Alþýðublaðið - 19.04.1964, Blaðsíða 8

Vopnahléi var komið á í írak-
íska Kúrdistan nokkru fyrir miðj-
an febrúar síðastliðinn. Stjórnin
í Bagdad hafði þá gefizt upp á
herferð sinni gegn Kúrdum, sem
staðið hafði, að undanskyldu einu
fjögurra mánaða hléi, hátt á
þriðja ár og kostað tugi þúsunda
mannslífa.
Áður en Baathflokkurinn gerði
stjórnarbyltingu sína gegn Kassim
í febrúar sl. ár, höfðu leiðtogar
hennar átt í leynilegum samning-
uni við Kúrda og lofað þeim sjálf
stjóm og öðrum réttarbótum
stráx og þeir kæmust til valda.
Skyldi þá samstundis hætt bar-
dögum, allir pólitízkir fangar og
stríðsfangar leystir úr haldi og
opmberlega lýst yfir sjálfsstjórn
hins írakíska Kúrdistan.
Er Baathflokkurinn hafði náð
völdum og látið drepa hundruð
pólitískra andstæðinga sinna, ____
sveik hann á svipaðan hátt og
Kássim loforð sín til handa Kúrd-
um. Að vísu voru teknir upp
samningar, en þeir reyndust ekki
annað en málþóf, og svikizt var
um að leysa fangelsaða Kúrda úr
haldi þótt uppreisnarmenn hefðu
svo til strax eftir stjómarbylting-
una gefið arabískum föngum sín-
um frelsi. Að loknu fjögurra mán-
aða vopnahléi, var svo komið, að
samninganefnd Kúrda í Bagdad
var handsömuð þrátt fyrir hefð-
bundna friðhelgi samninganefnda
og uppreisnarmönnum settir þeir
úrslitakostir að leggja niður vopn
innan sólarhrings eða verða upp-
rættir ella.
Stríðið hófst á nýjan leik og
af meiri heift en nokkm sinni
fyrr. Bagdadstjórn hafði notað
vopnahléið vel, fengið keypt mik-
ið magn vopna af Bretum (,skamm
arlegt athæfi’ sagði Bertrand
Russel um þessa vopnasölu Breta)
og náð samkomulagi við Sýrlend-
inga um náið samstarf herja
beggja ríkjanna. Írakíski og sýr-
lenzki herinn réðust saman að
Kúrdum.
Ætlunin var að uppræta kúrd-
íska uppreisnarmenn, „hið nýja
ísrael” Arabaríkjanha, með leift-
ursókn og gjöreyðingu kúrdískrar
byggðar. Það er furðulegt hversu
vel Kúrdum tókst að verja sig
þetta sumar gegn ofurefli liðs
flugvélum og skriðdrekum og
vera þó aðeins vopnaðir rifflum.
og vélbyssum. Öll byggð var að
vísu lögð í rúst, en uppreisnar-
menn hurfu inn í skógana og til
fja’la og hófu grimmilega skæru-
liðabaráttu.
í vetrarbyrjun var svo komið,
að uppreisnarmenn höfðu á valdi
sínu allt það svæði lands síns,
sem þeir réðu yfir við fall Kass-
ims. Sýrlendingar þreyttust á
stríðinu, er þeir fundu að það varð
ekki auðunnið, og skipuðu liði
sínu heim. Eftir að nokkrar
breytingar höfðu orðið á stjórn-
inni í Bagdad með óvenjulitlum
blóðsúthellingum ' í nóvember
síðastliðnum, lét hún her sinn
hætta að mestu bardögum, enda
fyrirsjáanlegt, að henni tækist
ekki fremur en Kassim forðum
að ráða niðurlögum Kúrda.
Reynt var að ná sambandi við
uppreisnarmenn sem lengi vel
virtu ekki menn þá svars, sem
svikið höfðu þau loforð, sem
þeir gáfu áður en þeir komust
til valda. Núverandi vopnahfté
er árangur margra vikna samn-
ingatilrauna, því að í þetta sinn
kröfðust Kúrdar ríkari trygging-
ar en áður gegn því, að hléið
yrði ekki notað til að læðast aft-
an að þeim á ný.
Kúrdar vita vel, að ekki hefur
orðið nein hugarfarsbreyting í
Bagdad, heldur er stjórninni þar
orðið ljóst, að einni er henni um
megn að brjóta á bak aftur upp-
reisn Kúrda og því ekki aimars
úrkosta en að reyna að ná samn-
ingum við þá, amk. þar til hún
telur sig geta svikið þá á ný.
Á fundi leiðtoga Arabaríkj-
anna sem haldinn var í Kairó
fyrir nokkrum vikum, var þess
farið á leit við íraksstjórn, að hún
reyndi að ná samningum við Kúr-
da til að geta losað herfylki þau,
sem undanfarið hafa verið bundin
í Kúrdistan, svo að þeim mætti
beina gegn ísrael, ef á þyrfti
að halda. Þetta var Aref forseta
íraks kærkomið tilefni til að
hætta því stríði, sem hann hafði
þegar gefizt upp við að vinna,
án þess að missa um of álit
meðal Arabaríkjanna.
Hér stóð Nasser að baki. f því
skyni að reyna að þvinga báða
aðila til samninga, sendi hann yf-
irmann flughers síns til Bagdad
þar sem hann lét viðkomandi
aðila vita, að Nasser myndi veita
írak allan þann pólitíska stuðn-
ing, sem hann gæti, ef þeir gengju
til samninga við Kúrda, en Kúrd-
um bar hann hins vegar þau
boð, að ef aftur kæmi til bar-
daga, myndi egypzki flugherinn
óspart styðja írakíska herinn.
Orsök þessarar stefnu Nassers
mun framar öllu sú, að stefna
íraksstjórnar í garð Kúrda, marg
föld svik við gefin loforð og notk-
un þeirrar hernaðaraðferðar sem
nefnd er „sviðin jörð” á útlend-
um málum, hefur ásamt endur-
teknum blóðugum stjórnarbylting-
um í Bagdad á mikinn þátt í að
minnka álit annarra þjóða á
stjórnvizku Araba. Þeir búa nú
nær alls staðar við eigin stjórn-
ir, en þær hafa þó víðast orðið
þeim lítt til sóma og sums staðar
t. d. í írak orðið hreinn fasismi
og ofbeldisstjórn og verra en
nokkuð það, sem lönd þessi kynnt.
ust meðan þau voru undir stjórn
fyrrverandi nýlenduvelda. Engin
þjóð hefur orðið jafn illa fyrir
barðinu á stjórnmálaþroska Ar-
aba en einmitt Kúrdar.
Kúrdar krefjast nú sem fyrr
fullrar sjálfsstjórnar í innanlands
málum, jafnréttis arabísku og
kúrdísku innan íraks, fjórðungs
ágóða olíulindanna en meiri-
hluti þeirra liggur í Kúrdistan,
yfirráð yfir eigin lögregluliði og
réttindi til að banna írakísku
stærsta þjóð þessa svæðis. Þeir
réttinda og eru reyndar ekki einii
stjórninni að senda herlið inn á
landssvæði Kúrda, amk. þar til
þeir telja öruggt, að þeir verði
ekki enn einu sinni beittir svik-
um og ofbeldi af Bagdadstjórn.
Erfitt er að segja fyrir um ár-
angur núverandi samningatil-
rauna. Eitt mun Kúrdum þó Ijóst,
Gegn arabískum stjórnmálaþroska
eiga þeir aðeins um einn úrkost
að veija, að halda púðrinu þurru.
Náist samningar um viðunandi
stöðu Kúrda í írak, fer því fjarri,
að kúrdíska vandamálið sé leyst
í Vestur-Asíu. Kúrdar eru fjórða
stærsta þióð þessa svæðis (næst
Aröbum, Tyrkjum og Persum) en
hafa fram til þessa hvergi notið
svo mikils sem vottast af sjálfs-
stjórn í innanlandsmálum. í Tyrk
landi, íran og Sýrlandi búa um
10 milliónir Kúrda, en staða
þeirra þar getur vart talizt önnur
en „húsdvr annarra þjóða”, eins
og íranskur Kúrdi komst að orði,
sem hengdur var í persneskum
gálga fyrir tæpum tveim áratug-
um.
í öllum þessum löndum er kúr-
díska bönnuð sem opinbert tungu
mál, engin rit gefin út á því máli
og þeir örfáu skólar, sem finnast
á hinum kúrdísku landssvæðum,
verða að nota tungumál viðkom-
andi herrabióða. Reyndar eru Kúr-
dar ekki þeir einu, sem beittir
eru þessari meðferð í Vestur-Asíu,
þótt þeir séu stærst þeirra þjóða.
Tyrkir og Persar fylgja sömu
stefnu gagnvart Azerbeæjsjönum,
Balúkum, Lazum og öðrum þjóða-
brotum.
Segja má, að þessi stefna skipti
ekki svo miklu máli meðan vart
nokkur maður kann að lesa og
Erlendur Haraldsson, sem um þessar mund
ir dvelst við nám í Freiburg í Þýzkalandi,
hefur sent Alþýðublaðinu eftirfarandi grein
um Kúrdana. Erlendur hefur kynnt sér nijög
'WMj!" rækilegd málefni þöirra og vimnxr nú að
•• 'W'f bók um þá og ferðalagið þangað, sem vænt-
ardega kemur út hér á landi í haust.
g 19. 'apríl 1964 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ