-
húanna eru negrar, hinir múl-
attar, en hvítir telja aðeins
nokkur þúsund. íbúarnir eru af-
komendur þræla, sem Spán-
verjar og síðar Frakkar fluttu
til iandsins.
Til samanburðar má geta þess
að rúmlega fjórðungur íbúanna
í Dóminikanska lýðveldinu, en
þeir eru um 3 milljónir, eru
hvítir, en múlattar eru í meiri-
liluta og aðeins 12%'eru negr-
ar. Haiti er á vesta’nverðri cyj-
unni, í nágrenni við Kúfcu. —
Tveir þriðju hlutar eyjunnar
eru í Dóminíkanska lýðveldinu.
I efnahagsmálum er Dómin-
ikanska lýðveldið í hópi þeirra
ríkja rómönsku Ameríku, sem
eru tiltölulega vel á vegi stödd,
en Haiti er ncðst á lista á ná-
lega öllum sviðum. Þar cru
þjóðartekjurnar á hvern íbúa
minnstar (innan við 100 dollara
á ári). Þar er þéttbýli mest
(um 4 milljónir manna á tæpa
27 þús. ferkm.) og enn meira
með tilliti til rajktanlegs lands.
Haiti hefur 2.396 íbúa á hverja
enska fermílu ræktaðs lands.
Bilið milli Iíaiti og ríkja róm-
önsku Ameríku, sem ofar eru á
blaði, er stórt. Næst fyrir ofan
eru: Perú: 1528, E1 Salvador
1158, Dóminikanska lýðveldis
1054. Og rúmlega 80% íbúanna
á Haiti lifa á landbúnaði. —
Hvergi í rómönsku Ameríku er
meðalaldur eins lágur (tæplega
23 ár) og fjöldi ólæsra og ó-
4
skrifandi eins bár (um 85-90fí).
Þannig mætti lengi telja.
Orsakanna til eymdarinnar
og óstjórnarinnar í hlutfalli við
önnur ríki rómönsku Ameríka
og einkum nágraunaríkið á
sömu eyju, má rekja margar
aldir aftur í tímaun. Raunveru-
Iega hefur Kaiti aldrei náð sér
á strik eftir uppreisn negra-
þrælanna gegn nýlendustjórn
Frakka. Eftir sigur þrælanna
1804 varð Haiti fyrsta sjálf-
stæða ríkið í rómönsku Ame-
ríku. Annað hvort voru frön-
sku nýlenduherrarnir myrtir
eða flúnir, Plantekrur þeirra og
landbúnaðartæki höfðu verið
eyðilögð.
Síðan hefur saga Haiti verið
endalaus röð stjórnarbyltniga
og uppreisna. Haiíi varð æ liáð-
ara Bandaríkjunum í efnahags-
legu tilliti cg í 18 ár (1916-34)
var Haiti raunvcrulega undir
bandarískri nýlendustjórn, án
þess þó að þróunin færi inn á
heiliavænlégri brautir. Allt til
þessa hafa Bandarikin verið á
tveim áttum um það hvort þau
eigi að grípa til íhlutunar eða
ekki.
Harðstjórn Duvaliers hefur
fengið talsverða efnahagsaðstoð
frá Bandaríkjunum eins og
fyrri síjórnir, en tekið var fyrir
þessa aðstoð í fyrrahaust. —
Bandaríkjamenn eru í klípu,
sem þeir hafa ekki fundið lausn
á.
Án stuðnings Bandaríkj-
anna getur llaiti ekki bjargað
sér, en jafníramt hefur aðstoð
sú, sem fengizt hcfur, orðið í-
búunum til lítillar hagsbótar,
hvort sem kenna má það hinni
spUItu harðstjórn eða samsetn-
ingu og formi aöstoðarinnar.
Bandaríkjamenn verða sífellt
uppgefnari á óstjórninni á Ka-
iti, cn jafnframt hafa þeir enn
meiri áhyggjur af því, hvaða
stjórnmálaöfl muni ná yfirhönd
inni, cf til bylíingar kemur —
einkum ef þróunin tekur svip-
aða stefnu og á nágrannaoyj-
unni, Kúbu.
Síffan tekið var fyrir aðstoð
Bandaríkjanna Itefur stjórn Ðu-
valiers tekið upp stefnu, sem
andvíg er Bandaríkjamönnum,
og þekktir öfgasinnar hafa ver-
ið skipaðir í mikilvæg embætti
í stjórninni og liernum.
osen
UNDANFARIN tvö kvöld hef ég
hlustað ó „útvarpsumræður” frá
Alþingi, og hefði sem fyrr fengið
heldur leiðinlegar hugmyndir um
vinnubrögð og samkomulag á Al-
þingi, ef ég vissi ekki eftir sögn
alþingismanr.a sjálfra, að þetta er
ekki svona afleitt eins og þessar
umræður yfirleitt gefa ástæðu til
að ætla.
Hæstvirtur mcnntamálaráð-
herra Gylfi Þ. Gíslason lét þess
getið í sinni ræðu, að fólk muncji
orðið þreytt á að hlýða á stjórn-
málaþras frá Alþingi, sem hann
taldi allt annað en uppbyggilegt,
eins og það kæmi til eyrna hlust-
encþa. En eins og við vitum, sem
hlustum á þessar umræður, þá
sakar þar hver annan um svik og
ósannindi, og óhappaverk unnin af
ráðnum hug, en þakkar sér og
sínum flokk allt það er betur
hefur farið.
Annar háttvirtur þingmaður,
Jóhann Hafstein, sagði einnig. í
þessum umræðum, sem voru þó í
heild prúðari en oft óður, að
svona málflutningur í þingsölum
væri til vanvirðu, og móðgun við
hlustendur.
Furðar noklcurn á því, þótt hæst
virtur menntamálaráðherra þjóð-
! arinnar telji ekki slíkt útvarps-
efni mikinn menningarauka, sem
háttvirtur þingmaður telur til van-
virðu að láta sér um munn fara
í sölum Alþingis, og móðgun við
hlustendur. Ég held ekki, en
' svona umræður í þessu gamla
! formi, gcta varla á annan hátt ver-
,ið, þótt ræðumenn séu þess ut-
an prúðmenni,- Þess vegna á að
bar.na þessar umræður í þessu
formi, og leita að öðru sem meiri
menningarbragur væri að.
Þar sem kosningabaráttan fer
nú í hönd, og þjóðin á von á tug-
jum af ræðum i svipuðum dúr, og
þær er við höfum heyrt undan-
farin kvöld, þá vil ég sem vænt-
! anlegur kjósandi, og hlustandi,
koma fram með tillögu um nýtt
form á umræðum á framboðsfund-
um, sem er í stuttu máli þetta:
1. Frambjóðcndur velja sér
fundarstjóra.
2. Hver flokkur velur sér á
fundarstað, einn mann í það sem
ég vildi kalla spurningaráð, ráðiiJ
tekur á móti og undirbýr spurn*
ingar sem lagðar eru fyrir fram-
bjóðefldur, það skal einnig fella
niður, ef fram koma, þær spurri-
ingar, sem það telur ekki viðeig-
andi. ;
3. Kjósandi, einn sér, eða marg-
ir saman, geta sent skriflegar og
undirritaðar spurningar tii ráðs-
ins, um ýmis mál, er hann teluf
kjördæmið og þjóðina varða, og
óskar að fá upplýst af frambjóö'—
endum, einum eða fleirurn, ;
Framh. á 13. síðii
ALÞÝÐUBLAOIÐ — 5. maí 1963 §