Alþýðublaðið - 25.11.1964, Síða 8

^iiinmimiiiiimiiiiiiimiiMiiiiiimiMimiimiimiiiimiiiiiiiiiiiimiMiiMiiiiiiiiiimimiinimimiiimiiiiimMiMiiiiiMiiiniiminiiiimiiiiMiiiiiMiiii MiiiiiiimmiiMiiiiiiiimiiiiiiiiiMiiiiiiiiiiiiiiMiiMiiiiiiMiiiimiiiiiiimmiiiiiiMiiiiiMiiiiMiiiiiiiliiir^
iíi& tingil |“i-liUj|
l III „o CUu
r * '
: ■■ ■ ■ :■ .AýA: .-.■

/
FHIil re l!ll! n«
SIGURÐUR A. MAGNÚSSON
hefur lengi undanfarið skrifað
í nær öll tölublöð Lesbókar
Morgunblaðsins þátt undir fyr-
irsögninni „Rabb“. Mun þar
fjallað um flest hugðarefni
þessa afkastamikla höfundar,
sem er víðkunnur af þeirri fram-
takssemi að vera óspar á að
mynda sér skoðanir um menn og
málefni. Hugvekjur þessar geta
talizt sæmilega athyglisveirðar,
en kannski væri réttnefni að
kalla þær „Nöldur,” þegar skaps-
munir Sigurðar gera þær leið-
inlegastar. Svo finnst mér um
málflutning hans á sunnudaginn
var. Þá reynir hann að taka upp
þykkjuna fyrir ungu ljóðskáldin
vegna þáttarins helgina á undan,
þar sem annar Morgunblaðsmað-
ur kvað upp að mínu áliti
sleggjudóm um góugróðurinn í
íslenzkum bókmenntum. En Sig-
urði heppnast vörnin miður en
skyldi. Hann segir orðrétt: „Eg
þykist vera allkunnugur nýrri ís-
lenzkri ljóðlist og .. . mér virðist
hún einmitt vera furðulega „já-
kvæð” og lífsfagnandi <!), þrátt
fyrir þá staðreynd að mannkyn
allt lifir 'í skugga helsprengj-
unnar og við íslendingar búum
í einhverju forpokaðasta þjóð-
félagi undir sólinni.” Síðan víkur
Sigurður máli sínu að fyrirbæri,
sem veldur mér nokkurri furðu,
og segir: „Sú tilgáta til dæmis
að ung ljóðskáld á íslandi mundu
kannski hvergi læknast af kvill-
um sínum nema í fangabúðum
Síberíu er einkennilega keimlík
þeim gerzku sjónarmiðum, sem
riddarar lýðræðisins hérlendis
hafa fordæmt af hvað stórorðust-
um (!) eldmóði. Sannleikurinn er
nefnilega sá, að margir íslenzk-
ir góðborgarar, sem játa lýðræði
með helgisvip á götum og torg-
um, hafa nákvæmlega sömu við-
horf til lista og frjálsrar hugs-
unar yfirleitt eins og svarnir
fjandmenn þeirra í austur-
vegi ...” Loks klykkir hann út
með þessari niðurstöðu: „Annars
skilst mér, að góðborgarar ís-
lands þurfi ekki að hafa þungar
áhyggjur af föndri ungu ljóð-
skáldanna eða framtíð íslenzkra
bókmennta: þær eru nú að veru-
legu leyti í höndum einna 8 eða
10 kellinga, sem fæstar eru
sendibréfsfærar á íslenzku. Bæk-
ur þeirra seljast eins og heitar
lummur, en við ungu ljóðskáld-
unum lítur þjóðin varla. Svo
þetta er allt í sómanum, góðir
hálsar!”
Eg er sammála því, að sum
ungu Ijóðskáldin eigi við ámæl-
isvert tómlæti að stríða, en síð-
an ekki söguna meir. Hér eru
þær öfgar í frammi hafðar, að
frekari skilgreining væri harla
nauðsynleg. Vill ekki Sigurður A.
Magnússon telja upp þau þjóð-
félög undir sólinni, er hann
metur forpokaðri en það, sem
íslendingar búa í, fyrst hann á-
litur þann úrskurð á sínu valdi,
að við munum koma til greina
sem methafar í þessari þokka-
legu heimsiþrótt? — Hverjir eru
þeir „riddarar lýðræðisins” á
íslandi, sem hafa „nákvæmlega
sömu viðhorf til lista og frjálsr-
ar hugsunar yfirleitt eins og
svarnir fjandmenn þeirra í aust-
urvegi”? Og hverjar eru þessar
„8 til 10 kellingar”, sem hann á
við? Eldmóður hans er svo „stór-
orður,” að honum ætti ekki að
verða skotaskuld að svara þess-
um fyrirspurnum.
Afstaða Sigurðar A. Magnds-
sonar mótast sennllega af minni-
máttarkennd. Hann er Ijúfmenni
í dagfari en gerist hér orðhák-
ur af þeirri vanstillingu, að hon-
um finnst íslenzka þjóðin van-
meta skáldskap hans og ýmissa
annarra. Svo er um fleiri. En því
ekki að ræða málið af rólegri í-
hugun? Tómlætið við ungu
skáldakynslóðina stafar engan
Guðmundsson urðu á svipstundu
þjóðkunnir af ljóðagerð sinni,
þótt nýstárleg væri og ein-
hverju gömlu fólki þætti hún
hæpinn skáldskapur. Svo var-
hins vegar ekki um Stein Stein-
arr og Snorra Hjartarson. Ahrif
þeirra voru um skeið sýnu' meiri
en vinsældirnar. Þó duldist eng-
um vandlátum og kröfuhörðum
ljóðavini, að bækur þeirra sættu
ærnum tíðindum. Eg veit ekki,
hvað ljóð Þorsteins Valdimars-
sonar hafa selzt í mörgum ein-
tökum, en íslendingar, sem
kunnu að meta listræn kvæði
1952 og veittu ekki „Hrafnamál-
um” athygli, voru áreiðanlega
vandfundnir. Þá var Þorsteinn 34
ára gamall. Hannes Sigfússon
komst dável á framfæri með
fyrstu ljóðabók sinni aðeins 27
ára, nýútkomin var hún umxæðu-
efni flestra, sem létu sig ís-
lenzkar samtíðarbókmenntir ein-
hverju skipta. Hannesi Péturs-
syni var þrem árum yngri vísað
af sömu aðilum til sætis á bekk
með góðskáldum okkar. Svipað
myndi uppi á teningnum, ef til
umræðu væru þeir, sem fengizt
í HEYRANDA HUÖÐI
eftir Helga Sæmundsson
veginn af því, að hún sé „nei-
kvæð”; sú ályktun Sigurðar er
hárrétt. Færi betur, að hún væri
„neikvæð”, temdi sér þá gagn-
rýni að segja fortíð og nútíð
miskunnarlaust til syndanna og
túlkaði eftirminnilega óttatil-
finningu sína vegna helsprengj-
unnar. En þetta er því miður
sjaldnast á færi hennar. Hún er
heldur ekki „jákvæð” og lífs-
fagnandi (!) eins og Sigurður vill
vera láta. Boðskapur hennar nær.
ekki eyrum þjóðarinnar af þvi
að allt of mörg ungu ljóðskáldin
eru svo lágróma, að varla heyr-
ist til þeirra. Þau, sem brýna
röddina og hafa eitthvað að
segja, fá hins vegar áheyrendur
fyrr en siðar.
íslendingar verða naumast
sakaðir með rökum um það tóm-
læti, að þeir vilji ekki gefa ný-
stárlegum skáldskap gaum að
hætti annarra menningarþjóða.
Vitaskuld reynist athyglin í
þessu efni iðulega óstundvis.
Hitt er samt staðreynd, að stund-
um fá skáldin góða áheyrn strax
í upphafi og hafa mikil áhrif
fyrr er varir. Stefán frá Hvíta-
dal, Davíð Stefánsson og Tómas
hafa við sagnaskáldskap með at-
hyglisverðum árangri. Og þetta
hlýtur að vega nokkuð á móti
skapvonzku Sigurðar A. Magnús-
sonar. Við leysum ekki vanda
ungu skáldanna með því að kveða
upp sleggjudóma um þjóð okkar
og menningu og telja íslenzka
lesendur andlega villimenn.
Málið horfir ekki aðeins við
almenningi í landinu. Það varð-
ar einnig og eigi síður ungu
skáldin .sjálf. Auðvitað eiga þau
kröfurétt á athygli og viðurkenn-
ingu, þegar; þeim auðnast að
verðskulda slíkt. Sigurður A.
Magnusson gerir sér vafalaust
grein fyfir því, að mörg íslenzk
skáld ná aldrei vinsældum af því
að þau eiga þær ekki skilið.
Ungu skáldin eru misjöfn eins og
þau eldri. Og tilvonandi snill-
ingar í hópi þeirra verða að
berjast til áhrifa og frægðar. Það
hljóta þeir að gera með snjöllum
og góðum skáldskap, ef þeim á
að verða sigurs auðið.
Fjölnir var ekki vinsælt tíma-
. rit á íslandi forðum daga. —
Frjálslyndir prestar og víðsýnir
leikmenn buðu hann til áskrifta
úti fyrir kirkjudyrum eftir messu
NÁGRANNAÞJÓÐIR okkaf
á Norðurlöndum hafa allar hald-
ið upp á 100 ára afmæli frí-
merkja sinna fyrir nokkrum ár-
um.
víðs vegar um land. Fjöldinn . §
allur hristi höfuðið og taldi sér |
annað lesefni hentara. Eigi að f
síður varð Fjölnir svo áhrifarík- i
ur, að af er mikil og merk saga. i
Og Jónas Hallgrímsson hreppti §
heiður og sóma frægasta og vin- i
sælasta ljóðskálds íslendinga, |
þegar fram Liðu stundir, þó að i
hann nyti ekki snilldar sinnar i
í lifanda lífL Þetta hefur gerzt i
um gervalla heimsbyggðina og á i
sér statt enn, ef að líkum lætur, i
Vönduðustu og fegurstu bók- 1
menntirnar eiga oft erfitt upp- i
dráttar fyrst um sinn, en venju- |
lega koma þær samt í leitirnar. |
Mér blæða ekki í augum vin- i
sældir „kellinganna,” sem ég \
þykist vita, að Sigurður A. I
Magnússon hafi f huga. Jónas i.
Jónsson frá Hriflu hélt einu i
sinni, að „Kapitóla” væri að eyði- i
leggja listsmekk íslenzkra les- |
enda, en það skiptir minnstu, i
hvort þvílíkar „bókmenntir” lifa |
eða deyja. Mannkynið les ekki i
aðeins úrvalsrit. Matthías minn i
Johannessen er varla eini f
menntamaðurinn, sem leitar \
hvíldar með því að renna augun- i
um yfir léttmeti, þegar hann vill i
lesa sig í svefn á kvöldin. En i
hvað um hin trén í skóginum i
fyrst svo er um þá grænu eik? i
Loks kem ég að atriði, sem i
verður að teljast skylt þessu i
umræðuefni. Ungu skáldin temja i
sér sum hver afstöðu til sam- i
tíðarbókmenntanna, sem spillir i
fyrir þeim og gerir þau jafnvel i
hlægileg. Þau láta sér ekki i
nægja að halda hópinn og að- i
stoða hvert annað, enda mörg á i
öndverðum meiði eins og við er i
að búast. Nokkrir sérvitringar í i
þessari fylkingu reyna að sigr- í
ast á minnimáttarkennd sinni I
með þeim stórmennskutilburð- i
um að fordæma skáldskap eldri \
kynslóðarinnar. Enn er í minni, |
að Davíð Stefánsson sætti lengi \
af hálfu hvimleiðra óvildar- i
manna furðulega ósanngjarnri i
gagnrýni, sem var sprottin af í
eitraðri rót hrokans eða öfund- i
arinnar, alveg eins og Guðmund- I
ur Friðjónsson og Jón Trausti i
fyrrum. Þessum ósóma hefur að i
sönnu linnt til muna, en hann er i
engan veginn úr sögunni. Mér i
virðast nýbirtir ritdómar í Al- i
þýðublaðinu og Morgunblaðinu i
um „Tregaslag” Jóhannesar úr i
Kötlum dæmi þessa, þó að ég láti i
mér ekki til hugar koma, að i
höfundar þeirra hafi erindi sem i
erfiði. Þeir ætla sér það, sem i
sjálfum Jónasi Hdllgrímssyni i
mistókst, þegar hann réðst í á- i
rás sína á skáldskap Sigurðar i
Breiðfjörð. Þó hafði Jónas miklu Í
að miðla til sáningar og upp- i
Framh. á bls. 10 i
Daninörk: Danir urðu fyrir
Norðurlandaþjóðanna til þess að
eiga þetta afmæli, en það var. 29.
apríl 1851, sem fyrsta frímerki
þeirra. sá dagsins Ijós. Var það
blátt merki að verðgildi 2 skild-
ingar (Ríkisbankaskildingar). '
Einnig kom þá út annað fri
merki, 4 sk. gulbrúnt. -Núna er.
þetta merki, 2 sk„. verðlagt á 660 ■
kr. sænskar notað, en 1500 ter.
ónotað. — Afmæiisfrímerkía,
sem út komu 1. apríl 1951, voru
tvö, 15 aura fjólublátt og 25
aur. rautt. Myndin á merkjun
um er 'áf gömlum pósti, sem ek
ur fjórhjóluðum póstvagni, er
tveir hestar draga.
^uiiimiiiiiiiiniiiiii
IIIIMIIIMIIMIIII
llMMMMIMIII
Churc
næsl
SIR WINSTÓN Churchill verður
níræður n.k. mánudag, 30. nóv-
ember, og Bretar eru farnir að
ræða, hvernig hæfilegast sé að
halda upp á afmælisdag hins
mikla stjórnmálaskörungs. Eólk,
sem þekki-r fjölskyldu Churehills
hefur upplýst, að afmælisins
verði minnzt með hinum árlega
fjölskyldu miðdegisverði á heim.
ili Churchills í London.
Sir Winston mun alltaf.'.leggja
mikið upp úr miðdegisverði þess-
um, þar sem hann getur hvílt sig
fullkomlega í faðmi fjölskyidunn
CHURCHILL
iiimiMMiiiiiiiiMiiiiiiiiifmMiMMmmniMiniiiiMiiMMfiMiiiiMiiiiiMiMiM
iMiiiiiiMiiiiíiiMiiiMn iMMilMMMMMiiMiiiiiiiMiiimiimimiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiMiiiiiMiimiiiiiiiimMMiiiiiiMiiMiMiMiMimimimmmmmimimmiiimmmiMmmmm^
‘ MmiiiiiiiiiiiiiiiiiimMiniiiiinimmmimmmiimiiiiiii
g 25. nóv. 1964
ALÞÝÐUBLAÐIÐ