Alþýðublaðið - 17.06.1964, Síða 7

111111,111111 »»»»"'

iiiiuiiiiiii»iiiuiiiiiiiiiiiiii»iiiiiiiiiiiii»»i(iiiuiiiiuiim»„»iii[(ftf «'i timi>»iiiuiiiiiiiiiiiiimiiiiii„„iiiiiiiiiiiiimniiiiiiiiiiiiiiiiii»iiimimiiiMimiuiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiniimum»i»»»»i»»»»i""ihum»imii « <iiiiii»iiiiiii„„i»iitiimiimmiiiiiiu^r
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 17. júní 1964 J
STAHÁTlÐ
MÁLFÞUNGLAMANLEG drag
"*andi þóiti mér auðkenna
setningu listáhátíðarinnar í Há
skólabíó. x
Víst var ýmislegt sagt þar
vel og viturlega. Borgarstjóri
og menntamálaráðherra lýstu
báðir falíega skilningi sínum
á gildi lista, félagslegu og
menningarlegu hlutverki
þeirra á timum múgmenningar
og tækniveldis. Efalaust eru
hátíðaverk þéirra Jóns Leifs
og Páls ísólfssonar merkileg-
ar tónsmíðár. Og sönn ánægja
var að hlýða orðlist Halldórs
Laxness þarna inn á jnilli:
hann hlítir aldri sínum, eins
og hans var von og vísa, orð-
inn hóflega íhaldssamur, en
skoðunin tempruð af fágaðri
eíahyggju. En menningarsögu-
legar alhæfingar hans eru kann
ski ekki alveg gullvæg vísindi
frekar en önnur þvílík fræði.
Einliver kann að hafa sakn-
að þarna á samkomunni ungs
manns raddar, einhvers sem
væri, ef ekki öldungis nýr, að
minnsta kosti öðru vísi en hin-
ir. Roskinlegur alvörusvipur,
miðaldra hátíðleiki eru allténd
ekki ríkjandi einkenni ís-
Ienzkrar listar í dag. Og þó?
Dragandin kom kannski bara
til af því hve ósýnt mönnum
er að skipuleggja þvílíkar sam-,
komur. Að líkindum liefði hún
orðið helmingi alvarlegi-i,
helmingi menningarlegri — og
þar með helmingi áhrifa-
meiri, minnst — hefði hún
bara verið svo sem helmingi
styttri.
CKKI get ég sagt það angri
*■ mig til neina muna, hvað
sem er um aðra, að Halldór Lax
ness skuli enga skrautútgáfu
eiga af Eddu að sýna útlend-
ingum — nema þá á þýzku éða
tékknesku. Þar fyrir voru á-
minningarorð hans um sinnu-
leysi íslendinga um fornar
bókmenntir sínar vissulega í
tíma töluð. Það-er stór vansi
að ekki skuli enn til fullgild
vísindaleg Edduútgáfa; ,og
sami vansi hversu mikið er enn
öldungis óútgefið af miðalda-
bókmenntum okkar. En vísindi
og viðhöfn leysa að sönnu ekki
allan vanda. Á öðru hverju
heimili þar sem maður kemur,
og liklega ríflega það, er til
alþýðleg lestrarútgáfa íslend-
ingasagna og fleiri fornrita;
sums staðar stendur hún við
hlið hinnar vísindalegu útgáfu
Fornritafélagsins. En hversu
eru þessar bækur lesnar hversu
lifandi þáttur eru fornbók-
menntirnar í nútíðar-
menningu þjóðarinnar, dag-
legu menningarlífi okkar og
bókmenntaiðkun? Þeirrar
spurningar ’ er líka heimilt að
spyrja á listahátíð: menningar-
arfurinn er okkur ekki mikils
verður, ef hann gerir ekki
Halldór Laxness flytur ræðu sína við setningu listahátíðarinnar.
Jóhannes Jóhannesson við eina af myndum sínum á myndlistar-
sýningu listahátíðarinnar.
nema rykfalla í skinnbandi
upp á hill.u milli þess að út-
lendingar koma í heimsókn.
Bókasýning sú, sem efnt var
til á listahátíðinni leysir ekki
úr ýkja mörgum spurningum
um íslenzka bókmenningu og
bókagerðarmenningu. Enda
virðist tilgangur \ sýningarinn-
er einkum bókmenntsöguleg-
ur: hún á að vera lauslegt yf-
irlit íslenzkra bókmennta frá
lýðveldisstofnuninni. Þetta er
að vísu gott og gilt, og sýning-
in er snotur og ekki ófróðleg
svo langt sem hún nær. En
miklu væri liún gagnsamlegri
hefði verið reynt að gera þar
heillega og sannferðuga mynd
íslenzkrar bókaútgáfu og bóka-
gerðar í dag: þar hefði mátt
draga fram, og setja í öndvegi,
það sem bezt er unnið í bóka-
gerð en benda til viðvörunar
á hitt sem miður fer og úr-
leiðis. Sú sýning hefði varla
orðið mjög fögur. En hún
hefði með einföldum hætti
bent á veikleika bókmenning-
ar okkar og ávantanir sem
nauðsyn er að þekkja og ræða
og bæta úr: þókagerðin í
landinu speglar bókmenningu
landsmanna á hverjum tíma,
og þá spegilmynd hefði verið
ailfróðlegt að sjá á listahátíð.
rKÁLDSKAPUR er ekki í nein
** um tiltakanlegum háveg-
um á listahátíðinni.
Að vísu hafa allmargir höf-
undar stigið fram og lesið úr
verkum sínum: menn lásu upp
við setningu hátíðarinnar, á
undan sýningum Leikfélags
Reykjavíkur á Brunnum kol-
skógum og Grímu á Amalíu,
upplestur var með tónleikum
á „listamannakvöldi” í Tóna-
bíó. Trúlega hefur sú samkoma
verjð aumust allra á hátíðinni;
en sami veikleíki og bagaði
hana hefur auðkennt allan
þennan hátíðalestur. Heilög
tilviljun virðist sem sé einráð
um það, hverjir koma fram,
hvað þeir lesa og hvenær; eng-
um virðist hafa komið til hug-
ar að neinu skipti hverjir lesi
í senn né hvað sé samferða
upplestrinum á efnisskrá. —
Þetta sinnuleysi er bagalegt og
leiðinlegt, og það er öldungis
óþarft. Það ætti að vera unnt
(jafnvel auðvelt) að skipu-
LISTAHÁTlDÍN
•fur
leggja „listamannakvöld” þann-
ig að dagskráin fái sérgildi
fyrir það hverjir komi þar
saman; það er á hinn bóginn
heldur en ekki undarlegur ab-
súrdismi að skipa þeim hlið
við hlið í sjíkri dagskrá Þór-
unni Elfu Magnúsdóttur og
Leifi Þórarinssyni, svo aðeins
eitt dæmi sé nefnt. Auðvelt er
að hugsa sér t. d. ljóðakvöld
þar sem ung skáld læsu úr
verkum sínum og flutt væru
verk ungra tónskálda; sízt
mundi það spilla ef slík sam-
koma færi fram innan um
myndlist (þó mér sé reyndar
ókunnugt hvort salarkynni
listasafnsins leyfi slíkan flutn-
ing). Slík samverkan ólíkra
listamanna dg listgreina gæti
orðið eftirminnileg og kann-
ski lærdómsrík. Ekkert er
raunar á móti þvi, að skipa
saman nýju efni og gömlu i
dagskrá, rosknum og reyndum
höfundum og ungum og upp-
rennandi. En þarf tilvíijun
nauðsynlega að ráða þeirri
samskipan; mætti ekki t. d.
velja kvöldinu eitthvert tiltek-
ið stef sem kynni að birtast í
nýju ljósi roeð höfundum af
mismunandi kynslóðum? Eða
mismunandi listgreinum?
Það væri hægðarleikur að
lengja þessa þulu og sty'öja
hana fleiri dæmum. En ekki
fer milli mála að hlutur skáida
og rithöfunda í þessari lista-
liátíð hefur verið með engum
sóma og sízt til þess falhnn að
auka veg þeirra og virö'ingu
meðal almennings. Þeim er á-
reiðanlega óhætt að íhuga vel
og vandlega þátttöku sína í
hinni næstu hátíð, ef til henn-
ar kemur.
CTUNDUM verður vart þeirrar
skoðunar að skáldskapurinn
sé í þann veg að þoka úr sessi
fyrir myndlist sem þjóðlist ís-
lendinga framar öðrum iist-
greinum; þessa skoðun má al-
veg efalaust styðja greinar-
góðum rö'kum. Og það má
benda á sýningu Félags ís-
lenzkra myndlistarmanna í
Listasafni ríkisins til sann-
indamerkis um stöðu ís-
lenzkrar myndlistar í dag, —
þrótt hennar og grósku. Þó eru
tveir listamenn eftirtakanlega
fjarverandi frá sýningunni sesn
báðir hefðu átt þar heirna í
heiðurssæti: þeir Ásmundur
Sveinsson og Svavar Guðna-
son. Qg þó orkar skípan ein-
stakra listamanna innan sýn-
ingar meira en lítils tvimæiis.
Það vekur strax athygli þeg-
ar gengið er um aðalsali sýn-
ingarinnar, málverkadeildma,
hversu heilsteypt hún er og
beinlínis falleg. Hún er einstök
augnagleði, samstæð og i senn
(Framhald & 4. sífiu).