Vísir - 28.12.1959, Blaðsíða 7

Mánudaginn 28. desember 1959
V í S I R
r
j?
Harmleikurinn „Júlíus Ses-
ar“ eftir William Shakespeare;
var frumsýndur í Þjóðleikhús-
inu á annan dag jóla undir
stjórn Lárusar Pálssonar. Þetta j
er fimmta leikrit skáldsins, |
sem sýnt er á íslenzku sviði.
Hið fyrsta var sýnt fyrir rúm
um tíu árum, en það var bæði j
frægasta leikrit skáldsins svo j
og í víðri veröld, ,,Hamlet“, en
hin, er sýnd hafa verið hér,
eru: „Sem yður þóknast“,
„Draumur á Jónsmessunótt“ og
,,Þréttandakvöld“, og hefur Lár
us stjórnað þrem hinum fyrr-
nefndu. Enda þótt svo stutt sé
síðan íslendingar kynntust
verkum Shakerpeares á leik-
sviði, hefur þó verið aðgangur
að nokkrum þeirra í íslenzkri
þýðingu í meira en hálfa öld.
En nú fer þetta allt í rétta átt,
höfum eignazt snjallan Shake-
speare-þýðanda og afkastamik-
inn, Helga Hálfdánarson, og
þar eð fimm leikrit skáldsins
hafa verið þýdd á 10—-11 árum,
þá ætti það að vera metnaður
okkar að Shakespeareleikrit
verði sett hér á svið ekki sjaldn
ar en annaðhvert ár.
Júlíus Sesar er einstætt með-
al leikrita Shakespeares, en
svipað má raunar segja um
fleiri af leikritum skáldsins,
svo frjó sem sköpunargáfa hans
var og mikil fjölbreytnin í gerð
persóna, aðstæðna og atburða.
En þetta leikrit hans er sérstæð
ast fyrir það, að skáldið leggur
ekki rækt við persónurnar í
Kassíus (Jón Aðils) og Markús Brútus (Rúri c Haraldsson) eftir orðasennuna í tjaldinu. —
JCLÍUS SESAR
inn látið svo um mælt, að það
sé viðtekin venja leikhúsmanna
að líta svo á, að í leikritinu sé
í rauninni hvorki söguhetja né
skúrkur. Virðist helzt, sem
skáldið hafi gert leikrit þetta í
leiknum sem einstaklinga tilraunaskyni, áður en hann
hvern með sínum sérkennum, lagði til við að semja þá hina
svö sem honum annars er tam- stórkostlegu harmleiki, sem
ast að gera og á vart sinn líka bera öll merki hinnar fjölþættu
í. Hinar mörgu ,,aðalpersónur“ | snilldar hans, svo sem Hamlet,
í Júlíusi Sesari eru svo furðu Othello, Lear konung, Macbeth.
keimlíkar í tali, að furðu sætir.j Júlíus Sesar er einfaldast í
En það er ekki af tilviljun. Tal sniðum og allri gerð, auðskild-
margra þeirra minnir iðulegast ast og því ágætur inngangur ó-
á ræðugerð. Sesar er „pólitísk- kunnum að því fádæma mann-
asta“ leikrit Shakespeai'es. Per- hafi og fjölmörgu manngerð-
sónurnar „opinberir" fylgis- um, sem leikrit Shekespeares
menn, sem hugsa og tala eftir eru hlaðin af. En allt um það
formúlu. Enda hefur leikstjór- er Júlíus Sesar verk mikillar
Markús Anton (Helgi Skúlason) og Octavíus (Benedikt Árna-
son) yfir Iíki Brútusar.
víðáttu, og hefði flestum nægt
til varanlegs orðstírs, þótt þeir
hefðu eKki annað sett saman
um dagana.
Shekespeare lifði á tímum mik-
illar velmegunar og mestu
grósku í bókmenntum í allri
sögu Englands, sem kenndir
eru við Elísabetu I., enda náðu
áhrif hennar út yfir gröf og
margir kenndir við tímabil
hennar, eftir að hún hafði safn-
azt. til feðra sinna. Aldrei hef-
ur leikskáldskapur staðið með
slíkum blóma þar í landi. Leik-
húsin lögðu á það áherzlu að fá
snjöll og spennandi leikrit. En
samkeppnin var hörð, og því
lágu leikhúsin á handritunum
eins og ormur á gulli, svo að
þau yrðu ekki gefin út og keppi
nautarnir færu líka að sína
þau. Þannjg stendur á því, að
ekki er til frumhandrit að
neinu leikriti Shakfespea’res.
Leikskáldin lögðu sig mjög
fram um að hafa góðan sögu-
þráð í leikritum sínum, hafa
þau spennandi, bg er sagt um
höfunda þessa tímabils, að
þeim hafi verið það metnaður
að verk þeirra byðu upp á
skemmilega sögu, ef þeim kæmi
ekki sjálfum í hug, þá bara
’tækju þeir hana traustataki.
En það var svo sem algengt að
fá ,,sögu“ að láni. Þannig var
um Shakespeare. Nærri öll leik-
rit hans eru byggð á sögum
hvaðanæva að, úr ítölskum
sögum, enskum og annálum, !
og ekki sízt ævisögum Plút-
arks. En það var svo sem ekki
nema beipagrindin, sem hann
síðan gæddi holdi og blóði, sem
var hans eigið, glit.randi neist- ;
um og ljóðrænni fegurð, sem
ekki eiga sinn líka.
Mörg eru þau hlutverk í leik-
ritum Shakespeares, sem túlk-
uð hafa- verið með.ýmsu móti.
og er Hamlet þeirra frægast.
En þegar um svokölluð sögu-
leg skáldverk er að ræða, er
lesandinn eða áhorfandinn oft
með fyrirfram gerðar hug-
mvndir um persónurnar og
i þykir óhæfa hjá skáldum að
I breyta hitstórískum persónum,
sem þau taka í skáldrit sín.
Þannig mun líklega sumum
fara sem kynnast Sesari Shake-
speares. Reyndar er hann litill
þátttakandi í sjáh’um leiknum,
þó að hann snúist um hann á-
fram eftir að hann er fallinn,
en af því sem þar kemur fram
um þetta eitthvað mesta mik-
ilmenni sögunnar, sem var orð-
inn guð í margra augum. þá
mun atgervi hans og vaskleiki
víst lækka í áliti hjá mörgum
við það, að maðurinn var hald-
inn ýmis konar hégómagimd,
andlegum meinlokum og kran-
leika, svo sem niðurfallssýki.
En Haraldur Björnsson skii-
ar með ágætum bæði yfirburð-
j um Sesars og ágöllum. Helzt
j mun líklega flestir sakna þess,
i að hann skuli ekki vera hærri
í loftinu, en það þarf þó ekki
að vera til tilfinnanlegra lýta,
þegar á það er litið, að einmitt
margir hinna ,,miklu“ voru
lágir vexti. En gervi Haraldar í
fullum skrúða er hið ákjósan-
legasta. Og persónan er minni-
stæð, eins og Haraldur sýnir
okkur hana. Hægri hönd Ses-
ars, Markús Anton er leikinn
af Helga Skúlasyni, og fer hann
j með stærstan sigur af hólmi
j eftir þessa sýningu. Er slíkur
! arnsúgur í leik Helga, að nálg-
; ast að beri ofurliði leik hinna.
En það er ástæða til að óska
i Helga til hamingju með frammi
stöðu hans, sem sýnir, að við
j höfum eignazt mikinn skap-
i gerðarleikara, Rúrik Haraldss.
í hlutverki Brútusar gerir því
ekki þau skil, sem , vert er.
Þarna er þó alténd aðal-
hlutverk leiksins, ef nokkurt
er. Brútus er ofstækifull per-
sóna. Eins og Rúrik túlkar
hann, er hann fullslappur og
tvíráður framan af, en sækir
sig mjög í seinni hlutanum. Er
vonandi, að Rúrik „lyfti“ hlut-
verkinu meira í fyrra hlutan-
um. Jón Aðils sýnir mætavel
„Marðar“gerð Kassíusar, og
Róbert Arnfinnsson skefur
ekki af fúlmennsku Kösku. Er
skemmst af að segja, að flestir
skiluðu vel hlutverkum sínum,
þó að ekki verði hér upp talinn
hver einstakur.
Láms Pálsson hefur lagt al-
úð við leikstjórn, eins og hans
i var von og vísa, enda sjálfsagt
mestur Shakespeare-sérfræð-
ingur meðal íslenzkra leikhús-
manna. Hópatriði leiksins, sem
teljast mega eigi lítill hlutur
verksins, hafa mörg tekizt vel
i og þó ekki alls kostar.
[ Magnús Pálsson hefur á sín-
i um herðum leiksviðsútbúnað
: allan og málun leiktjalda, og er
erfitt að setja út á það verk,
Frh. á 11. síðu.
Rárik Haralclsson í hlutverki Brútusar eftir orrustuna við Filippi.