Vísir - 20.05.1960, Blaðsíða 9

ITöstudaginn 20. mat 1960
V 1 S I R
9
Afríka 1960:
Kenya sjáifstæð eftir
eitt ár?
Lyndúnasamkomuiagið „stigi tii þess aö ná i
ávextina".
Meðal helztu forustumanna
blökkufólksins í Kenya eru þeir
Tom Mboya og dr. J. G. Kiano,
sem er honiun næstur að völd-
um og áhrifum. Ekki hafa þessir
leiðtogar veglega höfuðstöð fyr-
ir starfsemina. Tom Mboya hef-
ur skrifstofu i fremur óásjálegu
steinhúsi, en þangað er sífelld-
ur straumur blökkumanna, en
Kiano er nú um það bil að flytja
í sína eigin skrifstofu.
Til bráðabirgða starfar hann
í skrifstofu verzlunarskóla, sem
hann rekur með hinni banda-
rísku konu sinni. Kiano er ann-
ars í flokki þeirra blökku-
manna í Afríku, sem hafa dokt-
orstitil, sem hefur fullt gildi,
ekki einn þeirra, sem eru í
stórfylkingu manna, sem
skreyta nafn sitt með vafa-
sömum doktorstitli. — Jack
White, fréttaritari Irish Times,
telur, að Kiano sé ef til vill
fremstur leiðtoga blökkumanna
sem stendur, þótt meira hafi
verið rætt um aðra. J. W. ræddi
við hann í Nairobi fyrir skömmu
og spurði hann m. a. um Mau
Mau hreyfinguna, — hvort hún
hafi verið sönn þjóðernisleg
hreyfing.
Mau Mau.
„Eg tel að hún hafi komið til
vegna þjóðernislegra áhrifa.
Landnemar og menn af land-
nemastofni höfðu um langt
skeið ráðið yfir Keníönum, sem
voru farnir að gera sínar kröf-
ur, er menn daufheyrðust við,
svo sem að hætt væri að beita
þá misrétti vegna litarháttar,
að þeir fengju kosningarrétt til
jafns við hvíta menn og rétt til
að yrkja jörðina sem sjálfstæð-
ir bændur og eignast jarðir.
Þeir, sem aðhyltust Mau Mau
hreyfinguna, höfðu misst alla
trú á, að þeir gætu komið fram
kröfunum á stjórnarskrárlegan
hátt. Einkum voru hinir ungu
menn orðnir svo óþolinmóðir,
að þeir gátu ekki sætt sig við
annað en taka til sinna ráða, og
urðu „ríki í ríkinu" í flokki
þjóðérnissinna. Þeir stofnuðu
með sér samtök, sem leynd
hvíldi yfir, og bundust traust-
um samstarfsböndum — jafnvel
æðstu menn Kenya-þjóðernis-
hreyfingarinnar vissu ekki
hverjir voru í þessum innri
samtökum og hverjir ekki.
Öfgar — á
báðar hliðar.
Baráttan var hörð — öfga-
full á báðar hliðar, — verknaðir
framdir sem voru dýrslegir og
ekki er hægt að skýra, en eg
held þó, að menn verði að við-
urkenna, að sumar umbætur
hafi fengist vegna þess að Mau
Mau hreyfingin kom til sögunn-
ar. Baráttan var áfall fyrir
marga, vakti beyg, og aukinn
skilning á því hve aðstaða land-
nemanna gegn blökkumönnum
væri hættuleg, og menn sann-
færðust um. að Mau Mau sam-
tökin myndu aldrei verða sigruð
án hjálpar Breta og míns fólks
(Kikjuyu). Það var þegar Mau
Mau baráttan stóð hæst, sem
nýlendumálaráðherra Bretlands
tilkynnti, að afríkanar fengju
kosningarrétt síðar.
Sigra okkar höfum við jafnan
unnið, þrátt fyrir, að oftast væri
við ofúrefli að etja, og líkurnar
meiri fyrir ósigri. Mér var ekki
leyft að skipuleggja neina starf-
semi í miðfylkinu fyrr en á
þessu ári. Menn af Evrópu-
stofni ráða algerlega yfir blaða-
kosti landsins. Eg fékk ekki
leyfi til að eignast prentvél fyrr
en í október í fyrra. Þetta hefur
háði mjög starfseminni. Raun-
verulega var bann við því, að
eg flytti ræðu undir beru lofti,
en í þessu héraði er enginn sam-
komusalur sem rúmar meira en
rúmlega hundrað manns, svo
að eg varð að grípa til þess ráðs
að standa innan útgöngudyra
í forsal, og ávarpa þaðan á-
heyrendur, oft um 2000 manns.
Mikil breyting.
Það hefur orðið mikil breyt-
ing frá því McLeod varð ný*
lendumálaráðherra og hann
lagði fram tillögur sínar. Em-
bættismönnum hér hefur verið
sagt að hafa góða samvinnu við
okkur. Eitt dæmi um breytingu
er, að nú láta þeir jafnvel setj(
upp gjallarhorn, þegar við
höldum fundi.
Nýtt tímabil er komið til
sögunnar í Kenya eftir Lund-
únafundinn. Fram að þessu
hefur engin tilraun verið
gerð til þess að skilgreina
samstarfið milli hvítra og
blakkra, en síðan MeLeod
lýsti yfir, að markið væri
sjálfstæði, er blökkufólkinu
ljóst, að framtíð Iandsins er
í þeirra höndum. Þetta gerði
okkur lcleift að taka þátt í
viðræðum í London“.
Brigg og Blundell.
Um leiðtoga hvítra manna
sagði dr. Kiano ennfremur, er
það að segja, að áhrif Briggs,
sem vill samstarf við landnem-
ana, hafa aukist, en Blundells
minkað. Landnemum finnst, að
hann hafi brugðist vonum
þeirra, en þeirra eina von er að
sameinast um leiðtoga er vilja
semja við þjóðernissinna — og
því aðeins geta þeir orðið þátt-
takandi í þióðarstarfi til um-
bóta, — Enginn maður, sem vill
hvít yfirráð, fær borgararétt í
landi, sem eg hefi nokkur af-
skipti af. Við förum ekki leynt
með það, að við ætlum að nota
þann árangur, sem náðist á
Lundúnaráðstefnunni, til þess
að hraða því, að landið fái fullt
sjálfstæði. Við höfum ekki fimm
ára tímabil í huga, né — heldur
eins árs. Við hefðum getað hafn-
að tillögunum, sem fyrir lágu,
en þá hefði ráðstefnan farið út
um þúfur. McLeod mundi ekki
hafa fallist á sjálfstæði þegar í
stað, en útkoman varð sú, að
þeir fengu okkur stiga, og nú
getum við notað hann til þess
að fara. upp eftir honum til þess
að lesa ávextina af trénu.
Jarðamálið.
Eitt hið fyrsta, sem við verð-
um að ráða fram úr, er jarða-
málið. Það má ekki framar vera
um neitt land að ræða, sem er
ætlað .Evrópumönnum einum.
Fjölda margar bújarðir eru allt
of stórar. Við verðum að fá þar
land og koma þar fyrir Keníön-
um, sem skortir jarðnæði, og
einnig taka jarðeignir krún-
unnar og skipta þeim. Eigend-
ur fái fullar bætur fyrir. Við
þurfum að ganga frá skipulags-
fyrirkomulagi á sviði landbún-
aðarmála. Ákveða verður há-
marksstærð jarða í hverju hér-
aði. Meðan það ástand helzt, að
sumir hafi jarðir, 20.000 ekrur
lands að flatarmáli, og aðrir að
eins tvær verða árekstrar og
átök.
Eigendur.
Þetta bitnar ekki einvörð-
ungu á hvítum landnemum, —
ýmsir Keníanar verða einnig
að sætta sig við breytingar. dr. Hastings Banda nú verið
Ýmiskonar brask hefur þrifist sleppt úr haldi til þátttöku í
sem uppræta verður og meðal samkomulagsumleitunum).
Kikuyaná hefur verið talsverð
óánægja.
I Kenya var Jomo Kenyatta
dæmdur í 7 ára fangelsi fyrir
— McLeod hefur sagt íbúum: hvatningar til Mau Mau manna
Kenya að taka nýja stefnu. Nú í baráttu þeirra. Dr. Kiano
eru þeir sem voru aftástir
fremstir í fylkingu — og hinir,
sem fremstir voru orðnir aftast-
ír.
Þannig fórust dr. J. G. Kiano
heldur því fram, að Jomo Keny-
atta hafi ekki trúað á Mau Mau,
— hann hefði getað stöðvað
hryðjuverkin — ef til vill —
en því aöeins að Bretar hefðu
orð, hinum bandarískmenntaða að verulegu leyti slakað til og
orðið við kröfum þeim sem fram
voru bornar.
Tom Mboya og aðrir leiðtog-
Kenyaleiðtoga.
Tom Mboya.
J. W. segir, að hann hafi orð- ar blökkumanna í Afríku halda
ið leiðtogi vegna ágætra gáfna áfram að krefjast þess,.að Jomo
og skipulagshæfileika — og Kenyatta verði sleppt úr haldi.
þeirrar góðu aðstöðu sem hann Tom Mboya hefur jafnvel
hafði sem verkalýðsleiðtogi. stungið upp á, að hann yrðd
Landnemar telja hann metorða- \ fyrsti forsætisráðherra sjálf-
gjarnan, og velgengnin hafi gert stæðs Kenya. Ekkert myndi geta
hann hrokafullan. í vakið ótta hvítra manna í Ken*
„Eg varð fyrir allt öðrum á- ya sem það. En svo má vera,
hrifum af honmn. Mér virtist að hér hafi aðeins verið um að
hann mildur, umburðarlyndur, ræða leik á taflborði stjórn-
skilningsgóður. Margir ætla, að málanna.
hann geti ekki haldið stöðu | „Þeir vilja í rauninni ekki fá
sinni lengi. Togstreita sé milli Kenyatta aftur,“ sagði frétta-
kynflokka. Luo-kynflokkurinn, | maður nokkur við mig, því að
sem Mboya telst til, sé ekki vin- þá mundi hann taka forustuna
sæll meðal Kiyuyu-kynflokks-
ins. Slíkt reyni stjórnmálaleið-
af þeim.11
Aths.:
Síðan þetta gerðist
togar oft að nota sér. En eg hefur Mboya hótað verkfalli
held, að krafan um sjálfstæði, j nema Jomo Kenyatta verði
sjálfstæðisbaráttan, muni sam- ( sleppt úr haldi og öðrum leið-
eina alla Keníana nú. j togum, sem enn eru í fangels*
I um,
Ráðgáta.
En eitt setur nokkurn blæ Halvard Lange utanríkis-
'ráðgátu á allt — hér eins og í
Njassalandi, og það er fjarvera
leiðtoga, sem ekki verður fram
hjá gengið (í Njassalandi hefur
ráðherra Noregs, hefir hætt
við Rússlandsför þar sem
hann kemst ekki að heiman
vegna skyldustarfa. — Tek*
Ljósmyndari Vísis var á
ferð vesíur í SIipp nýlega,
og þar voru menn þá einmitt
nýbúnir að taka Hvalfell á
eftir ár.eksturinn við Græn-
land. Oss finnst, að eigin-
lega ætti aðeins að nota eitt
orð til að lýsa því, sem mynd
in sýnir. — Það orð er
KRAFTUR!