Alþýðublaðið - 21.11.1965, Blaðsíða 7

HVAfl KOSTAR HÆGRIAKSTUR?
rj
HÉR FER Á eftir meginmál grein
argerðar umferðarlaganefndar,
sem samdi frumvarpið um hægri
handar akstur, sem áður hefur
verið skýrt frá hér í blaðinu. Þar
sem hér er um að ræða mál, sem
snertir alla landsmenn telur blað
ið rétt að birta þennan hluta grein
argerðarinnar: ,
Þegar athugað er, hvers vegna
Vinstri eða hægri handar umferð
tíðkast í hinum ýmsu löndum, kem
ur í ljós, að svo virðist sem þró
un á hverjum stað hafi mótazt af
gömlum venjum, er áttu rót sína
að rekja til umferðar á hestum,
vopnabúnaðar o.fl. Reglan um
hægri handar umferð er runnin
frá Rómarétti, en áhrifa hans gæt
ir mjög í lagasetningu margra
Evrópuríkja. Hér á landi varð
vinstri handar umferð ríkjandi,
og er talið, að þar hafi ráðið rniklu
að fótaskör kvensöðla var á vinstri
hlið hestsins.
Þegar hraðgengum vélknúnum
ökutækjum fjölgaði og ferðir
inanna landa á milli urðu tíðari en
áður, komu upp úrlausnarefni og
vandamál. Á meginlandi Evrópu
varð þróunin á þann veg, að hægri
handar umferð varð ríkjandi í flest
um hinna stærri landa, t.d. Frakk-
landi, Rússlandi og Þýzkalandi.
Vinstri handar umferð var þó í
ýmsum löndum, en smám saman
var liorfið að hægri liandar um
ferð í flestum þeirra. Má nefna, að
Austurríki, Tékkóslóvakía, Ung-
verjaland og Portúgal hafa á síð
ustu áratugum tekið upp hægri
handar umferð. Er nú svo kom
ið, að hægri handar umferð tíðk
ast alls staðar á meginlandi Evr
ópu nema í Svíþjóð. í Vestur
heimi er hægri handar umferð ríkj
andi. Meðal ríkja utan Evrópu, sem
tekið hafa upp hægri handar um-
ferð, má nefna Argentínu, Eþiop
íu, Kamerún, Kanada og Kína.
Vinstri handar umferð tíðkast enn
hér á landi, í Stóra Bretlandi, ýms
um löndum brezlca samveldisins,
írlandi og Japan. Eru Bretland,
Irland, ísland, Kýpur, Malta og
Svíþjóð nú einu löndin í Evrópu
með vinstri handar umferð. í Sví-
þjóð hefur verið ákveðið að taka
upp hægri handar umferð 3. sept
ember 1967. (Sjá fylgiskjal II).
Nokkrar umræður um hægri hand
ar umferð hafa farið fram í Bret
landi, en engin ákvörðun liggur
fyrir um, hvort hún verður tekin
upp þar.
II.
Fyrstu lögboðnar umferðarregl
Ur hér á landi eru í lögum um
vegi, nr. 57 22. nóvember 1907.
í 56. gr. þeirra laga segir: „Veg
farendur, hvort heldur eru gang
■andi, ríðandi eða á vagni eða
á hjólum, skulu, þá er þeir mæta
einhverjum, eða einhver vill kom
ast fram fyrir þá, halda sér og
gripum sínum á vinstri helmingi
vegarins eingöngu." Þessi ákvæði
voru tekin efnislega óbreytt í
síðari vegalög. Þegar bifreiðaum
ferð hófst hér voru sett bifreiða
lög, nr. 21 2 nóvember 1914. í
bifreiðalögunum voru síðar gerð
ar ýmsar breytingar, en ekki • að
þessu leyti.
Á árinu 1940 voru sett hér á
landi fyrsta sinni sérstök umferð
arlög, nr. 110 30. maí 1940. Einn
ig voru þá sett ný bifreiðalög, nr
75 7. maí 1940. Hvoru tveggja
þessi lög höfðu að geyma ný á-
kvæði um umferð, þar sem ákveðið
var að taka upp hægri handar um
ferð hér á landi 1. janúar 1941.
Tii þess kom þó aldrei, að þau
ákvæði kæmu til framkvæmda.
III.
Arið 1955 skipar dómsmálaráð
herra nefnd til þess að gera til-
lögur um endurskoðun löggjafar
um umferðarmál og bifreiðamál
svo og reglugerða um sömu mál-
éfni. Nefnd þessi samdi m.a. frum
varp að gildandi umferðarlögum
nr. 26. 2. maí 1958. Jafnframt
samdi nefndin allítarlega greinar
gerð um vinstri og hægri handar
umferð, og var hún birt sem fylgi
skjal með ofangreindu frumvarpi
(Sjá Alþingistíðindi 1956, þing-
skjal 258.) (
Allir nefndarmenn voru sam-
mála um, að kostnaður við breyt
ingu úr vinstri i liægri handar um
ferð mundi aukast stórlega með
nema smá orðabreytingar á fáum
greinum,. ef-Alþingi vildi lögleiða
hægri handar umferð. Ríkisstjórn
in, sem lagði frumyarp umferðar
laganefndar fýrir Alþingi, var að
svo komnu máli ekki reiðubúin
til að mæla .með, að hægri hand
ar umferð yrði •„ tekin upp, og
engin tiilaga þess efnis kom fram
við meðferð málsins á Alþingi.
A Alþingi -1962—63 kom fram
svofelld tillaga til þingsályktunar:
„Alþingi ályktar að skora á ríkis
stjórnina að láta fara.fram athug
un á því, hvort ekki sé tímabært
að taka upp hægri handar. akstur
hér á landi, og enn fremur að
láta gera áætlun um framkvæmdir
í því sambandi". Tillögu þessari
Þannig lítur hægri akstur út, þegar hann er kom inn á. Myndinni er snúiff viff. (Mynd: JV).
Ástæðan var sú, að brezkur her
kom hingað til lands jókst um
ferð þá mjög á vegum landsins.
Var búizt við, að breytingin mundi
geta valdið sérstakri slysahættu,
sem ekki var fyrirsjáanleg, þegar
lögin voru sett. Voru gefin út
bráðabirgðalög, þar sem gildis
töku nefndra laga var frestað um
óákveðinn tíma, og á næsta ári
voru sett ný lög, þar sem miðað
var við vinstri handar umferð.
Litlu síðar kom einnig til lands
ins herlið frá Bandaríkjum Norð
ur - Ameríku, en þar er hægri
handar umferð. Hefði þá mátt
búast við, að andstæðar umferðar
reglur mundu valda aukinni slysa
hættu. Reynslan sýndi þó, að þessi.
hætta var ofmetin, og bendir það
óneitanlega til þess, að breyting
in, sem fyrirhuguð var, hefði á-
hættulítið mátt ganga fram.
hverju ári sem 'liði, og væri því
sjálfsagt að breyta til þá þegar,
með nokkrum biðtíma þó, ef kostir
breytingar yrðu taldir þyngri á
metunum en kostnaður sá, áhætta
og óþægindi sem vitað var, að
líklegt mátti telja, að yrði breyt
ingunni samfara. Nefndarmenn
voru einnig sammála um, að frá
umferðalegu sjónarmiði væri æski
legt að koma hér á sömu umferðar-
reglum og gilda í flestum nágranna
löndum vorum. Þótt nefndarmenn
væru þannig sammála um að breyt
ingin væri æskileg hlaut fjár
hagshlið málsins alltaf að vera
álitamál og skipta ríkissjóð
og aðra talsverðu máli. Treysti
nefndin sér því ekki til þess að
niæla einróma með hreytingunni.
Umferðarlagafrumvarpið var því
samið miðað við vinstri handar um
fcrð, en þannig, að ekki þurfti
var vísað til allsherjarnefndar,
sem mælti einróma með því, að
Alþingi gerði ályktun í málinu
á þessa leið: „Alþingi ályktar að
skora á ríkisstjórnina að láta fara
fram athugun á því hvort tíma
bært sé að taka upp hægri handar
akstur hér á landi". Tillagan fékk
eigi fullnaðarafgreiðslu á því þingi.
Á Alþingi 1963—64 var málið
tekið upp aftur. Kom þá fram svo
fqlld tiliaga til þingsályktunar,
sem samþykkt var 13. maí 1964.
„Alþingi ályktar að skora á ríkis
stjórnina að láta hefja hið allra
fyríjta undirbúning að því að upp
verði tekinn hægri handar akstur
hér á landi." Við meðferð málsins
á Alþingi hafði verið leitað um
sagnar ýmissa aðila, m.a. vega
málastjóra , Félags ísl. bifreiðaeig
enda, Landssambands vörubifreiða
stjóra og umferðarnefndar Reykja
! víkur. Allir þessir aðilar lýstu
stuðningi við hægri handar unt
ferð. Vitað er, að ýmsir aðrir að
• ilar sem láta sig þessi mál skipta,
hafa lýst yfir stuðningi við hægrl
, handar umferð.
IV.
Eftij- samþykkt þingsályktunar
þessarar sendi dómsmálaráðuney*
ið hinn 13. ágúst 1964 umferðar
laganefnd ályktunina og óskaðfl- •
þess, með skírskotun til fyrri grein
argerðar nefndarinnar, að hún létl-
í té endurnýjaða greinargerð um
þær aðgerðir, sem nauðsynlegar
væru til þess að komið y.rði A
hægri handar umferð hér á landi,
svo og yfirlitsáætlun um kostnað
sem þvi væri samfara. Umferðar
arlaganefnd skilaði álitsgerð 4.
febrúar 1965 og fylgir hún greinar
gerð þessari. (Sjá fylg'skjal I.)
Ríkisstjórnin ókvað síðan að
beita sér fyrir því, að upp yrði
tekin hægri handar umferð hér
á landi og skyldi að því stefna,
að breytingin kæmi til fram
kvæmda vorið 1963. Með bréfi
14. apríl 1965 fól dómsmólaráðu
! neytið umferðarlaganefnd að’
I semja frumvarp til laga um hægri
I liandar umferð. Jafnframt ákvað
j ráðuneytið að við samningu frum
I varpsins skyldu starfa með nefnd
| inni þeir Arinbjöm Kolbeinsson
' læknir, formaður Félags ísl. bif-
re'ðaeigenda og Eiríkur Ásgeirs
son forstjóri Skipulagsnefndar
fólksflutninga.
V.
Þegar taka skal afstöðu til
þess, hvort hafa skuli vinstri eða
hægri handar umferð, vaknar fyrst
sú snurning, hverjir séu kostir
og gallar hvorrar reglunnar um
sig. Talið er, að í sjálfu sér h&fi
hvorug reglan sérstaka kosti um
fram hina. Vandamál skanast hjns
vegar af því, að umferðarreglur
á landi eru mismunandi meðal
þióða, þó að hægri handar umferð
sé lang algengu.st. Við umferð í
lofti og á legi er hægri handar um-
ferð um allan heim. Á þessu sviði
skiptir máli mismunandi búnaður
tækia sem notuð er í þcssu sam-
bandi.
1. Verksmiðjur framleiða b'if-
reiðir að jafnaði ýmist með hægri
eða vinstri handar stýri. Aðalregl
an _er, að í löndum moð hægri;
handar umferð eru bifreiðir fram-;t
leiddar með vinstri handar stýrl.A
en í löndum með vinstri handar ,
umferð með hægri handar stýri. iEr'j-
það og aðalreglan, að bifreiðir séitV
notaðar samkvæmt því. Á það ska|};
bent, að telja má óhjákvæmilegt.j
af fjárhags- og öryggis ástæðumé
að í strætisvögnum sé stýri nærí}
vegmiðju. Langflestar bifreiðirV
hér á landi, aðrar en strætisvagn v
ar. eru þó með vinstri handar stýr*.}
Ef óskað er eftir því að fá bifreið
ir með hægri handar stýri, ertt}
þær í mörgum tilvikum nokkn*'};
Frambald á 10. síffu. ■.}
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 21. nóv. 1965 J