Vísir - 20.12.1960, Blaðsíða 4

Vf SIR
Þ ic
desember 1960
Sitthvað á
bókam
Bók eftir sjáandi
farandmann.
Eg — alinn upp í einni
mestu hrossasveit íslands, þar
sem niðrandi var að labba meir
en góða lengd sína — hef nú vel
þriðjung aldar borið vandrara-
sóttkveikju í blóði mér, og trú-
lega fylgir hún mér til leiðar-
loka. Þann 2. október 1925 lá
Nóva við festar á Sauðárkróki
jneð okkur tvo frændur innan-
borðs með farseðla keypta til
Akureyrar. Aldrei hef eg séð
Skagafjörð fegurri en þennan
heiðursmaðurinn, spurði:
„Hvað ert þú að skjóta, Þórð-
ur minn?“
„Bara máv, — hvað annað?“
sagði afi.
„En hvað flaut í flæðarmál-
inu, það töluðu þeir ekki um,
Það var ekkert vesen með svo-
leiðis þá. Þetta var lífsbjörgin.“
Eg held Birgir segi hug sinn
alian með orðum þeim, sem
hann leggur Agnari skipstjóra
í munn: „Hann (Agnar) fyrir-
inn í Hvalfjörð. Látlaus og minn ge1i dáuð'im rn. hinum skil því efni, sern eg hér valdi
hrífandi er fermingin í litlu líkn, er 'lifa.) mér, vaið eg að leggja mikla
kirkjunni á Narfeyri. „Á Sól- Bókin er faguriega útgefin. vinnu í könnun ýmissa heim-
heimum er unnið guðsþakka- Ýmsir kaflar eru skre> ttir af ilda, og það hefi eg gert, reynt
verk. Þar búa vesalir og líður Atla Má. Margar myndir prýða i að rynna mér lands- og þjóðar-
vel.“ Hver sér ekki grásleppu- bók þessa, en flestar þeirra hag á þessum tíma, lífskjör
karla úr Skerjafirði sötra kaffi hefur höfundur tel.ið. Mikil manna og baráttu, reynt að lifa
úr undirskál við eldhúsborðið stemning hvílir yfir myndinni mig inn í þessa tíma og hugs-
hjá ömmu gömlu í Skothúsnu. aftan við bls. 64 þótt dauf sé — junarhátt fólksins, til þess að
Eru þetta ekki myndir af árs- eða kannske vegna þsss. Próf- skiija það betur, unz mér fannst
tíðum íslands: Lítið lamb arkalestur er mjög vandaður. eg sjá þetta allt ljóslifandi fyr-
hleypur á spena, kópar busla í Mjög þarf að rýna eftir prent- ir augum mér, en það er ann-
brimlöðri, hagamús ber melstrá villum. Eg hef rekizt á tvær. arra að dæma um, hversu mér
í bú sitt, útigangshross krafsa Til lýta finnst mér á stöku stað i hefir tekizt.
og nasla skarðan verð? : greinir með sérheitum, Faxa-
Birgir ofhleðui- ekki frásögn
flóinn, Selsvörinni, Presta-
hnjúkurinn.
haustmorgun. Skyndilega fannst lítur drápsfýsn, mokstur sil-
mér óbærilegt að híma fram- ungs úr fjallavötnum og dysj-
eftir degi um borð og drattast anir á hreindýrum. Hann viður-
svo fyrir annes Eyjafjarðar. kennir veiðar til atvinnu og
Ragnar féllst umsvifalaust á til- sem sport, en aldrei þannig, að
lögu mína að laumast frá borði Það, sem veitt er, sé ekki nýtt
og leggja land undir fót, fyrst til fulls.“
heim til Hóla, en þaðan til Ak- Birgir hefur skynjað ís-
tareyrar sem verkast vildi. lenzka öræfakyrrð og þögn.
Krókótt leið um Hóla, yfir Helj- Hann kann að njóta þess að
ardalsheiði, niður Svarfaðardal fvera til og hafast ekki að j)Það
og inn strendur Eyjafjarðar er einmitt séreðli auðnarinnar,
voru þræddar á hestum postul- að maður getur starað
sig inn
anna. Þá var það, sem draugur- { hana og bókstaflega samlag-
inn birtist okkur, villtum vega azt henni um hrið «
við Hörgá. Þetta var mín fyrsta ^ En íslenzk náttúra er meira
íjallganga. en særj lancl( jurtir og dýr.
Marga ferðabók hef eg tekið Fólkið siálft. sem byggir landið
mér í hönd. Sumar hafa skjótt °£ hefur átt hér bólfestu í
verið lagðar til hliðar að litlum melr en tlu aldir skipa sinn sess.
lestri loknum. Þær hafa minnt kað er sem FlrSir hitti fulltrúa
Um of á nútíma kennslubækur ll01 finna kynslóða á förnum
íslenzkar í landafræði, þar sem veSk Gunnlaugur ormstunga,
hrannast upp tengslalaus staða-l Grettir, Guðni þræll, Eggert og
heiti, svo lesanda slær fyrir Fiarnl. Jónas Hallgrímsson,
Efnið fangaði —
sína staðaheitum. Þau verða að- ! Efnið fangaði hug minn — og
eins nauðsynleg vörðubrot. Falla Nú kynnu menn að halda, að nú legg ég þetta verk mitt fyr-
þau vel í alla frásögn, enda er Birgir væri hóglífismaður, ir þjóðina mína. Eins langar
obbi íslenzkra staðaheita for- milli þess hann fer reisur sínar mig að lokum að geta, að mér
kunnarvel smíðaður. Sum á vit íslenzkrar náttúru, sæti í var það líka nokkur hvatning,
hljóma sem tónlist, Þyrill og yogastelhngum og biíndi á að skrifa þessa skáldsögu, ef
Fanntófell (hefur slæðst inn í nafla sér. Því fer þó víðs fjarri. það yrði til þess, að hún skildi
enskar bókmenntir sem þýðing Birgir er umsvifamikill kaup- betur hina liðnu tíma. Eg hefi
einkum þótzt verða þess vör æ
meira, að unga fólkið er áhuga-
lítið, allt of margt af því —
forjóst. Aðrar halda fyrir mér
vöku í morgunsárið og sækja á
að lestri loknum. í hópi þeirra
síðari er Fagra land Birgis
Kjaran.
Birgir er sjaandi farandmað-
ur og náttúrurýnandi. Skiptir
það engu, hvort hann labbar
sig niður að höfn með dóttur
sína sér við hönd, út í Örfiris-
ey, rær til hrognkelsaveiða á
Skerjafjörð eða flýgur yfir
Grímsvötn. Veður skipta
hann litlu máli. Hann skríður
jafnsæll í lágreist tjald sitt
holdvotur að afloknu bofri í
torgengnum Gullborgarhelli,
enda hafa djásn hans orkað
engu síður á hann en glæstustu
guðshúsa suður í Franz og
hýzkalandi, eða hann reisir j samúð höfundar óskipta. Þær
tjald á bökkum Norðlingafljóts eru skýrar og varfærnislegar
að liðnum sólbjörtum ágúst- myndir af Manna á Stað, Vil-
Sveinn Pálsson, Þorvaldur
Thoroddsen, Stefán frá Hvíta-
ddal verða manni jafn holdi
klæddir og Gunnar á Hliðar-
enda og Njáll vona okkur á
kvöldvökum heima. Ljóðræn er
frásögn Birgis, er hann leit
bein og bagal Páls biskups
Jónssonar, Oddaverjans, sem
komst til valda í ríki Hauk-
dæla, — Hér mætti skjóta því
inn, að vel færi á í svona bók
að heyja sér nokkurs efniviðar
úr annálum. Hinar stuttu,
sundurlausu setningar annála
segja tíðum mikla sögu: Eldur
í Heklu. Féllu færleikar undir
\ Eyjafjöllum. Skipreikar í
Grindavík. Dóu menn úr ófeiti.
Þó er það fólkið í dag, sem á
á Fanntafell). Önnur geyma sýslumaður, atorkusamur bóka-
sögu; Kalmanstunga, Þórisdal- forleggjari, alþingismaður og
ur. Enn önnur eru sjálflýsandi sinnir miklu félagsstarfi, ep
Ekjaldbreiður, Laxá.
Við skjótan lestur, virðast
mér staðaheiti rétt hermd svo
og tilvitnanir í ljóð og laust
mál. (Gætu prestar ekki lært
það af þessari bók að af-
skræma ekki þessar helgu
hendingar Sólarljóða; Drottinn
þrátt fyrir mikla önn gengur nema um nútíðina, það sem í
hann sjáandi á vit lífinu sjálfu.
Mættum við fá meira að
heyra — síðar.
Bókin er 288 bls., gefin út í
forlagi höfundar, Bókfellsút-
gáfunni.
Jón Á. Gissurarson.
í hádegisstað.
Rætt við Elíitborgu Lárusdóttur um
seinustu bók hennar.
öegi.
[hjálmi á Narfeyri og stráknum
Náttúra íslands — dauð sem honum Hilmari. „Það gæti tek-
lifandi — á hug Birgis óskiptan. ið tímakorn að vekja hann, því
Honum væru það helgispjöll að að hann var á balli í gær“,
brjóta dropastein í Gullborgar- Agnari skipstjóra á Hval 5, Óla
helli — er þó steinasafnari af vaktmanni, sem varð að taka í
Guðs náð . . . Helzt er að sjá, að nefið — og það í báðar nasir —
hann sé laxinum þakklátur að til þess að dylja geðshræringu
gína ekki við hans eigin agni. sína áður en frásögn af dauða
Hann hallast á sveif með tæf- hundsins Rex hófst, hundinum,
linni, sem sleppur undan skoti sem sendi kærustu sinni Hvíta
Sakóriffiis meðallínumannsins svani í sjómannaþætti útvarps-
úr skotfélaginu. Þó kennir ekki ins. Hver getur svo láð Óla, þótt
hjá Birgi þessa væmna dýra- hann tæki með sér koníaks-
Varndunartóns innisetumanna. flosku sem grafaröl út í Örfiris-
Hann skilur og metur. ef veiða ey. „Hann ætlar að setja græn-
þarf til framfæris. Það sýna ar fallcgar þökur á leiði hans í
orð Guðmundar skippara af sumar.“ Aldrei hefi eg lesið
yiðræðum afa hans og Jónasar betri lýsingu af hvalveiðum en
pól vestur í Selsvör: höfundar, og það af samtali
„Gamla maðurinn stóð þarna einu við hvalfangara á leið
í fjörunni með byssu, og Jónas, þeirra með skip sín I vetrarlægi.
Frá hendi hinnar merku og
mikilvirku skáldkonu, frú El-
inborgar Lárusdóttur, er nú
komin á markaðinn skáldsaga
um 18, aldar fólk. Hún er 22.
bók hinnar stórvirku skáld-
konu, og heitir „Sól í hádegis-
stað. Horfnar kynslóðir II.“
maður stórefnaðúr, en sérlund-
aður og kom það meðal annars
fram í fátæklegum heimilis-
búnaði. Hann var hjálpsamur
mjög í garð umrenninga, en þá Um mjög atburðarlka SÖSU að
kringum það er, ef svo mætti
segja, en ég gæti trúað, að
skáldsöguformið henti bezt til
að glæða áhuga manna og
skilning á liðna tímanum.“
Og nú er fyrra bindi sögunn-
ar komið. Bókaútgáfan Norðri
gefur skáldsöguna út. Bindið
er hátt á þriðja hundrað síður
og ágætlega til þess vandað í
alla staði svo sem vænta mátti.
Til viðbótar því, sem á er
minnzt í viðtalinu hér að ofan,
er þess að geta, að margir fleiri
koma að sjálfsögðu við sögu
en skáldkonan nefnir, og er hér
fóru förumenn um sveitir í
hópum og voru fæstum aufúsu-
gestir. Einnig koma við sögu
Er fundum mínum og skáld- kona Skúla fógeta og sonur
konunnar bar saman fyrir. Mera-Eiríks, Bjarni að nafnij
skemmstu bar þetta verk henn- líkur föður sínum að skaþferli
ar á góma og bað eg hana að Er þetta fólk nefnt öðrum nöfn-
og | um i sögunm svo og eru önnur
bæjanöfn notuð.
Kannaðar
' heitnildir.
Mér var að sjálfsögðu ljóst frá
upphafi, að til þess að gera góð
ræða, sem heldur athygli les-
andans fastri frá upphafi til
loka. Stíll frú Elinborgar er
svo kunnur og frásagnarhæfi-
leiki, að ekki ætti að þurfa
að minna á, Þjóðinni allri má
vera það ánægjuefni, að hún
hefir hér enn fært henni fagr-
an og góðan grip til ævinlegrar
eignar — sennilega að margra
dómi sinn fegursta smíðagrip
til þessa.
Axel Thorsteinson.
segja mér dálítið frá því
sagðist henni svo frá:
„Það hafði iengi verið að
brjótast í mér að semja skáld-
sögu frá þeim tíma, er sagan
gerist á, en hún hefst á fjórða
tug 18. aldar og nær allt fram
til Skaftáreldatímabilsins, og á
ég þá við söguna alla, hún er
fullsamin frá minni hendi.
Hún er £ tveimur bindum, og
undirtitill beggja bindanna:
Horfnar kynslóðir. Þetta er
saga um sannsögulega viðburði
á örlagatíma í sögu þjóðarinn-
ar.
Þjóðin var
fátæk og kúgúð.
Þá var einokun í landi, þjóð-
in fátæk og kúguð, en stöku lesa þetta bindi, sem nær að- slnnl> °S gseti það reynzt ókost-
menn aúðugir og valdamiklir. I eins yfir æskuár höfundar, ur> en er einmitt einn helzti
Vil eg nefna tvo menn frá þess- harma vafalaust margir, að kosturinn við endurminningar
um tima, sem eru fyrirmyndir1 hann skyldi ekki skrifa meira kans- Fyrlr bragðið bregður
að persónum í sögunni, þá'um ævi sina. hann upp séistaklega fróðlegri
Skúla landfógeta Magnússon, en I Lárus H. Blöndal bókavörður mynci af daglegu lifi á heimili
hann var sýslumaður og bjó að hefir búið endurminningar þess- foielcira sinna, og mun láta
Stóru Ökrum í Skagafirði á ar til prentunar og ritar hann nærri að þar sé um leið lýsing
þeim tíma, sem hér. um ræðir, einnig stuttan eftirmála, þar a heimilum og daglegu lífi alls
og Eirík Magnússon í Djúpadal, sem hann gerir nokkra grein Þona manna í landinu um þær
Akrahreppi, Skagafirði, en fyrir bókinni. Skýrir hann frá mundir. Og það er svo mikið
hann var kallaður Mera-Eirík- því, að Sigfús. hafi nokkrum fier 1 allrl frásögninni, svo mik-
ur, því að hann átti jafnan sinnum ráðizt í eða hafizt handa 11 birta 9£ gloðl 1 hverri setn-
.mikinn fjölda.hrossa. Hann varium að. skrá ævisögu sína, en ' Framh. á 9. síðu.
Fjörleg ævisaga Blöndals.
Sigfús Blöndal: Endurminn- jafnan hætt við hálflokið verk.
ingar. HlaSbúð. Reykjavík Loks þegar hann er kominn á
1960. 295+VIII blaðsíður. efri ár — orðinn næstum sjö-
Endurminningar Sigfúsar tugur hefir hann fullgert
Blöndals eru einhverjar hinar Þetta fyrsta bindi, sem lýkur
fjörlegustu, sem út hafa komið vlð for hans utan til náms við
hér á landi um langt árabil, og Hafnarháskóla.
er þá mikið sagt. Þegar menn ’ Siefus er nákvæmur í frásögn