Alþýðublaðið - 17.06.1964, Blaðsíða 8

isnótt. Sagan, tungan og bók-
menntirnar hét þrenningin, sem
bjargaði okkur. Og íslendingar
hafa sannarlega reynzt vanda og
ábyrgð fullveldisins vaxnir. Aldrei
hefur okkur liðið betur en síð-
ustu tuttugu ár. Kotríki hefur
komizt myndarlega til bjargálna.
Islendingar hafa á nokkrum ár-
um afrekað meira en flestar aðr-
ar þjóðir lögðu af morkum í marg-
ar aldir. Þann annál þarf ekki að
rekja. Við getum borið höfuðið
hátt. á tvítugsafmæli lýðveldisins.
Verkin tala.
Samt er þetta aðeins byrjunin.
Verkefnin bíða mörg og merk.
íslendingi kemur vissulega margt
í hug, þegar hann horfir í áttina
til framtíðarinnar. Kannski skipt-
ir mestu að rækta landið. Víð-
áttumiklar lendur bíða þess, að
véltækni nútimans veki þær af
þyrnirósusvefni — leysi moldina
úr álögum. Auðæfi íslenzku fall-
vatnanna eru að kalla ósnertur
höfuðstóll í banka guðs. Jarð-
Við hrjóstrugan sand og við
hrjúfan klett
heyrði ég Tungná niða.
Geldingahnappurinn glóði þar
einn
og grá var hin tröllslega skriða.
Löðmundur stóð með sinn
loðna feld
og lyfti tindóttum gnúpum,
en áin hverfðist í hröðum flaum
helköld í sínum djúpum.
Þar heyrði ég óspilltan hróðr-
arþátt
á heiðanna fornu tungu,
er straumurinn herti með sterk-
an róm
á stefjabálkunum þungu.
Og andvaka fann ég með ógn
og dýrð
um öræfanóttina bjarta,
að loksins ég átti mér legurúm
við lands míns titrandi hjarta.
Ólafur Jóh. Sigurðsson er á
valdi Grafningsins og heimalands-
ins, þegar hann lifir vor í Vest-
urheimi:
ÞÁ eru liðin tuttugu ár frá rign-
ingardeginum góða að Þingvelli
við Öxará, 17. júní 1944, þegar
íslemdingar létu aldadraum sinn
rætast og stofnuðu lýðveldið.
Naumast var sá atburður megin-
frétt úti í víðri veröld, enda mik-
ið um að vera: grimmileg styrjöld
háð af menntuðustu og tækni-
þjálfuðustu stórþjóðum heimsins,
eidi og vopnum farið um lönd,
loft og höf og merkilegar uppgotv-
anir gerðar í fræðum lífs og
dauða. Mannkynið hafði um sitt-
hvað annað að iiugsa en gefa því
gaum, þó að nokkrar þúsundir
: kæmu saman í tvísýnu veðri á
árbakka norður á íslandi og gerð-
ust sjálfstæð og fullvalda þjóð.
Og nú eru tuttugu ár síðan.
Lýðveldisstofnunin var íslend-
ingum ekkert álitamál. Stjórnar-
farslega vorum við öðrum þjóð-
um háðir margar aldir, en heilög
€lóð frelsisins lifði samt í hjört-
um landsmanna eins og falinn
eldur í hlóðum langa skammdeg-
Minnimáttarkenndin er undan-
tekning, en hún stafar af þjóðlygi
manna, sem horfa á ísíand. með
lituð gieraugu fyrir sjónum. Þær .
raddir heyrast til dæmis, að skáld-
in séu hætt að unna uppruna sín-
um og átthögum og geti því ekki
lofað ættjörðina. Staðreyndirnar
vísa þvílíkri skröksögu á bug. ís-
land drottnar enn í fögrum skáld-
skap, sem gerir fámenni okkar
andlega stórt. Jón Helgason seg-
ir í kvæðinu við Tungná:
Laufkyndlum sveifla aldin tré
og ung,
anganin berst um skóginn lj'úf
og þung,
kyrrðina rjúfa aðeins glaðir
gaukar.
Blika í rjóðri blómin rauð og
’ gul,
.blaðmjúka kolla Hneigja mild
og dul,
hálfir í moldu glóa : gullnir
laukar.
Loks hef ég sjálfur séð hinn
nýja heim:
sólskinið fossar hvítt um víðan
geim,
íkornann fráa út úr skugga
laðar.
Þó get ég naumast numið vors-
ins lag:
næturnar björtu vitja min í dag,
hugur minn löngum unir ann-
ars staðar.
Lengst lengst í norðri handan
hafs og straums,
hjúpað í móðu tregaþrungins
draums
landið mitt svala leysir djúpa
snjóa:
hitinn mun reynast á borð við
dýrustu námur annarra landa.
Brunasandarnir verða hvolsvéll-
ir, smáragrundir og hlemmiskeið,
þegar okkur lærist að „klæða
landið" á hagnýtan hátt raunsærra
manna. Jafnframt eigum við í
vændum að breyta hráefnum í
fullunnar iðnvörur og margfalda
þannig verðgildi þeirra. íslénding-
ar þurfa ekki framar að kvíða
fátækt, ef þeir afla af dugnaði,
kunnáttu og fyrirhyggju og bera
gæfu til að skipta afrakstrinum
rétt og drengilega. Landið er auð-
ugt, hafið stórgjöfult, þjóðin
liraust, menntuð og mönnuð, þó
að margt standi vitaskuld til bóta.
Róm var ekki byggð á einum degi,
og íslenzk sjálfstæðisbarátta verð-
ur eilífðarmál, eitt verkefni tek-
ur við af öðru eins og kynslóð af
kynslóð og öld af öld. Þessu meg-
um við ekki gleyma í karpi líð-
andi stundar um lítilmótleg auka-
atriði. Hlutskipti íslendinga er
sannarlega gott og fagurt, ef við
kunnum að velja og hafna og
þekkjum okkar vitjunartíma.
Sumum finnst, að menning okk-
ar muni í hættu. Hún hefur þó
sennilega aldrei verið tilkomu-
meiri en á okkar dögum. Listir
ná hér ævintýralegum þroska á
skömmúm tíma, tungan lifir mjúk
og snjöll á vörum framsækinnar
þjóðar, sem á sér örlagaríka sögu,
bókmenntirnar auðgast ár frá ári
að fræðum og skáldskap. Þess
vegna gegnir furðu, þegar slíku
atgervi er líkt við lömunarveiki
af skapbrestamönnum í glerhús-
um, sem hafa orðið fyrir vonbrigð-
um af sjálfum sér, en vilja kenna
þau landi og þjóð. Sæmra væri
á tvítugsafmæli lýðveldisins að
þakka það, sem unnizt hefur, og
muna, hvað í vændum er. Auðvit-
að kosta framtiðarsigrarnir fyrir-
höfn, en við stöndum vel að vígi
í baráttunni. Berum saman við-
horfin nú og forðum. Áður var
hér löngum kalt og dimmt yfir
landi. Nú er sól og blær um alla
íslenzka jörð. Því eru skrýtin þau
strá, sem skjálfa lafhrædd í sum-
arvindinum, treysta ekki rót sinni
og búast helzt við að fjúka út í
buskann.
S 17. júní 1964. - ALÞÝÐUBLAÐIÐ