Alþýðublaðið - 13.12.1964, Blaðsíða 7

LISTAVERKA LEITAÐ
Framhald af 5. síðu
Þrjú stór söfn af stolnum list-
I
munum fundust í suð-vestur!
Þýzkalandi. Eitt þeirra fartnst í |
kílómeterslöngum múrsiHnsheili
í austurrísku Ölpunum, annað í
Neuschwansteinkastala í Bayern,
og 72 kassar df listaverkum, sem
stolið hafði verið í Frakklandi og
i safninu í Kiev, fundust í jörðu
í klaustri í Buxheim.
Að sjálfsögðu var fyrst ráðizt
á þá listaverkasala og eigendur,
sem voru af gyðingaættum í Frakk
landi, svo Rotschild, og voru vgrk
in send til Jeu de Paume safns-
ins, þaðan sem þau voru send
til safna í stór-Þýzkalandi.
Þó var þrugðið út af þessu, er
Göring kom sjálfu'r til Parísar
■ 1941 og valdi' þersónulega máiverk,
er steía skyldi handá sjálfum hon
um og Hitler. Siíkt endurtók sig
nokkrum sinnum. í lok 1942 var
Göring búinn að koma sér upp frá
bæru safni málverka, þeirra á með
al 10 verkum Renoir, fjórum
Cézanne og fimm Van Gogh. Mest
af einkasafnt Göring . náðist ó-
skemmt og ódeilt í Berchtesgad-
en, þar á meðal 52 verk Cranchs
eldra.
Bandamenn vissu um svo til all-
ar geymslustöðvar Rosenbergs og
félaga í Þýzkalandi og Austurríki,
og í mörgum tilfellum var búið
að gera lista yfir, hvað á stöðum
þessum væri að finna. Litlir hóp-
ar sérfræðinga fyígdust svo með
framsókn herja Bandamanna og
höfðu það verkefni að finna
geymslurnar, bera kennsl á inni-
haldið og hafa eftirlit með send-
ingum verka aftur til sinna lög-
mætu eigenda. Þannig hafa náðst
aftur um þrír fjórðu hlutar Da-
vid-Weill safnsins frá París, en
meðal þeirra verka, sóm enn vant
ar og fjölskyldan hefur gefið upp
aila von um að fá aftur, eru 40
málverk, þeirra á meðal einn Bonn
ard, einn Vuillard, og einn Berthe
Morisot, auk alls David-Weill
bókasafnsins. Ómögulegt er að
gera sér grs(ini fyrir verðmæti
þessa safns af fyrstu útgáfum allt
aftan frá 18. öld, en ekki er tal-
ið ólíklegt, að það mundi seljast
í dag fyrir 7 — 8 milljónir
króna.
ÍTALÍA.
Um 600 listmuni, eða sjötta
hluta þess, sem þýzkir hermenn
og háttsettir nazistar stálu af
ítölskum söfnum, kirkjum og einka
söfnum í síðustu styrjöld vantar
enn. Meðal þeirra eru verk eftir
Raphael, Michelangelo, Tintoretto,
Hans Memling og fjölda minna
þekktra, en ekki síður verðmætra,
listamanna.
Það er einkum að þakka starfi
dr. Rudolfo Siviero frá Flórens,
að svo mikið hefur náðst af ítölsk
um listaverkum aftur. Þegar ár-
ið 1943 stofnaði hann leynifélag,
sem hafði gát á ránum Þjóðverja
og samdi skrá um verkin og hvert
þau voru flutt. Dr. Siviero héfur
sjálfur sagt frá því hvernig kom
ið var í veg fyrir, að hin fræga
mynd ,,Böðunin“ eftir Fra Ang-
elico (1387—1445) félli í hendur
nazistum í Flórens.
Daginn áður en „sækja“ átti
myndina fór hann ásamt nokkrum
félögum sínum til kirkjunnar San
Martino a Mensola skammt fyrir
utan Flórens, tók myndina niður
og faldi hana. Þegar þýzkir em-
bættismenn komu að sækja hana,
var þeim sagt, að hún hefði verið
send til Vatíkansins til varðveizlu. |
Þó að miklu væri stolið í Flór-
ens og Napoli, gegndi ekkj sama
máli með Rómaborg, enda var
fjölda listamuna þar í borg komið
til varðveizlu í Vatíkariinu.
ÞÝZKALAND.
Vegna skiptingar Þýzkalands og
athafnasemi listmunaþjófa síðustu
árin hefur vestur-þýzka lögreglan
átt mjög erfitt með að gera sér
ljósa grei-n fyrir því, hve miklu
af listaverkum var raunverulega
stolið í glundroðanum 1944 og
1945 af óbreyttum borgurum og
ruplandi scidátum. Það er hins
vegar ljóst, að gífurlega miklu
hefur vcrið stolið.
Vitað er, að rænt var af hvað
mestri gaumgæfni úr einkasöfn
um eins og safni Krupp fjölskyld-
unnar, safnj Steengracht baróns
og kastala Marylands lávarðar í
Norður-Þýzkalandi. í Kruppsafnið
vantar enn 148 málverk, þar á með
al mörg verk hollenzku meistar-
frá 17. öld. Af 650 málverk-
um ríkissafnanna i Miinchen, sem
komið var fyrir í einka-loftvarna
byrgi Hitlers í miðborginni 1945,
hafa aðeins fundizt um 50. Lög-
reglan veit, að hungraðir Bayern
búar seldu um hundrað þcssara
verka, sem stolið var 27. apríl
1945 fyrir smjör, egg og hveiti —
aðallega hernámsliðinu. Er raun
ar talið, að langmest af verkum
sem stolið var við fall naz-
ista, hafi fyrir löngu verið selt
úr landi. «-
„Venus“, meistaraverk eftir Cranach eldri frá árinu 1530, málað með
olíu á tré. Það hafði verið í Stórhertogasafninu í Weimar í Þýzkalandi
siðan 1851.
RUSSLAND.
57 listasöfn voru í þeim hlutum
Sovétríkjanna, sem Þjóðverjar her
námu í styrjöldinni. Segja opin-
berir aðilar, að 98.000 listmunir
hafi týnzt í styrjöldinni, þar af
sé vitað, að 70.000 eyðilögðust í
eldi, stórskotahríð, loftárásum og
öðrum hernaðaraðgerðum og 4.
500 hafi skemmzt, en afganginn
hafa Þjóðverjar haft á brott með
sér, og svo til ekkert hafi náðst
aftur.
Þar eð flest umræddra safna
voru héraðssöfn í borgum eins og
Minsk, Kiev, Odessa, Riga, Lvov
og Khrakov voru tiltölulega fá
heimsfræg listaverk meðal þeirra,
sem töpuðust, þar eð þau eru flest
í hinum frægu söfnum Hermitagé
og rússneska safninu í Leningrad
og Pushkin og Tretyakov söfnun
um í Moskva. Sú varúðarráðstöf
un var þar að auki gerð að flytja
Jistaverkin úr þessum söfnum, áð-
i
„Madonna og barn með engli“ eftir flæmska málarann Hans Memlipg-,
sem Hermann Göring gerði upptækt í Renders-safninu í Belgíu.
ur en Þjóðverjar nálguðust um I
of.
PÓLLAND.
Tap Pólverja vegna lístaverka-
rána í síðari heimsstyrjöldinni
nemur hundruðum mílljóna doll-
ara. Auk stórverka eins og
„Mynd af ungum manni“ eftir
Raphael, sem þýzku hernámsyfir-
völdin stálu úr Czartoryski-safn-
inu í Krakow, voru þúsundir
minna þekktra listaverka ýmist
tekin úr einkasöfnum eða söfnin
tekin í heild.
í Póllandi' fyrir stríð var að
finna smálistasöfn í tugum halla
út um allt land. Mörg þessara
safna voru ekki fyllilega skráð og
því ókleift fyrir yfirvöldin eftíil
stríð að gera sér fulla grein fyr-
ir tapinu. O.Vinberir aðilar í Pól
landi segja, að einkasöfnin hafi
verið „fullrænd".
í landsbókasafninu i Varsjá <?TU
um 10 bindi, þar sem skráð eru
handrit, skjöl, höggmyndir, skurð
myndir, málverk og önnur lista-
verk, sem ekki hefur tekizt að
finna, þrátt fyrir nákvæma leit
eftir stríð, en hún stóð alveg
fram til 1950, en sýnt þótti, að
ekki myndi unnt að finna fleira
í landinu sjálfu. Talið er, að enn
vanti um 25% af helztu listaverk
unum.
Hin frægu Wawel veggtjöld —
sem eru athyglisverð dæmi um
Arras myndvefnað á miðri 16.
öld — komu ekki aftur til Pól-
lands fyrr en árið 1958 að undan-
gengnum langvarandi samninga-
viðræðum milli stjórnarinnar í
Varsjá og ýfirvaldanna í Quebee
í Kanada.
Rúmlega 130 af Wawel tjöldun
um voru tekin niður fj'rir tilstilli
ríkisstjórnar þeirrar, er sat aS
völdum í Póllandi i upphafi stríðs
ins, og hafði hún þau með sér
á flóttanum til Rúmeníu og síða:i
til Frakklands. Þegar óhjákvæmi
legt virtist, að Frakkland munöi
falla, voru tjöldin send til Kánada
til geymslu ,og var þeim þar kcra
ið fyrir í neðanjarðarhvelfingur.,
Kröfum kommúnistastjórnarinn
ar í Póllandi eftir stríðið var í
fyrstu ekki s:nnt, en að lokúra
var fallizt á þá kröfu hennar aö
hún væri eini rétti aðilinn, er
samningsrétt hafi um þjóðlega
pólska muni, og nú hanga tjöldin
aftur í Wawel-kastalanum í
Krakow.
GRIKKLAND.
Grísku söfnin, sem voru full af
ómetanlegum dýrgripum fornald-
ar, voru bókstaflega tekin sundur
í stríðsbyrjun, 1939. í Ajenu var
allt að 2.500 ára gömlum marmara
og bronz styttum komið fyrir í
ieyndum hellum undir Akraopolis.
Verðmætum safngripum var kom-
ið fyrir í kistum og sett í hvelf
ingar Grikklandsbanka og en:i
önnur verk grafin i jörðu í görð-
um safna um allt land.
Ekki tókst að koma öllu í örugga
geymslu. Þjóðverjar og íta'ii',
sem réðust inn i Grikkland og hcé
sátu það frá apríl 1941 til októ-
ber 1944, gerðu aldrei kröfú til
þessara listaverka. Þeir báðt*
stjórnina um að grafa þau upp, svo
að hægt væri gð athuga þau, en
Stjórnin streittíst á móti. Þo
rændu þúsundir liðsforingja ug
óbreyttra hermanna úr hfcrnáms-
liffinu söfn úti á landsbyggðinni.
Hundruð verðmætra, _ fornra
höggmynda hurfu ásamt dýrmæt-
Framhald á 10. síðu
AlÞÝÐUBUÐIÐ —■ 13. des. 1964 J