Vísir - 13.12.1960, Blaðsíða 11

>n5judáginn 13. desember 1960
VISIR
lt
Sitthvað á bókamarkaði.
Bólu-Hjálmars saga
Ritsafni Hjálmars Jónssonar
frá Bólu er nú lokið í útgáfu
ísafoldarprentsmiðju með ný-
útkomnu 6. bindi, sem flytur
æviágrip Hjálmars eftir Finn
Sigmundsson landsbókavörð,
sem einnig segir frá börnum
Hjálmars, handritum, uppskrift-
um og útgáfum, og loks þættir
og sagnir af skáldinu, skráð af
ýmsum.
Þetta er langþráð bók mörg-
um íslendingi, bókin um Bólu-
Hjálmar Sumir kunna þó að
verða fyrir vonbrigðum, því að
veglegri hefði ævilýsing hans
mátt vera, úr því að ísafold og
Finnur hafa áður svo ágætlega
útgefið öll rit hans og þetta
langur tími síðan þau komu út,
ellefu ár. Og þó er þetta loka-
bindi vissulega það langbezta,
sem tekið hefur verið saman
til þessa um ævi þessa ágæta
skálds og hrjáða manns. En
reyndin er sú, að þetta er aðal-
lega saga mannsins, þó vel og
fræðimannlega úr garði gerð.
Sögu skáldsins höfum við vissu
lega í kvæðum þess. En ævi-
sagan í þessu bindi hefði samt
átt að vera ofin bæði úr skálds-
ins innri þáttum sem ytri at-
burðum.
Annars er þessi bók unnin
svo langt sem hún nær, hvort
tveggja af snyrtibrag og heið-
arlegri fræðimennsku, og höf-
undur lofar ekki meiru en hann
stendur við. Finnur kveðst sjálf
ur líta á verkið fremur sem
,,safn til sögu Bólu-Hjálmars“
en verðuga ævisögu. Fyrir hon
um hafi vakað, að fengnir yrðu
hinir hæfustu menn til þess að
skrifa um Hjálmar frá öllum
hliðum, og vonist hann til, að í
næstu útgáfu ritsafnsins verði
þessu gerð rækilegri skil að því
er síðasta bindi varðar.
Mörgum, sem ritað hafa um
Bólu-Hjálmar, hefur hætt um
of við tilfinnigasemi, hinu þver
öfuga við þeirri hlið, sem fúl-
mennin í grennd við hann
nyrðra hafa snúið að honum og
reynt að banna honum bjargir.
En Finnur lætur ekki tilfinn-
ingasemi glepja fyrir sér, held-
ur vegur og metur heimildir af
góðri skynsemi. Telur sýnt, að
Hjálmar hafi verið með þeim
ósköpum gerður, að hann hefði
og eignazt féndur hvar sem
hann hefði búið. Þó ber flestum
saman um. að hann hafi verið
dagfarsgæfur maður að öllum
jafnaði. En óreitni þoldi hann
ekki og svo skapstvggur, að
ekki þurfti mikið til, að hann
brygðist illur við og var þá eng
inn öfundsverður, sem varð fyr
ir skeytum hans, því að mörg
af vísum hans og kvæðum er
eitthvert hið óþvegnasta níð
og svívirðingar, sem finnast í
verkum skáldsnillings. f reiði
sinni gáði hann oft ekki að,
hvort þessi eða hinn var raun-
verulegur fjandmaður hans og
sendi skeyti til sumra. sem
raunverulega vildu honum vel.
En þá reyndi hann að bætá'um.
e- hann komst, að réttu. um þá.
f rauninni átti hann fleiri vim
, «tc'..^3vinjL- En/feBÍP, senv. reyndu
að rýja af honum æruna og
tókst ekki, megnuðu að gera
honum lifið bölvað upp frá því,
þegar sótti á hann þunglyndi
og vanheilsa, sem skildi ekki
við hann upp frá því. Samt er
furða, hverju hann kom í verk
að því er ritstörf snerti, svo

Lágmynd af Bólu-Hjálmari
eftir Jónas S. Jakobsson.
sem aðbúð hans var lengst af,
1 og má það vera holl áminning
þeim, er hafa slíka menn sín á
meðal og hvernig beri að gera
'við þá.
Myndir af ýmsu tagi prýða
þetta æviþáttabindi. Fyrst er
I að nefna nokkrar síður af rit-
handasýnishomum skáldsins,
sem sýna, hve mikill listaskrif-
■ ari hann var. Og þá bera hinir
útskornu skápar hans og kistl-
ar því vott, að hann hefði get-
að komizt langt í fleiri listgrein
um en ritlist, ef hann hefði
fengið að njóta sín til fulls.
Góðar myndir af börnum
Hjálmars fylgja þáttum af
þeim. En skelfilegum vand-
kvæðum virðist það bundið að
prenta viðunandi staðamyndir
í slíkum bókum, og þó eru þess
ar flestar í skýrara lagi. Það
verður að skora á útg. hér að
vanda betur til vals staða-
mynda í bækur, en venja hefur
verið um margar úrvals bækur
undanfarin ár, og kemur mér t.
d. í hug tveggja binda útgáfan
af Sturlunga sögu o. fl.
Þá kem ég að myndunum af
Bólu-Hjálmari, en þær birtast
hér þrjár eftir þrjá listamenn,
sem gerðu þær eftár frásögnum
og lýsingum annarra, því að
ljósmynd er engin til af skáld-
inu. Þetta hefur lengi verið um
deilt atriði og heldur áfram að
vera það. En þessar myndir
sýna, hve hæpið fyrirtæki það
er að gera myndir af mönnum
og treysta þar eingöngu á ann-
arra lýsingu, og tekur þó út yf-
ir, þegar farið er að stilla slíku
upp á strætum og torgum. En
að öllu samanlögðu finnst mér
lágmynd sú, er Jónas S. Jak-
obsson myndhöggvari gerði
eftir lýsingu Indriða rithöfund
ar Einarssonar, komi helzt heim
við það, sem ég hefði ímyndað
mér Hjálmar, eða a. m. k. vera
líkust því af þessum þrem. Birt
ist sú mynd með þessu greinar-
korni, og þykir rétt að fylgi
lýsing Indriða Einarssönar á
skáldinu, aðeins glefsa úr grein
um Hjálmar, sem alla getur að
lesa í ritinu „Menn og listir“,
sem er ritgerðasáfn Indriða og
Hlaðbúð gaf út í fyrra. Indriði
var 10—12 ára, þegar hann sá
Hjálmar koma í heimsókn og
lýsir honum á þessa leið:
„Hann var boginn í herðum
og mjög baraxlaður. Hárið var
dökkt og þunnt og undir kjálk- ,
unum hafði hann skeggkraga,
sem hefði mátt kalla hýjung;
hann rakaði sig að öðru leyti.
Ennið var fremur lágt, og and-
litið fremur lítið. Augun lágu ;
djúpt í höfðinu; milli augna-
brúnarinnar og augans sjálfs
var djúpur dalur. Augun voru
grá og hörð, hann skotraði þeim
á ská upp til móður minnar,
þegar hún var að tala við hann,
því hann var farinn að heyra
hálfilla, en hún stóð hinumeg-
in við borðið, ,sem hann sat við.
Kinnbeinin voru há og nokkuð
roðin; þau voru ekki stór, því
allt andlitið var smágert. And-
litið var magurt, og fyrir neð'an
kinnbeinin drógust kinnarnar
fremur inn, svo það hefði mátt
segja, að hann væri kinnfiska-
soginn. Hann seig mjög saman
þar sem hann sat.“ — G. B.
Enginn veit, hvað átt hefir
fyrr en misst hefir.
Birgir Kjaran: j upplifaða efni heldur rýrt og
Fagra land. hefir hann þá viðað að svo miklu
Bókfellsútgáfan. | efni til uppfyllingar, að það
„Hann hefir næmt náttúru- ber hið upplifaða ofurliði.
auga.“ Flestir þeir, sem lesa Miklu oftar ratar hann þó með-
bókina Fagra land, munu sann- alhófið í þessu tilliti og mai'gir
færast um, að þessi ummæli, þáttanna eru að mínu viti prýði-
viðhöfð í bókinni um Vilhjálm lega skrifaðir; eg nefni sem
bónda og stærðfræðing á Narf- dæmi þættina af Suðurnesjum,
eyri, eigi ekki síður við um og Veiðimannalíf, en gæti til-
bókarhöfundinn Birgi Kjaran.
Bók hans ber vissulega vott
næmu náttúruskyni og ást á
náttúru okkar lands, kvikri
sem dauðri. í ritdómi, sem eg
er annars um mai'gt sammála,
lætur Páll Kolka í ljós nokkra
undrun yfir þvi. að maður af
mölinni skuli gæddur slíkum
eiginleikum. En með nokkrum
sanni má segja, að náttúrufeg-
nefnt fleiri.
í uppröðun alhliða fróðleiks
um þau svæði, sem hann fer um,
minnir Birgir Kjaran á Þorvald
í Ferðabók, sem er miklu betur
skrifuð bók en almennt er við-
urkennt, en í Birgi er einnig
Ijóðræn æð, sem eykur'á þokka
stílsins og af sumum köfluni
bókarinnar er samskonar ilm-
ur og af fyrstu — og beztu —
Áttunda Árnabókin eftir
Árm. Kr. Einarsson.
urðínútímaskilningi sé uppfynd bók Björns Blöndals. Þar er þdð
ing borgarmenningar. Enginn náttúruunnandinn, sem segir
veit hvað átt hefir fyrr en til sín. Bókin er skrifuð af sam-
misst hefir og þeir, sem alast úð með þeim skepnum semjifa
upp á svörtum auðnum asfalts- í þessu landi, ekki aðeins þeim
ins, kunna oft betur að meta fleygu eða ferfættu heldur einn-
guðs græna nátttúruna og það ig tvífættum mannskepnunum,
sem í henni hrærist en þeir, sem hann hefir lag á að lýsa
sem hafa hana daglega fyrir þannig, í leik og lífsstríði, að
augum. Meiri ástæða til undr- bær verða einn hluti af þeirri
unar er, að frumsmíð höfundar náttúrunnar harmoníu, sem ber
skuli svo vel úr garði gerð sem sérkenni íslands.
Fagra land, ekki aðeins um ytri i Þekktu landið þitt er gamal-
búning, heldur einnig um inni- kunn hvatning. Svo framarlega
hald. Birgir Kjaran hefir náð sem hún má enn til hollráða
glettilega góðu valdi á notaleg- teljast er bókin hans Birgis
um rabbsítl með nokkrum per- Kjarans holl lesning.
sónulegum sérkennum, og
hann kann að flétta saman
náttúrulýsingar, sögulegan fróð-
leik, sagnir og kveðskap svo
að úr verður bæði fróðleg og
skemmtileg lesning. Við ber að
vísu, að höfundi hefir þótt hið
Ósýnileg
vernd.
Sigurður Þórarinsson.
H.H.Í. -
Frh. af 9. s.
51685 51713 51725 51729 51819
51862 51897 51903 51914 51916
51935 51950 51958 51985 52042
52044 52047 52071 52095 52141
52160 52268 52179 52211 52239
52252 52267 52277 52287 5230.6
52319 52328 52333 52347 52365
52463 52503 52519 52537 52540
52557 52579 52633 52648 52665
52668 52678 52689 52694 52704
52744 52759 52767 52797 52823
I Eftir Ármann Kr. Einarsson
rithöfund hafa komið út tvær
barnabækur í haust hjá Bóka-
forlagi Odds Björnssonar á Ak-
ureyri.
Önnur þessara bóka „Ljáðu
mér vængi" er áttunda bókin í
flokki sem.Ármann hefir skrif-
að um tvö böm, Árna og Rúnu
í Hraunkoti, og komið hefir út
á undanförnum árum. Segja
má að fyrir þenna bókaflokk
sé Ármann ekki aðeins lands-
kunnur orðinn heldur og í röð
allra vinsælustu barna- og ung-
K'"a-kommúuistar hafa Iát-
tð ’ausa 5f „striðsglæpa-
menn“ — m. a. nokkra frv
hemihölítingio úr ber þjóð-
oruistáima.
lingabókahöfunda landsins. —
Lesendahópurinn fer með ári
hverju stækkandi, og það ein-
ungis fyrir þá sök að krakkarn-
ir eru hugfangnir af efninu og
! frásagnarmáta höfundarins.
Hin bókin eftir Armann,
„Ævintýri í sveitinni“ ,er upp-
haf nýs bókaflokks, og er eink-
um ætlaður telpum, enda segir
hún frá tveim telpum á skóla-
aldri, sem kynnast í sveit qg
bindast þar vináttuböndum.
Það ber margt skemmtilegt á
góma í sveitinni og allt bendir
til að þessi nýi bókaflokkur
Ármanns verði ekki síður vin-
sæll en bækur um Áma og
Áma ng Rúnu.
Hálidói Pétursson listmálari
heí'ii skrcytt ■ báðar bækurnar
með bráðskemmtilegum teikn-
% Wfs.: í.%.ítL
„Ósýnileg vernd“ heitir bók
eftir Laurence Temple og í þýð-
ingu Halldóru Sigurjónsson,
sem út er komin á vegum Vík-
urútgáfunnar.
Segir höfundur frá því í bók'52827 52870 52876 52901 52911
þessari, hvernig hann öðlaðist 52918 52941 52945 5^954 53019
næmi fyrir hinum ósýnilega' 58029 58°44 53074 53106 53125
heimi umhverfis oss og hlaut 58188 58152 58196 53204 53207
um leið ósýnilega vernd. Er, 58210 58269 58270 53231 53331
höfundi sagt fyrir um óorðin,58295 58298 58304 53308 53313
atvik og allt kemur fram í réttri
röð, sem hann öðlast þannig
vitneskju um. Þá er og drepið á
endurholdgunina og fleira. sem
þeim mun þykja forvitnilegt,
er um þessi mál hugsa.
Halldóra Sigurjónsson hefir
unnið mikið starf í þásu sálar-
.153329 53347 53350 53366 53368
!53390 53394 53396 53400 53432
'43442 53451 53510 53609 53611
53632 53641 53677 53681 53718
53722 53735 53780 53784 53821
53832 53858 53873 53936 53937
'53941 53943 53967 53976 54007
54046 54060 54075 54119 54121
rannsókna hér á landi og er
þnim kunn, sem við þau mál eru
riðhir.
54146 54161 54167 54297 54298
54307 5431.9 54323 54393 54408
54451 54515 54535 54541 54575
54579 54585 54503 54P06 54:618
~p “ pf 54645 5466 1 54673, 5469 5 54700
■Jr Oagbækur Cooks i>Í:ipSf jóvn. 54.71) 54714 54716 54 <22 54746
landkönnuðanns íræga, úr 0 17 V 54765 S " ' 9 64*23
! 'n*» 2 för liaús hal'á, vérlð 54826 o-Í827 -,! 54910
54922 54923 .54946 54
og 2.
seldar vlð uppboð í London
■r t.
fyrir 53 þús. ,stpd. (5.6
14966
54973 54978 54987.:
'ridili Ji'r,'>».» ' ...