Alþýðublaðið - 14.09.1963, Blaðsíða 4

f (Z\ 'LFI h < :/c/ ÁSGh f SKRÍf AR-
\3 1
G 11*11 «V
1101 g
FLESTIR einstaklingar munu
eflaust gera sér ljóst gildi þess
að eiga nokkurn varasjóð, sem
gripa megi til, ef tekjur bregð-
ast um stundarsakir eða ó-
vænt óhöpp ber að höndum.
Allir forráðamenn fyrirtaekja
vita, hversu mikiivægt er, að'
rekstur fyrirtækisins sé sem
jafnastur, þótt sveiflur kunni
að verða á söiu eða kaupum,
-en í því skyni er nauðsynlegt
að hafa yfir að ráða nokkruin
varasjóði til þess að jafna met-
in. Þeir vita líka, að bankar
og aðrar lánastofnanir eru ó-
fúsar að veita fyrirtækjum lán
til langs tíma, nema þau hafi
yfir að ráða nokkrum vara-
sjóði er veiti aukið öryggi fyr-
ir því, að þau geti staðið £
skilum. En þrátt fyrir þessi
augljósu sannindi virðast Is-
lendingar undanfarna áratugi
ekki hafa gert sér svo Ijóst
sem skyldi, hvert gildi þáð hef-
ur fyrir þjóðarbúið í heild, að
eiga nokkurn varasjóð í við-
skiptum sínum við önnur lönd.
Áratuginn fyrir heimsstyrjöld-r
ina síðari áttu íslendingar yf-
irleitt ekki varasjóð í erlend-
um gjaldeyri. Á styrjaidarár-
unum safnaðist þjóðinni hins
vegar gildur gjaldeyrissjóður.
En honum var ráðstafáð á
skömmum tíma eftir styrjöld-
ina, og í meira en áratug átti
þjóðin síðan ekki neinn gjald-
eyrisvarasjóð, að heitið gæti.
Þetta oUi þvá, að þegar gjald-
eyristekjur brugðust, varð að
grípa til gjaldeyrisskömmtunr
ar .eða óhagkvæmrar og dýrrar
skuldasöfnunar erlendis. Gjald
eyrisskömmtunin varð til
margs konar trafala í utanrík-
isviðskiptunum og olíi margs
konar óhagræði í atvinnn-
rekstri þjóðarinnar. Skortur
gjaldeyrisvarasjóðs og gjald-
eyrishömlurnar rýrðu állt
Iandsins erlendis og traustið á
fjárhag þess og skertu þannig
skUyrði til öfiunar hagkvæms
lánsfjár. Hjá öllu þessu: liefði
verið unnt að komast, ef gjald-
eyrisvarasjöður hefði verið fyr4
ir hendi til þess að jafna sveifl
urnar, sem urðu og alltaf má
búast við. En það var eins og
forráðamenn þjóðarinnar og
þjóðin sjálf skildi ekki nauð-
syn þess og gildi að eiga slík-
an varasjóð.
Á undanförnum árum hefur
nýrri stefnu verið fylgt í þess*
um efnum og kappkostað að
koma upp gjaldeyrisvarasjóði
og efla hann. Elnstaklingar
eignast auðvitað ekki fé nema
með þvi að eyða ekki öllum
tekjum sínum. Fyrirtæki eign-
ast ekki varasjóð nema með
því að leggja nokkuð til hliðar
af því, sem það aflar með
starfrækslu sinni. Þjóð getur
ekki heldur eignazt varasjóð
i erlendum gjaldeyri nema
með því að nota ekki allar gjald
eyristekjur sínar. Þar eð
gjaldeyristekjurnar eru hluti
af heiidartekjum ' þjóðarinnar,
jafngildir þetta því, að þjóðin
noti ekki allar tekjur sínar,
þ. e. neiti sér uin einhverja
« neyzlu eða einhverjar fram-
kvæmdir, sem ella hefðu verið
mögulegar, en leggi hluta af
tekjum sínum fyrir sem er-
lendan gjaldeyrisvarasjóð í
staðinn. Myndim gjaldeyris-
varasjóðs jafngildir því minnk-
un neyzlu eða minni fram-
kvæmdum en ella hefðu átt sér
stað. Hvort tveggja er ekki
unnt að gera í senn, að nota
allar þjóðartekjurnar, sum-
part til neyzlu og sumpart til
framkvæmda, og eignast líka
sjóð í erlendum gjaldeyri.
A undanförnum 4 árum hefur
þjóðin eignazt um 1200 milij.
kr. gjaldeyrisvarasjóð. Neyzla
þjóðarinuar eða framkvæmdir
hennar hafa á þessu tímabili
orðið þessu mun minni en ella
hcfði verið kleift. En hér er um
sameign þjóðarinnar að ræða.
Þjóðarhúið getur nú staðizt á-
föll í utanríkisviðskiptum sín-
um, án þess að grípa þnrfi
til skyndilegrar gjaldeyris-
skömmtunar. geng'shrevt.Ing-
ar eða annarra slíkra ráðstaf-
ana, sem óhjákvæmilegar
værn, ef slíkur varasjóður væri
ekki fyrir hendi, en varðvelta
ætti efnahagslegt sjálfstæði
þjóðarinnar. Gjaldeyrisvara-
sjóðurinn er nú orðinn svipað-
ur áð stærð, miðað Við utan-
ríkisverziunina, og aðrar þjóð-
ir telja lágmark þess, er þurfi
tii að tryggja snurðulaus milli
ríkjavlðskipti. Það hefur aúð-
vitað kostað nokkra fórn að
eignast þennan varasjóð. En
hann veitir svo mikið öryggi
og svo mikiivæga tryggtngu
gegn óhagræði af svelflum og
skakkaföilum og éflir svo mjög
álit landsins og lánstraust er-
lendis, að ekkert álitamál er,
að þessar fórnir hafa verið
réttlætanlegar og sjálfsagðar.
Þegar gjaldeyrisvarasjóður
er orðinn jafnstór og gjaldeyris
varasjóður íslands er nú, þarf
hann ekki lengur að vaxa ört,
heldur aðeins smátt og smátt
eftir því, sem þjóðartekjur og
utanríkisviðskipti vaxa. í þjóð-
hagsáætluninni fyrir árin
1963—1966, er einnig gert ráð
fyrir, að gjaldeyrisvarasjóður-
inn vaxi hægt, eða um 100
mUlj. kr. á ári að meðaltali.
Þetta þýðir, að svo til allar
tekjur þjóðarinnar geta nú
gengið til neyzlu eða fram-
kvæmda. En eriend lánsfjár-
notkun getur aukizt einmitt
vegna þess, að öfiugur gjald-
eyrisvarasjóður er nú fyrir
hcndi, og neyzla og fram-
kvæmdir geta því orðið nokkru
meiri en ðllum þjóðartekjun-
um nemur. Hins vegar má
aukning neyzlu og framkvæmda
umfram aukningu þjóðartekna
ekki verða of mikil. Hún má
ekki verða meiri en sem nem-
nr aukinni notkun erlendra
framkvæmdalána tU langs
tima. Verði hún meiri, koma
áhrifin brátt í ljós í minnk-
andi gjaldeyrisforða. Þá er
kominn timi til að stinga við
fótum og dragá nokkuð úr
aukningu neyzlu og fram-
kvæmda.
Þess sjást greinUeg merki,
að aukning neyzlu og fram-
kvæmda hér á landl hafi á
þessu ári orðið of mikil. —
Gjaldeyrisforðinn náði hámarki
í lok maí, en hefur síðan far-
ið minnkandi. Hér er að nokk-
ru leyti um eðlilega árstíða-
Framh. á 15. Siílu

Jónas Jónsson frá Hriflu:
/ILÞÝÐUBLAÐIÐ hefur hafið
•»náls á úrræðum í sambandi við
,<rílæpaöld, sem nú gengur yfir
—Stór-Reykjavík. Borg er að mynd-
ast mllli Gróttu, Elliðaánna og
Hafnarfjarðar. Mikil borg á ís-
iikenzkan mælikvarða. Þar búa 95
'■.Jþúsund menn, flest gott fólk og
,'ithafnasamt, en lögreglan segir,
-að glæpir í borginni vaxi með
unneiri hraða, en fóikstjian. Þetta
cr athyglisvert.
Svo að segja daglega lierma
.fclöðin frá glæpaverkum í hænum.
■f’jófar keppa við ræningja um
auðgunarglæpi. Sumir Ibrjóta
,glugga á húsum og taka þar út
ídýrmæta hluti. Aðrir stinga upp
'kása og laumast inn, í hús að næt-
■virþeli til féfanga. Fyrir nokkru
liöfðu tveir ungir menn gert 86
innbrot í Reykjavík á einu ári og
/iskotnazt í verðmætum 100 þús-
>ind króna virði. Stundum ráðast
^itórbófar á fólk á götum úti, berja
'það niður og.hirða allt fémætt úr
Vösum þess. Eitt síðasta afrekið
'cr úr sögu kynmála. Drukkinn of-
'lneldismaður réðist á konu og
ÍKirði hana -til óbóta eftir einnar
■áiætur kynni á hóteli í bænum.
\ Einna hörmulegastur er atburð-
nur, sem gerðist í skemmligarði
®eykjavíkur um liásumarnótí.
ÍFimm unglingspiltar lokkuðu jafn
j öldru sína inn í hinn fagra
; skemmtigarð bæjarins. Þeir höfðu
; skipulagt að njóta kynkynna við
j unglinginn með meiri grimmd
j lieldur en ljón og tígrisdýr beita í
. sinni lífsbaráttu. Piltarnir voru
fimm. Stúlkan var ejn. Þeir munu
hafa treyst á, að skemmtigarður-
inn væri á þessum tínia sólar-
hrings mannlaus, og lögðu hönd
á stúlkuna eftir fyrirfram gerðri
áætlun. Einn hélt fyrir munn
hennar til að deyfa neyðaróp.
Hinir flettu hana klæðum og
héldu með föstum tökum höndum
hennar og fótum. í örvæntingu
sinni tókst stúlkunni að fingur-
bíta piltinn ,sem átti að kæfa
hljóð, sem hafði þrátt fyrir allt
borizt gegnum náttmyrkrið til
manna, ser/i voru af tilviljun í
skemmtigarðinum við að safna
ormum vegna veiðiferðar. Neýð-
arópið varð henni til bjargar. Á-
rásármennirnir flúðu, en fundust
næsta dag, játuðu sekt sína, og að
lokinni einfaldri yfirheyrslu,
vorú þeir sendir heim til vanda-
manna, sem höfðu misst marks í
uppeldisaðgerðum sínum.
Það var alger tilviljun, að nokk-
ur maður var þessa nótt í skemmti
garðinuin. Piltarnir hafa vafa-
laust gert ráð fyrir, að þeir gætu
leikið glæpaverk sitt í friði, og
engin frétt mundi berast um af-
brot þeirra.
Fyrir borgara í bænum, er hið
margþætta siðléysi fimmmenning-
anna meir en lítið athyglisvert.
Þeir eru á æskualdri. Kynmál-
efni áttu ekki að vera á þeirra
dagskrá. Allir sæmilegir karl-
menn í siðuðum löndum sýná kon-
um háttvísi. Virðing karlmanna
fyrir kvengöfgi ér glæsilegur þátt-
ur í menningu nútímamanna. Hér
var öllum þáttum laga, menningar
og siðgæðis skotið til hliðar. Dýrs-
eðlið eitt, villt og hömlulaust, var
þessa stund allsráðandi á fögrum
stáð í hjarta Reykjávíkur:
En þjóðfélagið er mistækt. —
Þegar lagsmaður sveitakonunnar
veitti henni höfuðhögg eftir
ar í mannfélaginu. En það ríki,
sem sendir slíka pilta að afstöðnu
slíku glæpaverki, beint heim tii
ættingja, sem hefur mistekizt upp-
eldið áþreyfanlega, sem raun ber
vitni um, má búast við, að ung-
-mennin fái í heimahúsum þær
uppeldisbætur, sem þau skortir.
Þar hefur mannræktin sýnilega
verið lítt stunduð á æskuárum
þeirra. Hér standa margir að ó-
fullkomnu uppeldisverki. Fjöl-
skyldur og heimili. Næst koma
valdastofnanir ríkisins, skólamir,
menntamálaróðuneytið, . kirkjan,
lögreglan og dómsmálastjórnin.
Þessir aðilar hafa engan lækni og
ekkert hjúkrunarlið til að sinna
þessum siðferðissjúklingum. Hér
er treyst á Guð og gaddinn, eins
og í hallærissveit. En vitaskuld
hafa þessir sjúklingar ekki síður
þörf fyrir sitt sjúkrahús, en þeir
sem verða fyrir líkamsárásum
drukkinna ruddamenna. Leikmenn
verða stundum að ieggja orð í
belg, þegar valdamenn þjóðfélags-
ins sinna ekki eðlilegum kröfum
þegnanna á vandatímum. Ég tek
dæmi um gagnleg áhrif borgar-
| anna á hliðstæð mál hér í bæn-
! um. Fyrir tæpum 40 árum var
: fangahúsið við Skólavörðustíg ó-
'.hæft til íbúðar fyrir mannlegar
verur. Birta var lítil og daunillt
í fangaklefunum. Þar voru timbur-
gólf óþétt mjög. Forarpollar und-
Framh. á 14, síðu
skemmtikynningu í gistihúsi, kom i
mannfélagið strax til hjáipar.
Læknar og hjúkrunarkonur veittu
hinni sjúku konu nauðsynlegar
aðgerðir og von um fullan bata,
eri piltarnir fimm fengu að loknu
giæpaverki sínu enga viðhlítandi
umönnun. Verknaður þeirra bend-
ir á, að þeir geti fyrr' en varir
verið orðnir hættulegir glæpa-
menn. Afbrot þeirra er mikið,
sarrit mundi mega gerbreyta þess-
ura ungmennum, ef beitt væri
réttri lækningu, svo þeir yrðu
löghlýönir ;og skyiduræknir þegn-
H úsgagnasmiðir
Húsgagnasmiðir óskast nú þegar til starfa á
verkstæði voru.
Ákvæðisvinna — tímavinna.
Aðeins reglusamir menn koma til greina.
Uppl. gefnar á staðnum eða í síma 12691.
Á kvöldin í síma 36898.
1‘fúsgagnaverzgisn Reykjavíkur
Brautarholti 2.
14. sept. 1963 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ