Alþýðublaðið - 21.11.1963, Qupperneq 7

„Vér höfum átt hér
marga
■ »\\
RÆÐA FORSETA ÍSLANDSIBOÐI
BORGARSTJÓRANS í CITY OF LONDON
Háttvirti herra borgarstjóri!
Mér og konu minni er það mik-
íll heiður og ánægja, að sitja boð
yðar á þessum fornhelga stað, sem
fulltrúar íslenzku þjóðarinnar.
Bæði staðurinn og gildaskálinn
hafa langa og mikia sögu að segja.
Hér er andrúmsloftið þrungið af
margra alda minningum Lundúna
borgar, brezku þjóðarinnar, — og
raunar mannkynssögunnar, eins og
hún er skráð á Vesturlöndum. Á
hrifa þessa hins elzta hluta Lund-
únaborgar hinnar miklu, The City
of London, hefur gætt um heim all
an, hvar sem peninga- og vöruvið-
skipti eru rekin, og átt einna rík-
astan þátt í að skapa þá festu og
Öryggi, sem ríkti í heila öld fram
að hinni fyrri heimsstyrjöld.
Mér er ljúft að minnast þess,
hér á þessum stað, að vér íslend-
íngar höfum síðustu hálfa öld átt
hér marga góða vini, sem hafa
stutt oss í stórfelldri uppbyggingu
landsins og atvinnuveganna. Þeir
hafa sýnt oss traust. Það hefði
mátt vera fyrr, að við kæmumst í
samband við The City of London,
og þann anda festu og framfara,
sem hér ríkir.
íslendingar hafa að vísu heim
sótt þessa miklu borg um aldir.
Og sá var tíminn, fyrir níu öldum,
að Engil-Saxar og íslendingar
skildu hvor annars tungu að
mestu. Hálfur titill sjálfs borgar-
stjórans, Lord, er bæði engilsax-
neska og íslenzka, þó síðari hlut-
inn, Mayor, sé fró Normandy. Og
mér er sagt, að austurendi þessa
Gildaskála heiti enn „Hustings",
sem er enn þann dag í dag góð og
gild íslenzka „húsþing", eða sú
samkoma, sem haldin er undir
þaki, en ekki berum himni. Og sú
enska finnst mér, sem íslendingi
að sjálfsögðu bezt og stílfegurst,
sem notar mest af hinum fornu,
stuttu og laggóðu engilsaxnesku
orðum.
Það er fleira skylt með þjóðum
vorum en' vér gerum oss daglega
grein fyrir. Vér höfum stafrófið,
og sjálft nafnið á því, frá engil-
söxum, og mörg kirkjuleg orð, sem
falla vel við vorn eigin málblæ,
enda á íslenzk kristni mikið af
fyrsta þroska sínum að þakka heim
sóknum enskra trúboðsbiskupa.
En þó er það mest um vert, hve
líkt er á komið um stjórnskipun
og stjórnarfar í löndum vorum.
Hið ísienzka Alþingi og hið brezka
Parliament eru bæði af sömu rót
runnin. Brezkur fulltrúi lét svo um
mælt -á þúsund ára Alþingishátíð
að þótt ísland, hið brezka Parlia-
ment væri móðir annara Parlia-
menta, þá væri Alþingi íslendinga
samt amma þeirra.
Þróunin hér á Bretlandi hefur
leitt til þess stjórnskipulags, sem
nú heitir þingræði, og eftir þeirri
fyrirmynd höfum vér á síðustu
hundrað árum lagað vora þing-
stjórn. Frá Bretlandi hefir svo
það skipulag borizt um heim all-
an til lýðfrjálsra þjóða, og unnið
þeim ómetanlegt gagn. Það köll-
um vér nú hinn frjálsa heim. -Vér
höfum hvorir tveggja varðveitt og
ávaxtað vel forna arfleifð. Glæsi-
leg fortíð gleymist seint, og á rík
an þátt í að tryggja framtíðina.
Það þjóðskipulag er ótvírætt bezt,
Hafnarbíó: Viridiana. Umtal-
að stórverk Luis Bunuels.
HÉRLENDIS höfum við aðeins
séð eitt af þeim verkum Bunuels,
sem skapað hafa honum heims-
frægð, Nazarin, sem Bæjarbíó
sýndi fyrir nokkru. Sú mynd var
mjög umdeild og ekki er að efa að
Viridiana verður það enn frekar.
Luis Bunuel er bitur maður, það
dylst þeim ekki, sem sjá myndir
hans. Heimsmynd hans er skugga
leg og meinleg.
í myndum hans gengur sífelit
aftur spurningin um grimmdina,
dýrið í manninum, en þó ef til
vfll fremst alls spurningin um kær
leikann. Hváð hann sé, hvað ekki,
hvernig, • hvers vegna?
Þó Bunuel byggi myndir sínar
að ýmsu ólíkt Ingmar Bergman,
hinum sænska, dylst ekki viss
skyldleiki milli þeirra.
Sá skyldleiki er ef til vill mest
áberandi i þeim hlutum, sem um-
deildastir eru í myndum þeirra.
Ég er þess mjög fús að for-1
dæma þau atriði mynda, er!
grímmd og mannvonzku er klínt á I
sjónir og hugskot kvikmyndahúsa
gesta, án nokkurrar þungvægrar
ástæðu, jafn fús er ég til að halda
því fram, að bæði Bergman og
Bunuel telji sig nauðbeygða til atf
bera þann eld óhugnaðarins að>
íólki, sem raun ber vitni.
Sú spurning vefst mjög fyrir
fólki, hvort listrænt gildi mynd-
ar geti afsakað einstök atriði ó-
hugnaðar og viðbjóðs. Svarið er
flókið og margþættara cn svo,
ég geri tilraun til að gera því
hér skil.
Hitt veit ég, að mörg þau at-
riði í myndum Bunuels, eða Berg
mans o. fl., sem ýmsir virðasfc
hneykslast á og fordæma út frá
barnslega einföldum sjónarmið-
um, vekja hjá mér umhugsun umu
ýmis flóknustu fyrirbæri mannlífy
ins. Ég er því sáttur við þau, þai*
eð þau að minni hyggju dýpka enrn
þau bcð, sem höfundar mynd-
Framh. á 10. siðu
þar sem þjóðkjörið þing setur lög
in, dómarar skýra þau og heim-
færa, og ríkisstjóm og starfsmenn
framkvæma lög og dóma. Ekkert
skipulag er alfullkomið. fyrir
skeikult mannkyn, og sú villan
verst að trúa á jarðneskan óskeik
ulleika í nokkurri mynd, því að þá
er allt frelsi úr sögunni.
Brezkt heimsveldi hefur einnig
á síðari tímum breytzt í samveldi.
Bretar hafa alið upp þjóðir til
sjálfstjórnar og samstarfs, og er
það vísast einsdæmi í heimsvelda
sögu. Þessi stefna í skiptum við
aðrar þjóðir, og viðurkenning á
þeirra rétti, veldur því, að Bret-
land er góður nágranni. Svo hef-
ir hinni fámennu íslenzku þjóð
reynzt, þrátt fyrir snuðrur, cem
hlaupið hafa á þráðinn, og þó
furðu sjaldan.
Land vort liggur í miðju hafi,
en Norður-Atlantshafið er nú nokk
urskonar Miðjarðarhaf hinna elztu
og öruggustu lýðræðisþjóða. Þetta
iniiiiiiiiiinuiuiiiiiuiiuiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuuiiutniiuiiininiiiuiuiuuui »
Píanótónleikar Jakov Flíer
Rússneski píanóleikarinn
og þjóðlistamaðurinn Jakov
Flíer hélt tónleika á vegum
MÍR í Háskólabíói sl. cur.nu-
dag.
Flíer er kraftmikill píanisti
og að sögn í hópi þeirra fremstu
í heimalandi sínu. Það íeljast
engar fréttir nú til dags að ein
hver píanóleikari hafi ýfir að
ráða óskaplegri tækni, það hafa
þeir „stóru“ allir saman, en
úthald það sem prófessor Fiíer
sýndi á þessum tónleikum er
eiginleiki sm ekki er öllum
gefinn. Flíer gerði marga hluti
með afbrigðum vel, cn að
mestu leyti vörðuðu þeir tækni
legu hliðina.
Fyrsta verkefnið á efnis
skránni var sónata í c-moll eft
ir Mozart. Hann er það tón-
skáld sem einna harðast virð
ist verða úti í höndum stór-
píanistanna. Það er ekk- börf
fyrir neina undratækni við að
leika Mozart, aðrir hlutir verða
þyngri-á metunum, svo sem hár
nákvæmt tímaskyn og þaul-
hugsuð tónsetningarmótun.
Flutningur Flíers var afar óná-
kvæmur. Sá rólegi yndisleiki
sem býr í þessari sónötu var
hvergi nálægur og um of bar

urzi
crp
á ofsafengnum styrkleikabreyt-
ingum.
Sónata eftir Chopin var núm
er tvö og var hún flutt með
miklum myndugleik, en Fin-
allinn var leikinn með miklum
ofsa og minnist ég ekki að
hafa heyrt nokkurn píanista
túlka hann á þennan hátt.
Eigi þessi Fínall að túlka „vind
blæ“ (en um það má vafalaust
deila) þá var hér um herfileg
an misskilning að ræða.
Síðari hluti efnisskrárinnar
var helguð rússneskri tóniist.
Fimm prelúdíur eftir Kaka-
hévski og Myndir á sýningu eft
ir Mússorgskí. Tækni Flíers
naut sín til fulls í þessum verk-
um og var túlkun hane á Mynd
unum mjög sannfærandi og eft
irminnileg. Listamanninum var
ákaft fagnað að hljómleikunum
loknum og lék hann aukalög
eftir Liszt og Scriahin.
Flygill Háskólans sem ekki
var beint ófalskur í upphufi
tónleikanna var orðinn heldur
óáheyrileur undir lokin enda
engin furða eftir þá meðferð
sem hann fékk hjá Flíer.
/l AMiiilllllllllllll (llllli UII! II [III iiiiiiiiiiiiiiiiiii | ||f | imi miuii ||,||r|||l|l|,||| |||| ■ ]| 11III iiiiiiii illllllllllllllllllllllllllllllltnilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111II111111111111111111111111^
er góð lega, og oss vel ljóst, að fá
menn þjóð er ekki örugg, nema
hún búi við gott nágrenni. At-
vinnuvegir vorir eru fábreyttir,
og vér greiðum með fiski og sjávai*
afurðum mestan hluta þess inn-
fiutnings, sem nauðsynlegur er nú
tíma menningarþjóð.
Alþjóða álit um fiskveiðaland-
helgi hefir breytzt á síðari árum.
og íslendingum lífsnauðsyn aðf
stækka landhelgi sína. Þessi hags-
munaárekstur leiddi til alvarlegra
átaka, sem hvorki Bretar né ís-
lendingar óskuðu eftir. En í þorska
stríðinu, sem sumir hafa kallaðf
svo, voru sáttfúsir stjórnmálamenix
við völd, og skipherrar á hafinu,
sem skiptust meir á heilræðum úr-
ritningunni en skotum. Vísastr
hefði brezkum og íslenzkum vík-
ingum fyrri aida þótt það lélegh
stríð! Viðureign þessari lauk, án.
slysa, með sátt og samkomulagi.
Vér hittumst nú sem gamlir vinii*
og góðir nágrannar, meir til aðt
muna allt betur, sem vel hefun
Verið um sambúð vora. Ef allú
ætti að muna og engu að gleyma.
sem þjóðum og ættum hefir bóríðt
á milli, þá væri allri vináttu og:
velvild útrýmt af jörðinni, og:
fjandskapurinn einvaldur.
Bretar eru kunnir fyrir drengi-
legar leikreglur og langreyndir í
öllum stjórnmálum. Pólitísk orðf
á ensku máli eiiu oftar dregin af*
leik og keppni, en síður af vafa-
sömum kennisetningum. Mannúðf
og umburðarlyndi einkenna brezka
þjóð.
Vér erum vissnlega i tölu þeiri a
Tramh. á 13. síðu
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 21. nóv. 1963 J