Vínland - 01.08.1903, Blaðsíða 5

Leo páii XIIS.
— :o:-—
1 söjuju innnnfélacrsins skipar kaþólska
kirkjnn undvegi. Stun félagsheild liafir hún
fullkomnast skipulag og víðtækast vald. Eing-
in trúarbragða-stofnlin hefir fest dfpri rætur
í hjiirtum mannanna. Frá fyrstu öldum kristn-
innar fram á pennan dagliefirkaþólska kirkj-
an veriö meginaflið í menningarbaráttu flestra
kristinna þjóða, að vísu ekki framsóknar afl
að öllum jafnaði, en eioi að síður afl, sem bor-
ið hefir ægishji'ilm yfir andlegum hrevfingum
margra miljóna; afl, sem kemur fram í nfjum
myndum til nfrra starfa 1 hvert sinn er pað
verður einhvern staðar undan að láta.
Að vtri ásfnd er kapólska kirkjan alt
önnur nú (>n hún var á miðöldunum; liúnhef-
ir að mörgu leyti lagað vtri búning sinn eftir
nf justu tí/.ku; en liinn andlegi helgiskrúði er
að mestu óbreyttur. Hún ríkir nú ekki eins
og áður á veraldlegum veldisstóli, en hún
drotnar enn, semf> r, yfirhelgustu tilfinningum
mannshjartans, og lÍKlegt er að einmitt nú sé
á hennar valdi velforð fleiri manns-sálna en
nokkru sinni áður; — hún hefir aldrei verið ka-
[xílskari en nú.
Hún útbreyddi fyrst friðarboðskapinn
meðal pjóða, sem preyttar voru og sárpjáðar
af sífeldum ófriði og hörmungum margra álda.
Hún óttaðist engar ógnanir né hættur, enbar
með öruggu trúartraustiallarprautirog pján-
ingar. Hún flutti hinum ráðlausa héiðing-ja
njtjan fagnaðarboðskap ogsannfærðihann um
pað, að hvergi væri hælis að leita nema í skjóli
hins helga kross. Hún vann hvíldarlaust oo
• ... • v ^
luMlar [)jóðir skipuðu sér undir merki hennar.
Vald hennar og auður fórsívaxandi. t>á tók
hún sér sverðiðí hönd og gerðist brátt einvöld;
- blóðugri harðsjóri hefir aldrei að völdum
setið. - En mannkvnið brauzt undan hinu
skaðvæna stjórnarvaldi liennar, og nokkrar
pjóöir hiifnuðu f nisum kenningum hennarog
sögðu skilið við liana með öllu; hún hlaut að
gjalda synda sinna, en hún bætti líka ráð sitt
smám saman og hefir pvi enn á nf aukið sín
andlegu yíirráð.
Ilin kapólska kirkja liefir ávalt látið sér
ant um aö glæða trúarhugsjónir manna með
pví, að hrifa tilfinningar pe’rr.i, og vekja lotn-
inou mannsandans með hátíðleoum athöfnum
O
og dularfullum kenningum. Hún hefirfóstr-
að marga heimsins ágætustu menn, sem svo
hafa lielgað henni lífsstarf sitt. Hálærðir guð-
fræðingar og ræðuskörungar hafa flutt erindi
hennar af prédikunarstólnum; skáldin hafa
orkt fagra sálma og tónskáldin samið hrífandi
sönglög, er vekja tilfinningar manna fyrir
helgi guðsþjónustunnar. Fjöldi ágætra lista-
manna hefir málað oghöggvið myndir af helg-
um mönnum og atburðum, sem hafa töfrandi
áhrif á trúarhugsjónir inannanna. Heimspok-
ingarnir hafa reynt að laga hugsana-kerfi sín
(‘ftir kenninguii) kapólsku kirkjunnar, ug llin-
ir (‘fagj.irnu visilullUnénii bérá lilikla lotningn
fyrir hðnni, sem liefir spunnið stærsta páttiriiÍ
í örlagapræði mannfélagsins.
Meðal peirra sem mestan pátt hafa átt
í stjórn kirkjunnar eru sumir páfarnir. Flest-
ir páfar hafa verið aðgerðarlitlir menr,ogsum-
ir óliæfir stjórnendur, en aftur eru nokkrir,
seiu hafa verið mikilmenni, og í peirra flokki
verður Leo páfi XIII. efalaust talinn.
En saga Loo’s páfa XIII. er alveg ólík
sögu flestra annara páfa, er merkir pvkja. Að-
alatriðið í sögu flestra páfanna eru deilur peirra
við einhverja pjóðhöfðingja, eða barátta við
aðra trúarbragða flokka og villutrúarmenn í
kirkjunni sjálfri. Beittu peir pá óspart bæði
andlegum og líkamlegum vopnum. Þeir létu
í nafni kristninnar vega að óvinum sínum með
báli og brandi, eða útskúfuðu þeim meðbann-
færingu ef ekkert annað dugði, en gáfu sjald-
an grið eða tóku neinum sáttum fvr en óvinir
peirra höfðu gert fulla iðrun og yfirbót.
Þegar Leo páfi kom til valda átti kapólska
kirkjan marga óvini, en hann bannfærði engan
né bauð mönnum út í „heilagt stríð‘\ en
fór að öllu friðsamlega, og ávann sér virðing
og hvlli óvina sinna með viturlegum viðskift-
um og höfðinglegri framkomu. Hann sendi
Rússakeisara heillaóskir og benti honum um
leið á það, að ef hann vildi vernda réttindi
rómversk-kapólskra manna parí landi mundu
peir verða hans hollustu pegnar, og keisarinn
lét sér pað að kenningu verða. Jafnvel Bis-
mark lét blfðkast af hinum hógværu orðum
hins göfuga öldungs, og fór til fundar við
hann suður á Ítalíu. Síðar varð ‘ Vilhjálmur
keisari vinur [láfans og heimsótti liann skömmu
áður en hann dó, og flestir [ijóðhöfðingjar í
Norðurálfunni báru mikla virðingu fyrir hon-
um og fóru að ráðum hans í inörgu.
1 ,eo páfi hafði paðávalt i hug að auka vald
og virðing kirkjunnar, og stjórnkænska hans
og dugnaður kom beztfram í pví, hvaðmik-
ið honum varð ágengt, ekki að eins í Evrópu
og Ameríku heldur einnig í öllum öðrum
heimsálfum. Hann gat ekki komið á sam-
komulagi á Frakklandi .og Ítalíu og honuia
var ómögulegt að endurreisa liið jarðneska
veldi kirkjunnar, en hann skildi svo við hana,
að liún liefir nú. að dómi peirra, er kunnugir
eru, meiri og viðtækari andleg yfirráð uro
heim allan, en nokkru sinni áður.