Vísir - 17.10.1961, Síða 9

Þriðjudagur 17. október 1961
V f S I R
3
En blöndun hefur stöðugt átt
sér stað við utanaðkomandi
menn af norskum og íslenzk-
um skipum. Fólk í ýmsum
afdölum Noregs hefur verið
einangraðra en í Grænlandi
og þó ekki úrkynjazt. Beina-
grindur úr grænlenzkum
gröfum benda til þess að
stofninn hafi verið heil-
brigður og vel vaxinn.
Ekkert einsdæmi.
Engin þessara kenninga
ein út af fyrir sig virðist
nægja. Varla hefur nokkur
þjóð orðið að þola jafn mikl-
ar hörmungar og fsiendingar
og samt lifðu þeir af.
Sterk rök mæla með því
að byggðin í Grænlandi hafi
lagzt niður af öðrum orsök-
um. Telur Helge Ingstad að
orsakirnar hafi verið sitt
hvorar í Vestribyggð og
Eystribyggð. Hann felur að
íbúar Vestribyggðar hafi tek-
ið sig upp með búslóð sína
kringum 1350 og siglt til
gróðursælli landa, hugsan-
lega til Labrador.
Ferðir Englendinga.
Um aldamótin 1500 bjuggu
Grænlendingar höfðu á
boðstólum verzlunarvörur
sem voru mjög eftirsóttar í
Evrópu, loðfelda, skinn, dún
og spik og vafalaust mikið
af skreið.
Fiskur var mjög eftirsótt
vara meðal annars vegna á-
hrifa frá kaþólsku kirkj-
unni, sem bannaði kjötát á
föstudögum. Næstum allur
fiskur Norður-Evrópu var þá
veiddur innan yfirráða-
svæðis Dana og Noregsveldis
og höfuðstöð fiskverzlunar-
innar var Björgvin. Þar voru
Bretar utan gátta. Þeir urðu
því að leita nýrra leiða og
var samkeppnin um fiskinn
mjög hörð. Það hlýtur því
að hafa verið talin hreinasta
gullkista að komast í verzl-
unarsamband við byggðirnar
á Grænlandi. Seinni veiði-
ferðir til Nýfundnalands
sýna að leiðin til Grænlands
var ekki of löng.
Enskir sjóræningjar
við ísland.
En nú er að snúa að hinni
hlið samskiptanna við Evr-
ópuþjóðir. 15. og 16. öld var
tímabil sjóræningjanna á öll-
eyddu byggöina á Grænlandi
norrænir menn, enn í Græn-
landi, það er í Eystribyggð-
inni, sem er suður undir suð-
urodda Grænlands. Það hafði
fækkað í þessu þjóðfélagi, en
á Herjólfsnesi gengu menn
enn í fötum af nýjustu tízku
frá Evrópu. Einhvern veginn
hafði sambandið haldizt við
menningarheiminn.
Það má vera, að norsk skip
hafi heimsótt Grænlands-
byggðir seinna en við vitum
um. Ástæðan til þess að það
er hvergj nefnt getur verið
að slíkar Grænlandsferðir
voru ólöglegar.
Kringum aldamótin 1400
varð feikileg aukning á
enskri verzlun og fiskveiðum
við fsland. Enginn vafi er á
að stundum hefur ensk skip
hrakið til Grænlands. Lík-
legt er að það hafi líka komið
fyrir Hamborgara.
Toldu í tízkunni.
Hvaða þýðingu hafði það
nú fyrir Grænlendingabyggð
að ensk og þýzk skip fóru að
koma þangað.
Fyrst og fremst hafði það
verzlunarþýðingu. Klæðnað-
ur Grænlendinga sem fund-
izt hefur við fornleifagröft
sýnir að þeir fylgdust með
evrópzku tízkunni. Það þýð-
ir að skipin hafa haldið á-
fram að koma þangað.
um höfum. í sjórán lögðust
óbótamenn úr öllum löndum
frá Englandi, Þýzkalandi,
Noregi, Danmörku, Portúgal
og Spáni. Allsstaðar við-
gengust rán og brennur, sem
gáfu lítið eftir ránum vík-
ingaaldar. fbúar Norður-
Noregs, Færeyja og fslands
fengu mjög að kenna á þessu.
Sérstaka athygli munu
vekja í þessu sambandi sjó-
rán Englendinga á íslandi,
árás þeirra á Bessastaði
og brenndu kirkjuna, 1423
réðust þeir á Hrísey, Húsa-
vík og Grímsey, rændu þar
og rupluðu og brennduhús og
kirkjur. Þannig héldu ránin
áfram. Bretar drápu fólkið
og tóku annað höndum og
fluttu með sér mansali.
Vafalaust hefur þetta sama
gerzt a Grænlandi. Spurning-
in er aðeins hvort hægt sé
að finna nokkrar heimildir
fyrir þessu.
Páfabréfið frá 1448.
Það er til ein slík heimild.
Það er páfabréf Nikulásar
páfa 5. til Marcellusar. í þvi
bréfi er þessi lýsing á Græn-
landi:
til strandar þessa lands
komu barbararnir fyrir
þrjátíu árum með skipa-
flota, réðust á fólkið sem
bjó þarna með ægilegri
grimmd og eyðilögðu
þannig landið og hinar
heilögu byggingar með
eldi og verði. Hina
aumkunarverðu íbúa af^
báðum kynjum fluttu
þeir burt með sér sem
fanga og þræla.
Þessi heimild hefur verið
dregin í efa, vegna þess að
sögur meðal Eskimóa um að
þeir hefðu eytt byggðina í
Suður-Grænlandi.
Það virðist svo sem hinir
ensku ræningjar hafi hreins-
að byggðirnar að mestu. Forn
leifarannsóknir sýna ösku-
leifar í fjölda húsarústa og
margar helztu kirkjur Græn-
lands hafa verið brenndar,
Kenningar Heige Ingstad
í umdeildu máli.
bréfið er til Marcellusar fals-
biskups yfir íslandi, en hann
var svikari sem komst áfram
með skjalafölsunum. En hér
verður að gæta þess að í
þessu tilfelli er ekki einu
sinni um að ræða bréf sem
Marcellus hefur skrifað,
heldur bréf frá páfanum,
sem sennilegt er að hafi
fengið þessar upplýsingar
annarsstaðar að.
Staður eyddur af eldi.
Helge Ingstad styður þess-
ar hugmyndir sínar ýmsum
fleiri rökum. Þegar Niels
Egede kom tii Grænlands
þekktu Eskimóarnir hina
ensku sjóræningja sem enn
voru á ferli og það gengu
m. a. dómkirkjan í Görðum
og kirkjan í Herjólfsnesi.
Sama er að agja um kirkj-
una á aðallandsnámsjörðinni
í Bröttuhlíð.
Eskimóarnir kalla Herjólfs
nes Ikigait, en það þýðir
„StaðurinnNsem er eyðilagð-
ur af eldi“.
Enn er athyglisvert að
ekkert finnst í kirkjunum af
dýrgripum þeirra. Þá hluti
hafa ræningjarnir tekið
fyrst.
Og nú skulum við setja
dæmið upp: — Það er
ljóst að mikið af húsum
og kirkjum Grænlend-
inga hefur brunnið til
ösku.
Hvort haldið þér að sé
nú líklegra að hér hafi
verið að verki Eskimóarn-
ir, sem voru búnir að lifa
í friði í landinu með hin-
um norrænu mönnum í
fleiri aldir, — eða enskir
ræningjar, sem við höfum
greinilega sagnir af að
fóru með báli og brandi á
Islandi og voru einmitt
um sama leyti að brenna
kirkjur og hús á íslandi?
Landið yfirgefið.
Árásir ræningjanna hafa
auðvitað ekki leitt til þess að
Grænlendingunum yrði út-
rýmt þegar í stað. Alltaf hafa
einhverjir lifað af. En end-
urteknar árásir ræningja
hafa veikt þetta litla þjóðfé-
lag. Það hlýtur t. d. að hafa
verið geysilegt áfall fyrir
byggðina þegar miðstöðvar
og menntasetur eins og Garð-
ar og Brattahlíð voru lagðar
í rústir. Eftir það hafa hinir
eftirlifandi vitað, að þetta
þjóðfélag yrði ekki endur-
reist og þeir hafa lifað við
sífelldan ótta um að árásirn-
ar kynnu að endurtaka sig.
Þegar svo er komið, er það
skiljanlegt, að fólkið hafi
farið að hugsa sér til hreyf-
ings.
En hvert sigldu leifar
þeirra. Það er hugsanlegt að
nokkrir Grænlendingar hafi
siglt til Noregs á 15. öld en
ekki síðar en það.
Það er og hugsanlegt að
þeir hafi siglt til meginlands
Ameríku eins og líklegt er
að íbúar Vestribyggðar hafi
gert áður.
En ein nærtækasta skýr-
ingin er þessi. Það voru ekki
aðeins enskir ræningjar sem
komu til Grænlands, heldur
einnig friðsamir kaupmenn
á kaupförum sínum. Ef slíkt
skip hefur komið til Græn-1
lands er það ekki útilokað
að það hafi getað tekið
marga farþega ef þeir gátu
greitt fargjaldið. Og Græn-
lendingarnir hafa átt auðvelt
með að semja við kaupmenn
frá enskum útgerðarbæjum
eins og Lynn. Grimsby og
Bristol. Þessir kaupmenn og
sæfarar voru einmitt margir
af norskum ættum.
Og hvað um hina þrjá
frumstæðu menn sem Hak-
ulyt segir að enski sæfarinn
Sebastian Cabot hafi flutt
með sér frá fjarlægri eyju.
Þeir voru einkennilega
klæddir í loðf^ldi og undar-
legir í háttum. En er þeir
höfðu verið í tvö ár við hirð
Englakonungs gat sögumaður
ekki aðgreint þá frá Eng-
lendingunum við hirð Hin-
riks VII. Þeir frumstæðu
menn hafa hvorki verið
Eskimóar né Indíánar.