Voröld - 26.08.1919, Blaðsíða 2

Bls.2
VORÖLD.
Winnipeg, 26. ágúst, 1919
Ólafur Björnsson, ritstjóri
eand. polit.
14- janúar 1884 --- 10. júní 1919.
Vel er að fauskar fúnir klofni,
felli þeir ei hinn nýja skóg —
en hér féll grein af góðum stofni,
grisjaði dauði meira en nóg.
Sig. Sigurðsson.
Eg skal strax taka það fram, að í þessum línum má enginn búast
við heildarlýsingu á Ótafi Björnssyni. Eg hafði ekki af honum per-
sónuleg kynni nema í nokkra mánuði. Alla drættina í mynd hans
verða þeir því að draga, sem. betur og lengur þektu hann. Munu
afskifti hans af lífi þesa bæjar og opinberum þjóðarmálum raldn
síðar hér í blaðinu. En eg þykist hafa nokkurn rétt til að koma fram
með lýsingu á einni hlið hans, því eg hygg að hún hafi verið skýrust
allra persónueinkenna hans. Og eg bið engrar afsökunar, þó sú
kynning, er eg hafði af honum, væri ekki lengri. það þarf ekki
mörg ár til þess að finna, að sólin er hlý, gimsteinninn fagur, ljósið
bjart. Eitt orð eða handtak, eitt bros eða augnaglampi þessa manns,
getur verið manni betri lykill að eðli hans og einkennum en margra
ára litlaus og áhrifalaus umgengni annars-
Eg skal aðeins geta helztu æfiatriða Ólafs Bjömssonar. Hann
var fæddur hér í Reykjavík 14. júní 1884. Foreldrar hans voru Bjöm
Jónsson, þá ritstjóri og alþingismaður, síðar ráðherra, og Elísabet
Guðný Sveinsdóttir prófasts. — Ólafur ólst upp hér. Pór í Menta-
skólann 1896 og útskrífaðist þaðan 1902. Sigldi hann samsumars til
háskólans í Kaupmannahöf og las hagfræði (Statsökonomi). Tók
próf sumarið 1909, og giftist í Khöfn Borghildi dóttur Péturs J.
Thorsteinssons útgerðarmanns. En fluttist þá þegar hingað og
keypti blaðið “ísafold” og prentsmiðjuna af föður sínum og hefir
veitt því forstöðu síðan. Nú um nokkura ára skeið hafði hann kent
eér vanheilsu; Sigldi hann því í vetur í febrúar til Hafnar sér til
lækningfa. Kom þaðan aftur 9. þ. m-, heilbrigður ,að því er honum
fanst. En lést skyndilega kveldið eftir, kl. 11%, rúmra 35 ára að
aldri. ,
* * *
Eg kom hingað til bæjarins í haust, ókunnur og atvinnulaus.
Eg hafði við fáa talað, er fundum okkai^)lafs Björnssonar bar sam-
an. Eg hafði áður sent honum nokkur kvæði til bir.tingar í “ísafold”.
Hann kannaðist því við mig. En hið fyrsta er eg tók eftir, er eg var
kominn inn í skrifstofu hans, var hlýjan, sem streymdi út frá mann-
inum. Handtak hans var þétt og fas>t eins og eg tæki í hönd bróður
míns. Orðin sem bann talaði til mín, full af einhverjum innileik.
Bros hans þurkaði út allan ókunnugleik og óframfærni. Mér fanst
eg standa undir háum himni og sólin skína á mig. Og þegar eg var
sestur í stólinn vinstra megin við skrifborð hans, þá datt mér í hug:
“Hér er oss gott að vera. ”
Samtalið var á víð og dreif. Hann komst skjótt að atvinnuleysi
mínu. Eg hygg hezt, að hann hefði spyrnt fram þarna á augnablikinu
nýrri atvinnugrein handa mér, hefði það verið kleyft mannlegum
mætti. Svo mikill var fúsleikinn að liðsinna, svo mikil samúðin með
öðrum. Og eg sannfærðist um það síðar, að þetta var engin nýlunda,
engin undantekning með mig. Maðurinn hafði yndi af því að hjálpa
öðrum. Iígnum var nautn að greiða götu annara. Hann mun aldrei
hafa verið auðugur maður. En hann fór með fé sitt með konungs-
örlæti.
Eg sá hann að kalla mátti daglega frá því í desember og þar til
hann sigldi í febrúar. Altaf jafn kátan og ástúðlegan, alt af jafn
Ijúfan við hvern sem var, æðri sem lægri. það skein alt af af mann-
inum þessi meðfæddi hæfileiki: að vinna mennina, hitta instu og beztu
strengina í brjósti þeirra. pað he|ir verið sagt um einn Forngrikkja,
að mennimir hefðu orðið betri í návist hans. Hið sama finst mér að
megi mæla um Ólaf Björnsson. Menn gleymdu hildarleik lífsins, bar-
áttunni, úlfúðinni, þegar hann horfði á mann og brosti sínu hlýja
hrosi. — pá var ekki glæsimenskan minni. Mér hafði verið sagt, að
sá íslendingur, er minti mann á Björnsitjerne Björnson, væri Ólafur
ritstjóri. Eg sannfærðist um þetta við fýrstu sýn. Andlitsfallið var
svipað, en ekki eins skarpleitt. Hann var þéttvaxinn og mjúkur 1
hreyfingum, bar höfuðið hátt og djarfmannlega, eins og þessi ástsæli
guð Norðmanna. —
Svo sigldi hann í febrúar, sér til lækninga. Og mér fanst bærinn
verða auðari og grárri eftir. Illa lýstan bæ munar um að missa eitt
ljós sitt. — Og svo kom hann aftur 9. s.m., heilbrigður — að honum
fanst — glaður og reifur. Dvaldi meðal ættingja einn sólarhring,
gaf þeim af auðlegð ástúðar sinnar og ljúfmensku sömu gullkornin
og áður. Reikaði glæsimannlegur og tígifin um þessar þektu slóðir
æsku og fullorðins-ára; andaði að sér sumarlofti ættlands síns í unaði
og gleði. Og svo — og svo laust eldingu dauðans niður á einu augna-
bliki. Og þessi karlmannlegi ástmunur allra, sem þektu harni, !á
látinn á svipstund. — pyngri harmur hygg eg, að hafi ekki verið
kveðinn að eftirlifandi ættmennum góðra drengja, en þeim, sem hér
eiga hlut að máli.
* * *
Eg heyrði menn stundum tala um það, að Ólafur Björnsson rit-
stjóri væri ekki eins afkastamikill og hann gæti verið. Hann væri
ekki annar eins starfsjötunn og faðir hans. peir, sem kunnugastir
voru og bezt þektu til, munu liafa ástæðu fyrir því á reiðum hönd-
nm ólafur Björnsson var sífelt umkringdur af kunnugum og ókunn-
ugum, háum og'lágum. Við mennirnir erum svo gerðir, að vér sækj-
nm meira í hlýjuna en kuldann, meira í ljósið en myrkrið, meira
í gleðina og ástúðina en dapurleikann og hjartakuldann. En alt var
þetta að finna hjá Ólafi. 1 kringum hann var alt af hlýtt. Hann var
ljósið sem dróg að sér blómin. Hann huldi aldrei liiminn sinn með
neinum kuldaskýjum. — pví var tíminn honum ódrjúgur.
Og annað líka: Hann var alstaðar boðinn, alstaðar velkominn,
Allir vildu sitja í sólskininu, sem hann stráði út frá persónu sinni.
En brot af sannleik mun þó hafa falist í þessum dómi ókunnugra
manna. Hann inun hafa haft meira yndi af að njóta þess skapaða,
év skapa sjálfur meiri gleði af lifandi samneyti við fólkið í kring um
hann, en þurrurn og dauðum skrifstofustörfum. Hann var svo feg-
urðanæmur, að hann kunni bezt við sig í fossfalli hinnar líðandi stunð-
ar, því þar yíir er litbrigða ljóminn mestur og fjölbreittastur. par
slá flest mannshjörtu. Og Ólafur Björnsson var lijartnanna fnaður.
En hann vann meira en margur hélt. Hann var við ótal margt
riðinn. Og eins er að gæta í þessu sambandi. Maðurinn var enn Icorn-
ungur. Hann var svo að segja, nýbyrjaður á æfistarfi sínu. Kraftam-
ir voru ekki þroskaðir .til fulls, persónufyllingin ekki sprungin út.
NafnkenduStu afkastamennirnir og starfströllin hafa ekki verið bún-
ir að áorka miklu á 35 ára aldri. Enginn veit, hvenær við berum
blóm okkar mesta þroska og bestu starfa. Og eitt er víst: Með dauða
ólafs Bjömssonar ritstjóra, hafa margar góðar vonir fallið í gröfina,
margir draumar bliknað og mrgt fyrirhugað verk feykst út í veður
og vind.
Með honum hefir þessi fámenna þjóð mist einn sinn ágætasta
dreng og þessi bær þann mann, sem flestum öðrum fremur gerði
hann bjartan og hlýjan.
—ÍSAFOLD— Jón Bjömsson.
Kirkjumálin
Orsökin til þess að eg skrifa þessar línur, er sú, að mér hefir verið
borið á brín, að eg sé svo sagnafár, þegar eg er spurður um kirkju-
málin. Eg mæti mönnum daglega, sem spyrja hvenær málið verði
klárað og hvernig það muni far.a; hvort H. A. Bergmann sé búinn
að stefna fulltrúunum; hvort J. Fr. Bergmanns málið sé út kljáð og
livenær það klárist. Eg get engu svarað öðru en því, að málin hljóti
að fara vel, því það er mín sannfæring. Allar þessar spumingar
bera vott um það, að annaðhvort er fólkið að verða forvitnara en það
var í fyrri daga, eða hitt, að nú er fólkið að vakna til alvailegra hugs-
ana um málefni kirkjunnar og er það síðartalda líklegra, því sannar-
lega er tími til kominn, að skoða málið frá alvarlegu hliðinni. Eg
skal engar ágiskanir liafa um það, á hvaða grundvelli árásin var
bygð, en hitt veii eg að málið er illt og hræðilega ljótt og óvinsæít og
þolir ekki samanburð við það sem gott er og fagurt. Saga málsins
mun verða nokkrum mönnum til mikillar vansæmdar og er það leiðin-
legt. En þó er ljótara að svoixa sjúkdómur sem orsakaði málaferli,
skyldi þróast í kristilegum félagsskap. En hver er orsökin spyrja sum-
ir. Hanaþekkja fáir, enn sem komið er; þó hygg eg að hún hafi
bezt komið í ljós á fundi sem haldinn var í vetur sem leið í Tjald-
búðarkirkju, fundarsalnum, þegar séra Páll Sigurðsson dæmdi um
stefnu og rit séra Fr. J. Bermanns. Stefnu hans sagði hann hvikula
en ritverkin ádeilUrit. Hvað þurfti framar vitna við. Mér datt ósjálf-
rátt í hug: talar maðurinn þetta frá sjálfum sér, eða var lionum sagt
að tala svona. pað á hér við sem skáldið segir, “oft má af máli
þekkja manninn, hver helzt liann er”. Nafni séra páls, skildi og skýrði
málin betur á sínum tíma, eg meina postulann pál; þó langt sé síðan
að hann var kennireaður. pegar Pílatus fram seldi Jesúm eftir beiðni
þeirra manna, sem hann vildi þóknast. pá segir sú merkilega saga,
að hann hafi aðeins þvegið sér um hendurnar og sagði sig svo lausan
við það vandamál. En svo var hann hygginn og vitur, að hann viður-
kendi Jesúiri með vfirskrí' 'i'.r.i. þó symir mó'n.T-ltu því. pegar
Jesús var andaður, þá sagði Ijáikið: “Sannarlega var þessi maður
guðs sonur.” pað liefir líklegamrðið hrætt. En livað um það, þetta
hlaut alt að ske svo ritningarnar uppfyltust.
pegar eg heyrði séra Pál misbjóða minningu séra Fr. J. Bergmans
Sálaða, með yfirlýsingunni um stefnu og rit þess látna leiðtoga, þá
fanst mér,'að dæmi Pílatúsár hefði getað orðið honum leiðbeining
í þessu vandamáli, ef hann hefði munað eftir því.
Við sem þektum séra Fr. J. Bergmann og heyrðum hann prédika,
þorum mörg að viðurkenna hann og segja: “sannariega var hann
göfugur og kristinn kennimaður, sem lét ekkert tækifæri ónotað, til
að efla og útbreiða þann lærdóm, sem Jesús Kristur kendi, með sannri
alúð og óskeikulli festu, það var hans hjartans mál”.
Saga Tjaldbúðarsafnaðar er nokkuð einkennileg frá því fyrsta.
Meiri partur sögunnar ofsóknarsaga. Nokkrir menn bæði prestar
og leikmenn hafa reynt að kasta ljótum skugga á suma presta þess
safnaðar og söfnuðinn í heild sinni, með trúarvilluákærum. Margir
ritdómar benda á þetta. Er sagan fróðleg og sumstaðar dálítið skrít-
in og vel þess verð að þekkja hana; hún er að minni hyggju ekki
búin ennþá og verður fegurri þegar tímar líða fram. 1 mörgu hefir
Tjaldbúðarsöfnuður verið heppinn og skal í -sambandi við það, bent
á að prestar safnaðarins hafa verið meiri gáfumenn en alment var með
presta á sögutíma Tjaldbúðarkirkju, þó sá síðasti bæri þar af öllum,
verkin sýna það. Annað í sambandi við heppni safnaðarins, er >það að
þetta svívirðilega málaþras skildi einmitt nún vera á dágsskrá, þegar
réttlæti friður og fögnuður á að vera viðurkendur um heim allan.
pað er kunnugra en frá þarf að segja, að á liðna tímanum hefir verið
svo mikið sundurlyndi í mannfélaginu; ekki einungis í Tjaldbúðar-
söfnuði, heldur en meðal heilla þjóða Svo ógurleg vandræði hafa af þv
hlotist, að þær skelfingar munu aldrei fyrnast. Til þess að ráða nú
bót í bölinu sem alt þetta vonda fæddi af ser, hefir vitrustu mönnum
verið falið á hendur og þeir komið sér saman um, að semja alheims-
frið á sama grundvelli og Jesús Kristur kendi, réttlæti, kærleika og
sannleika. Gefið keisaranum það sem keisarans er og guði sem guðs
er. petta er gleðilegt tákn tímanna og sönn réttarbót. Hver mun
efast um að um þetta verði hugsað og að þessu unnið um allan heim?
pá að sjálfsögðu nýtur Tjaldbúðarsöfnuður af. Svo langt gefur
réttlætið einnig náð; svona úthlutar tímans hönd hjálpinni, þegar
neyðin er stærst þá er hjálpin næst. Söfnuðinum ber nú sannarlega,
sem einni heild, að þekkja sinn vitjunartíma og verða nú hreinn og
liugdjarfur, þegar hinn nýi tími kemur með frið og eining, kærleika,
réttlæti og sannleika. pegar mannfélagið í heild sinni, byrjar nú sam-
hug og samvinnu undir merkjum friðar og fagnaðar, þá skilar það til
baka aftur skuggamyndum þeim, sem svo óteljándi oft hafá valdið
misskilningi og missáttum; óhappamennimir sem hafa leikið á fólk-
ið með fölsku myndasýningunum,fá ekki oftar áhorfendur, svo þeir
geta framvegis geymt myndasafnið í sínu eigin kreddukerfi, í rusla-
kistu gamla tímans. petta er að gera húsið hreint, útþvottur var nauð-
synlegur, hollur og hressandi, og skyldu sem flestir læra að þekkja
nauðsyn hins andlega hreinlætis ekki Síður en þess líkamlega.
Af því eg er maður ómentaður, þá mætti segja að skörin væri
sett upp í bekkinn, ef eg færi að gefa bendingar, þeim mönnum sem
hærra eru settir í mannfélaginu, um það hvernig þeir skyldu haga
sér framvegis. pá læt eg mér nægja, að óska þess, að allir prestar
tækju höndum saman sem kristnir kennimenn og bræður, vildu búa
sig svo undir að mæta hinum nýja tíma, að þeir gætu fylgst með í
öllu því sem er gott og göfugt, prédikað sannan kristindóm, sem er
auðlærður og auðskilinn; hans boðorð eru ekki þung. Svo ber þeim
einnig að vemda alt það siðferði og sannleiksást, sem Jesús Kristur
gerði að aðalsilyrði fyrir góðri hegðun manna. petta yrði einfald-
ara og notabetra en sumt af því sem kennimönnuin liðna tímans hefir
þóknast að bæta við rfenningastefnu Jesú Krists og kalla það þó
kristið. Einhvemtíma háfa ritningarnar verið rongt útlagðar á liðna
tímanum, miðað við síðustu tírna, verk manna. par verður margt í
mótsögn við það sem Kristur kendi. Iíristnir prestar og kristnir
söfnuðir, afleggið lygar og talið sannleika hver við sinn náunga,
því við eru hver annars limir
pegar næst verður byrjað að prédika í Tjaldbúðarkirkju, ‘frið-
ur á jörðu og guðs velþóknan yfir mönnunum’, þá býður nýguðfræð-
ingurinn alla velkomna, til að heyra hvað hann hefir að segja í kirkj-
unni; sama hvað þeir lieita og hvaðan þeir eru, það gerir engan mun.
pá kemur sér vel, að byggingamefndin sá lengra fram í tímann en
allur fjöldinn, eg rneina, með rúm og alt fyrirkomulag á bygging-
unni; öllu verður þá veitt eftirtekt að nýju. pá verða menn að byrja
á því að'þekkja sjálfan sig fyrst, svo hvern af öðrum sem jafningja
sinn, svo jöfnuðurinn geti orðið sem mestur. Svo byrjar fólkið að
vinna saman eins og bræður og systur og leggja gott til allra góðra
mála. pá læra menn að stjórna samkomum og safnaðai’fundum, einn-
ig læra allir að stjórna sjálfum sér og tilfinningum sínum, þeir verða
kurteisari í allri hegðan og sanngjarnir; þeir verða auðsveipir og
blíðir í viðmóti, því þeir læra að skilja, að allir eru bræður og systur
í Kristi. pá læra þéir menn ef nokkrir verða, sem kreftu hnefann
í gamla daga, að stinga honum fljótt. í vasann áður en hann snertir
náungann og kanske meiddi einhvern saklausan, bróður e'ða systur.
pá læra menn sem halda tölur, að halda sér við efnið og allar fundar-
reglur, líta hlýlega hvertil annars, stjórna rödd og málfæri, sem auðið
er og alt það sé óþvingað, svo þeir tapi ekki fallega svipnum, svipnum
sem segir til hvað í manninum býr. pegar menn hafa lært alt þetta,
þá verða menn þolnari að mæta öllu misjöfnu og ómannúðlegu, sem
að höndum kann að bera. Ef sumir yrðu seinni til að læra að verðav
góðir og gætnir menn en aðrir, jafnvel þó stefnur og málaferli ættu
sér stað fyrst um sinn. þá yrði allur fjöldinn þolnari að sitja í réttar-
salnum og hlíða á, þegar réttlætið er í nefnd; dómaranum verð-
ur trúað svo vel og jafnvel hrósað fyrir það, hvað hann var göfugur
að þræða ráttan lagaveg; alt verður svo auðskilið og samú-
gjarnt. pá hætta menn að dæma í sínum eigin málum ábyrgðarlaust
á annara lcostnað, það verður bara óþarfa pukur.
Ekki er hætt við að gróðrabrallsmennirnir taki þátt í þessum há-
leitu umbótum; þeim óar vi$ hér eftir, að selja of dýrt og verða jafn-
vel hræddir við að safna pe'ningum af ásælni við náungann. pó það
væri í skjóli laganna, þá er gott fyrir alt fólk að muna eftir því, ef
það talar mikið, að ögn af ábyrgð fylgir mörgum orðum, og sumum
orðum stúr ábyrgð. Að sinni fræði eg ekki lesarann meir um kirkju-
málin, en bendi aðeins á, að sameining sem sagt er að hið Islenzka
Evangeliska kirkjufélag í Vesturheimi hafi gert við Tjaldbúðar-
söfnuð í Winnipeg 1918, liefir að líkindum verið afhjúpuð á síðasta
kirkjuþingi velnefnds félags 1919, eg hefi ekki frétt af því hátíða-
haldi ef nokkuð hefir verið.
peir fáu menn sem hafa gert tilraun til að ófrægja mig fyrir af-
skifti mín af kirkjumálunum, skulu vera fullvissir um að eg geymi
þær fáu hnútur sem að mér hefir verið kastað, ekki til að kasta þeim
aftur, heldur til að komast að, hvaðan þær voru fengnar og með
livaða heimildum. Winnipeg 25. júlí 1919
G. Magnússon
Þið hinir ungu sem erud framgjarnir
Undirbúið ykkur fyrir takmarkalaus verzlunar tækifæri. pið sem
eruð fijót til — þið sem fftigið greiðlega og undirbúið ykkur, munið
njóta bezt velgegni endurreisnar tímans i nálægri framtíð. pið
munuð þá geta uppfylt hin nákvæmu störf og reksturs fyrirætlanir
verzlunarhúsunna. Ráðstafið pvl að byrja nám ykkar hér—
Nœsta mánudag
pessi skóli beinir öllum tíma sinum og kröftum til ap fullkomna
ungt. fólk í verzlunarstörfum; og fæst sérstaklega við alt sem lýtur að
viðskiftalffinu. Kenslu stofumar eru stórar, bjartar og loftgóðar, og
kenslunni mjög vel tilhagað, undir yfirsjón ágætra kennara, alt fyrir
komulag þannig að hver eínstakur nemandi geti notið sem best af.
Eini vegurinn til að þú gætir fullkomlega virt starf skólans er að sjá
hann f fullum starfa. Vér vildum mælast til að þér heimsæktir oss á
hvaða tima sem er. En ef þér skyldi ekki hægt að heimsækja oss, þá
skrifaðu eða simaðu eftir upplýsingum.
Skrifið eða hafið tal af D. F. Ferguson, skólastjóra.
Success Business College Ltd.
Cor. Portage Ave. and Edmonton St. (beint á móti Boyd byggingunnl)
Phone Main 1664—1665
tommommmo-mmm-oimmomimommommo-mmmommm-ommo-m^m-o-i
Ábyggjleg Ljós og Aflgjafi
Vér ábyrgjumst>ySur varanlega og óslitna
þjónustu
Vér æskjum virðingarfylst viðskifta jafnt fyrir VERKSMIÐJ-
UR sem HEIMILI. Talsími Main 9580. CONTRACT DEPT.
Umboðsmaður vor er reiðubúinn að finna yður að máli og gefa
yður kostnaðaráætlun.
í
i
c
! Winnipeg Electric Railway Co
! A. W. McLIMONT,
General Manager.
í
í
i
i
c
I
o
4
KÖ