Alþýðublaðið - 08.12.1964, Síða 7

Mikilhæfur en mistækur
Guðmundur Daníelsson:
DRENGUR Á FJALLI
Stuttar sögur.
ísafoldarprentsmiðja.
Reykjavík 1964.
„DRENGUR Á FJALLI” sann-
ar hvort tveggja, hvað Guðmund-
ur Daníelsson er mikilhæfur og
mistækur smásagnahöfundur.
Vitaskuld telst hann sér í lagi
skáld langrar og breiðrar frá-
sagnar, sem ennfremur getur
orðið harla djúp og hröð, þegar
honum tekst bezt, en ósjaldan
gerist hann og þeim vanda vax-
inn að bregða upp óvenjulega
Skýrum svipmyndum fólks, at-
burða og örlaga. Smásagan er
þarna mitt á milli, ef hún verður
þá skilgreind. Hún reynist
minnsta kosti löngum hættulegur
t'óður miUi skers og báru. Sög-
urnar fjórtán í „Drengur á fjallí”
sýna þetta mætavél. Annað hvort
verður siglingin tilkomumikil
eða strandið eftirminnilegt.
Munurinn á snjöUustu og lök-
Ustu sögum bókarinnar er mun
drýgri spölur en vegarlengdin
mUli Eyrarbakka og Stokkseyrar,
og var hún þó í æsku minni
lengstu fimm kílómetrarnir í
heimi! En víkjum nú að sögun-
um hverri um sig.
Mér finnst Frú Pálína mis-
heppnuð frá upphafi, efnið lítill-
ar athygli vert, aðalatriðið, sem
á að vera, smámunir einir og
að hún gjaldi fremur en njóti
tækni höfundarins — það svarar
ekki kostnaði að eyða góðu púðri
ó smáfugl. Hjólið get ég heldur
ekki vlðurkennt, örin geigar og
hæfir ekki skotmarkið að mínum
dómi. Svipuðu máli gegnir um
Baldur Frey. Kimni Guðmundar
verður þar ekki ádeila eins og
hann ætlar sér og ádeilan ekki
heldur slík kímni sem þurft hefði
til árangurs. Skáld á fundi kemst
skár á framfæri, en er samt
veigalítil smásaga, hún minnir á
heysátu, sem fer úr reipunum og
fýkur út í veður og vind, því að
hér er dálítill stormur. Liljan í
sandinum nær og varla tilgangi
sínum, þó að íþrótt höfundarins
sé þar nokkur. Svipmyndirnaf
tvær, Gunna og Vordraumur í
garði, hugnast mér sýnu betur.
Þær leyna á sér og eru meiri af-
rek en sýnist í fljótu bragði.
Þetta á samt eigi síður við um
Sumar, enda lætur Guðmundi oft
prýðilega að túlka endurminning-
ar þannig, að skáldskapur verði,
einkum ef hann fer sjálfur með
aðalhlutverkið. Hins vegar þyrfti
rammi myndarinnar að vera list-
rænni smíð, sagan kemur og fer
of snöggt til að höfundurinn
hemji hana, hvað þá lesandinn.
Yfir fljótið og Þú ert maður-
inn ! mega heita í góðu gildi sem
læsilegar frásögur, en skáld-
skapur þeirra mun víst Guð-
Guðmundur Daníeisson
mundi Daníelssyni hægðarleikur,
þrátt fyrir einstök skemmtileg
atriði, svo sem mannlýsingu og
sálarlífstúlkun Þorleifs Arason-
ar. En nú kemur reynsla höfund-
arins sjálfs til sögunnar, og þá
vænkast heldur en ekki hagur
Guðmundar og bókarinnar. Fisk-
urinn mikli og Lokadagur fjalla
um sama efni að kalla og hefðu
kannski getað verið ein saga, en
hvað um það, Guðmundur veit,
hvað hann er að gera. Hér gæðir
hann hversdagslegt efni svo
mennskum og stílrænum per-
sónuleika, að sögurnar rísa hátt
yfir stund óg stað í veldi þeirrar
opinberunar, sem heitJr öðru
nafni skáldskapur. Þó sætir
Drengur á fjaUi enn meiri tíð-
indum. Þann snilldarþátt ritaði
Guðmundur Daníelsson upphaf-
lega sem bókarhluta, endurminn-
ingu frá æskudögum, grein um
sjálfan sig bernskan í umhverfi
'átthaganna, en af hlauzt tigin
smásaga, þrungin eftirvæntingu,
baráttu, sigri, gleði og síðan von-
brigðum, en jafnframt nýrri við-
leitni ungrar karlmannslundar,
sem vill ekki gefast upp og á að
miklu að hverfa, landtöfrum,
fjallagaldri, þrekraun, forlögum.
Sumir álíta þetta beztu smásögu
Guðmundar, og ég hef verið
þeirrar skoðunar, unz mér gafst
kostur þess að lesa og meta síð-
ustu sögu bókarinnar, TapaS
stríð. Hún er tvímælalaust sam-
keppnisfær við Dreng á fjaUi
sem áhrifamikill og listrænn
skáldskapur. Guðmundur hefur
naumast öðru sinni túlkað af ann-
arri eins hófsemi og hnitmiðun
aðkcnningu byltingar á heima-
vígstöðvum mannrænna tUfinn-
inga. Hér er ekkert of eða van,
en öllu komið til skila, viðhorfi
föðurins, afstöðu móðurinnar og
viðbrögðum sonarins. Eg vildi
ekki síður vera höfundur Tapaðs
stríðs en Drengs á fjalli — en
báðar eru sögurnar óumdeilan-
leg listaverk.
Aðfinnslur við stíl Guðmundar
Daníelssonar dæmast vafalaust
hótfyndni og jafnvel furðulegt at-
hæfi þvílíkur kunnáttumaður
sem hann er að leysa vanda
hans. Samt vottar stundum fyr-
ir því, að stíllinn verði helzt til
þvingaður, en þá hef ég helzt í
huga endurtekningar orða og
setningahluta. Sú aðferð getur
borið stuttar sögur ofurliði og
hlýtur að teljast hæpin fyrirhöfn
af hálfu Guðmundar. Hann er
svo fjölhæfur og hugkvæmur ,í-
þróttakappi stíls og máls, að hon-
um ber engin nauðsyn til að
undirstrika sérkenni sín á þann
hátt sem hendir hann öðru
hvoru. Og sízt munu þau vinnu-
þrögð minni sigur að túlka vand-
virka nærfærni en temja sér
stórmannleg tilþrif. Þetta tvennt
þarf auðvitað að fara saman, þeg-
ar í hlut á annar eins höfundur
og Guðmundur Daníelsson, en
meðalhófið er jafnan vandratað.
Sennilega hefði komið til greina
að haga orðavali af ríkari ná-
kvæmni á stöku stað, og prent-
villurnar eru til lýta, enda þótt
éngin þeirra virðist stórskaðleg.
Ályktun mín að loknum lestri
bókarinnar skal hins vegar ekki
liggja í láginni: Árangur Guð-
> mundar, þegar sprettirnir verða
geystastir og samræmdastir,
skipa honum í meistaraflpkkinn.
Helgi Sæmundsson.
Aðvörun
til söluskattsgreiðenda
í Kópavogi.
Atvinnurekstur þeirra söluskattsgreiðenda,
sem ekki hafa gert full skil, verður stöðvaður.
næstu daga án nokkurrar frekari aðvörunar.
Bæjarfógetinn í Kópavogi.
Teppahreinsun
Hreinsum teppi og húsgögn
í heimahúsum, fljótt og vel.
Fullkomnar vélar.
Teppahraðhreinsunin
Sími 38072.
Augiýsið í Alþýðublaðinu
Auglýsingasíminn 14906
William
Shakespeare
LEIKRIT
í þýðingu Helga Halfdánarsonar.
Stórvirki, sem hlýtur einróma lof
bókmenntamanna.
Draumur á jónsmessunóit
☆
Rómeó og Júlía
☆ ■
Sem yður þóknast
☆
Júl'nss Sesar
☆
Ofviðrið
☆
Hinrik fjórði
■ FYRRA LEIKRITIÐ.
. , . ☆
Hinrik fjórði
SÍÐARA LEIKRITIÐ.
☆
Makbeð
☆
Þrettárrdakvöld
ÞRJU BENDI.
Verð í b. kr. 620,— í skinnbandi kr. 720,-
HE
vantar unglinga til að bera blaðið til áskrit
enda í þessum hverfum:
Hverfisgötu
Bergþórugötu
Högunum .
Afgreiðsla Alþýðublaöslns
Sími 14 900.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 8. des. 1964 J