Alþýðublaðið - 14.12.1965, Blaðsíða 9

Gísli Jónsson, rafveitustjóri:
Er verðjöfnun á
rafmagni lausnin?
I NIÐURLAGI leiðara Alþýðu-
blaðsins sl. sunnudag kom fram sú
mikla fullyrðing, að fjárhagsvand
ræði rafmagnsveitna ríkisins og
hóraðsrafmagnsveitna ríkisins
verði ekki leyst a annan hátt en
þann, sem framlagt frumvarp um
sama efni felur í sér. Samkvæmt
frumvarpinu eiga rafmagnsnotend
ur að greiða 35miIIj. króna, ekki
aðeins árið 1966, eins og skilja má
á leiðara Morgunblaðsins sl.
sunnudag, heldur árlega um ókom
inn tíma.
Þegar slíkt frumvarp kemur
fram, verður manni á að hugleiða
hvort það sé óhjákvæmilegt að
setja á slíkt verðjöfnunargjald,
og ennfremuir hvort nauðsynlegt
sé, að það sé svona hátt. í grein
argerðinni með frumvarpinu eru
alls ekki færð fram nægileg rök
fyrir þessum þungu álögum á bæj
arrafveitur og þeirra notendur né
heldur fyrir upphæðinni.
Áður en lengra er haldið tel ég
rétt að ?kýra frá heitum umræddra
ríkisstofnana, en um þau hefur
gætt nokkurs misskilnings. Hér
er um tvær stofnanir að ræða, sem
skv. raforkulögum skulu reknar
sem fjárhagslega sjálfstæð fyrir
tæki með sérstöku reikningshaldi
og undir yfirumsjón. þess ráð-
hérra sem fer með raforkumál.
Önnur stofnunin heitir Rafmagns
veitur ríkisins, sem er firamleiðslu
og heildsölufyrirtæki, og sem ým
ist framleiðir eða kaupir raforku
og dreifir henni og selur í heild-
sölu til héraðsrafmagnsveitna ríkis
ins og bæiarveitna. Hin stofnun
in heitir héraðsrafmagnsveitur rík
isins elr kaupir raforku af rafmagns
veitum ríkisins og dreifir henni
og selur í smá ölu, beint til hins
almenna rafmagnsneytanda. Það
sem eír sameiginlegt með bessum
tveimur stofnunum er það, að
skv. raforku'ögum skulu rafmagns
veitur ríkisins annast rekstur hér
aðsrafmagnsveitna ríkisins en bær
skulu endurgreiða rafmagnsveitum
ríkisins allan kostnað, sem þær
hafa af stjórn og rekstri héraðsraf
magnsveitnanna.
Þegar það kom fram í greinar
gorð með frumvá'pi til fjárlaga
Ifyrir árið 1966 að létt verði af
ríkRsjóði að greiða rekstrarhalla
jríkisrafveitnanna en raforkuverð
hækkað, sem þvií næmi. ritaði
iSamband íslenzkra rafveitna raf
orkumálaráðherra bréf og óskaði
-upplýsinga um forsendur fyrir
jhækkun rafmagnsverðsin® og nán
mri tilhögun hækkunarinnár. Um
'beðnar upplýsingar fengust ekki
len hins vegar boðaði ráðherra
jstjórn SÍR. á sinn fund þann 6.
jþ.m. og upplýsti að það yrði lagt
Sfram frumvarp, sem gerði ráð
-fyrir verðjöfnunargjaldi 190 kr.
|á lcw og 1,5 aurum á kwst. og að
frumvarpið væri í prentun. Þegar
:svo frumvarpið var lagt frant á A1
þingi sl. föstudag, var verðjöfnun
argjaldið komið upp í 200 kr. á
kw og 2.0 aura á kw st.
í greinargerðinni með frumvarp
inu eru að mínum dómi alls ekki
færð næg rök fyrir nauðsyn þess
verðjöfnunargjalds, sem gert er
ráð fyrir í frumvarpinu, né held
ur þeirri upphæð, 35 millj. kr. sem
það á að nema svo Iengi sem lög
in eru í gildi. í greinargerðinni er
mjög villandi samanburður á kostn
aði við dreifingu raforku í dreif
býli annars vegar og þéttbýli hins
vegar. Enginn efast um hinn
mikla kostnað, sem rafvæðing-
dreifbýlisins hefui í för með sér,
en það hlýtur að vera skýlaus
krafa þeirra alþingismanna, sem
eiga að taka til meðf. frumvarp
ið, að í greinargerðinni sé ekki
verið með villandi tæknilegar upp
lýsingar, sem þeir margir hverjir
eiga erfitt með að dæma um.
Samanburður á lengd háspennu
]>na rafmagnsveitna ríkisins og
Rafmagnsveitu Reykjavíkur og
Sogsvírkjunarinnar gefur enga
hugmynd um rekstraraðstæður. '
T.d. er verð pr. lengdareiningu í
132 bú und volta línu Sogsvirkj
unarirmar margfalt hærra heldur
en í háspennulínum rafmagns-
veitna ríkisins. Varðandi samanb.
á lengd háspennulinu héraðsraf
maansveitna ríkisins og bæjar-
veitna má geta þess, að sveita
veita »amanstendur nær eingöngu
af básnenniIíniTm, skúraspenni-
stöðvum og heimtaugum, en til við
bótar hjá bæiarveitu kemur allt
láesnennukerfið.
Ætla má, að greinargerð, með
jafn mikilvægu frumvarní sem
þessu, sé gerð af meiri nákvæmni
en bað, að segja að tala spenni
stöðva sé 10 til 20 sinnum meiri
hjá hé "aðsrafmagnsveitum ríkis-
ins heldur en þéttbýlisveitunum
Enda þótt þessi samanburður
væri nákvæmari mundi hann litlar
upplýnngar veita í þessu máli, því
i sveitaveitunum er mikill fjöldi
lítilla stauraspcnni' töðva, en í
þéttbýlissveitum eru spennistöðv
arnar hlutfallslega færri en mun
stærri og dýrari.
Samkv. 8. gr. frumvarpsins eiga
rafmagnsveitur ríkisins, þ.e. mót
takandi verðjöfnunargjaldsins að
hafa eftirlit með mælingum á
gjaldskyldri raforkusölu í
heildsölu. Ef athugaðir eru árs-
reikningar rafmagnsveitna ríkis-
ins fyrir árið 1964 og raforkusala
þeir.-a til hinjia einstöku héraðs
rafmagnsveitna ríkisins, þ.e. Ár
ne'veitu Rangárvallaveitu o.s. frv.
og hún borin saman við niðurstöð
ur mælinga á orkusölu til þe^sara
veitna, sem rafö’kumálastjóri hef
ur birt í opinberri skýrslu, Orku
málum, kemur í ljós, að mæling
arnar hafa ekki verið lagðar til
grimdvallar við skiptingu raforku
sölunnar milli hinna einstöku
veitna. Við nánári athugun hef
ur komið í Ijós að ástæða hefur
verið talin til að vantreysta þess
um mælingum og ekki talið lengúr
fært að leggja þær til grundvallar
við skiptingu orkukaupa. Þess í
stað hefur verið farið út í þá vafa
sömu framkvæmd að skipta orku
kaupum hinna einstöku héraðsraf
veitna íríkisins i hlutfalli við heild
arorkusölu þeirra í smásölu. Slik
ráðstöfun verður að teljast óbein
yfirlýfing um að tölur þær, sem
raforkumálastjóri birtir í Orku-
málum sem orkusölu rafmagns-
veitna rikisins 1964 og án nokk
urra athugasemda, sé markleysa.
í 30 gr. raforkulaga segir, að bók
haldi héraðsrafmagnsveitna ríkis
ins skuli eftir því sem kostur er,
hagað þannig, að það sýni stofn
ko'tnað tekjur og gjöld veitnanna
innan hverrar sýslu um sig. Er fyrr
nefnd ákvörðun um raforkukaup
einstakra héraðsrafmagnsveitna
ríkisins í samræmi við 30. gr. raf-
orkulaga?
Nú eiga rafmagnsveitur ríkis
ins, sem geta ekki mælt orkusölu
sina til einstakra héraðsrafmagns
veitná ríki'ins, að hafa eftirlit með
•mælingu á aðDri raforkusölú í
heildsölu. Væri ekki eðlilegra, ef
verðjöfnuna'gjald reynist óhjá-
kvæmilegt, að eftirlit með mæl
ingu og innheimtu veirði fram
kvæmd af óvilhöllum aáilum, t.d.
nefnd, skipaðri fulltrúum bæði
greiðenda og móttakanda verðjöfn
unargaldsins.
í áróðri fyriir auknum styrk til
héraðsrafmagncveitna ríkisins hef
ur því verið haldið á lofti, að
þær annist dreifingu raforku í
striálbýli. í árslok 1964 munu um
60% af notendum héraðsrafmagns
veitna ríkisins hafa verið í þétt
býli, þ.e. í kaup~töðum og kaup
túnum og um 50% á veitukerfum
sem sveitarfélög höfðu að meira
eða minna leyti byggt upp og hér
aðsrafmagnsveitur ríkisins yfirtek
ið. Síðastliðin 10—15 ár hafa hér
aðrafmagnsveitur ríkisins sótzt
eftir að yfirtaka sem flestar bæj
arrafveitur og lögðu þær t.d. und
ir rig allar rafveitur á Austfjörð
um að undanskyldum Reyðarfirði
Það væri fróðlegt að láta fara
fram könnun á því, hvort þessi
sveitarfélög hefðu ekki fullan hug
á að taka aftur við rekstri raf
veitna sinna.
Geta má þess að rúmlega helm
ingur véitukerfis héraðsrafmagns
veitna ríki ins er byggður upp fyir
ir óendurkræf og vaxtalaus fram
lög.
í frumvarpinu er gert :ráð fyrir
að í.drðjöfnunargjaldið komi á
heildsöluna. Með því móti kem-
ur söluskattur á verðjöfnunargjald
ið, Útgjöld írafmagnsnotenda vegna
verðiöfnunargjaldsinf.; verða því
um 37,6 millj. kr. árlega, í stað
35 millj. kr. ef verðjöfnunargjald
ið yrði sett á smásöluna.
Þegar verið er að tala um að
Framhald á 15. síðu
(
/
i
4
>
5
)
Ung stúlkai berst
fyrír lífi ungs drengs I
og ást sinni
\
^feálíjolt ijf. !
ALÞÝÐUBLAÐIÐ - 14. des. 1965 Q
Ást
spenna
giæpur
j
i