Vísir - 11.01.1962, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 11. janúar 1962
V I S I R

Leiðin
Eftir l^iá Elísson hagfræðintg.
Islendingar standa nú
á krossgötum og er mik-
ið í húfi hvaða leið þeir
kjósa sér.
Valið er um það hvort
þeir vilja taka þátt í
Efnahagsbandalagi Ev-
rópu — og kemur þar til
greina full aðild eða eitt
hvert form aukaaðildar
— eða standa utan þess.
Hvorttveggja mun hafa
víðtæk áhrif í för með sér
fyrir lífsafkomu þjóðarinnar.
Þessu máli er og þannig hátt-
að, að við megum ekki tví-
stíga öllu lengur — heldur
hraða ákvörðunum eins og
unnt er.
Mest öll Vestur-Evrópa
og fleiri ríki eru á hraðri
leið með að sameinast efna-
hagslega. Undirstaða þeirrar
sameiningar er Efnahags-
bandalag Evrópu, sem hóf
starfsemi sína með gildis-
töku Rómarsáttmálans 1.
janúar 1958. Sáttmála þenn-
an undirrituðu sex ríki, sem
kunnugt mun vera, Benelux
löndin þrjú, Frakkland,
Ítalía og Sambandslýðveldið
Þýzkaland. Reynt var að ná
samkomulagi á grundvelli
fríverzlunar um eitt mark-
aðsbandalag þeirra þjóða,
sem voru aðilar að Efnahags-
samvinnustofnun Evrópu (O
EEC). Þetta tókst ekki af
ýmsum ástæðum og stofn-
uðu þá sjö þjóðir — Austur-
ríki, Bretland, Danmörk,
Noregur, Portúgal, Sviss og
Svíþjóð — til Fríverzlunar-
bandalags Evrópu (EFTA) í
Stokkhólmi á árinu 1959.
★ Æ fleiri
sækja um aðild.
Meginmarkmið Fríverzl-
unarbandalags sjö-veldanna
voru tvö — að hagnýta kosti
þá, er stór markaður getur
boðið iðnaði og verzlun —
og að ná samkomulagi við
Efnahagsbandalag sex-veld-
anna um sameiginlegan Ev-
rópumarkað. Nú er allt út-
lit fyrir, að sú hugsjón ræt-
ist og að flest ef ekki öll
Evrópuríkin innan Efna-
hags- og framfarastofnunar-
innar (OECD), sem er arf-
taki OEEC, sæki um aðild
að Efnahagsbandalaginu að
einhverju eða öllu leyti. —
Bretland, Danmörk og ír-
land hafa sótt um aðild og
standa viðræður nú yfir
milli þeirra og sex-veldanna.
Grikkir, sem hafa allmikla
sérstöðu efnahagslega, hafa
þegar gert aukaaðildarsamn-
ing, sem bíður staðfestingar
og viðræður eru hafnar um
aukaaðild Tyrkja. Svíþjóð,
Már Elísson.
Sviss og Austurríki, sem
hafa nokkra sérstöðu í Ev-
rópu sökum hlutleysisstefnu
sinnar, hafa sótt um auka-
aðild að bandalaginu. Þá er
talið, að Norðmenn muni
innan skamms sækja um
fulla aðild. Áður en varir
verður þannig kominn á
laggirnar markaður 300
milljóna manna í Evrópu
Verður hann fjölmennari —
en þó ekki ríkari en Banda-
ríkin, og álíka fjölmennur
og markaður Efnahagsbanda-
lags Austur-Evrópu (Come-
con), en allmiklu ríkari en
hann. Raunar má einnig
hugsa sér, að innan tiltölu-
lega skamms tíma takist á-
kveðin efnahagsleg tengsl
milli Efnahsgsbandalagsríkj-
anna og ýmissa ríkja utan
Evrópu. Má þar fyrst telja
Bandaríkin og Kanada, sem
eru aðilar að Efnahags- og
framfarastofnuninni. Þá má
benda á, að flest samveldis
lönd Frakka eru þegar
tengd bandalaginu. Einnig
má búast við að allnáin
tengsl skapist við Samveld-
islönd Breta og ýmis van-
þróuð lönd í ýmsum heims-
álfum. Er það einmitt eitt af
hlutverkum Efnahags- og
framfarastofnunarinnar að
hjálpa vanþróuðum ríkjum.
Aður en lengra verður hald-
ið vil ég með fáum orðum
drepa á Efnahagsbandalagið
sjálft — uppruna þess og
meginmarkmið.
★ Tilgangur
bandalagsins.
Orsakirnar til stofnunar
bandalagsins tel ég einkum
þrjár. í fyrsta lagi að skapa
möguleika til að bæta lífs-
kjör íbúa bandalagsins með
þeim tækifærum til fjölda-
framleiðslu, sérgreiningar
framleiðslunnar og til hag-
nýtingar dýrra tækni-
nýjunga, sem stór tollfrjáls
markaður getur boðið.
í öðru lagi er það óskin um
frið. Menn skyldu hafa í
huga, að stofnríki bandalags-
ins hafa um aldaraðir háð
styrjaldir hvert við annað í
ýmsum hernaðarbandalög-
um. Frumkvöðula þessarar
samvinnu er að finna í öll-
um meðlimaríkiunum og hún
á sér sterka áhangendur i
mörgum öðrum ríkjum Ev-
rópu. Það sem einvaldsherr-
um og hershöfðingjum mis-
tókst, er nú að gerast á frið-
samlegan hátt með sam-
þykki mikils meginhluta í-
búa viðkomandi þjóða, en í
blóra við ýmsa annarlega
þenkjandi menn.
í þriðja lagi er óttinn við
útþenslu- og heimsveldis-
stefnu Sovétríkjanna. En ó-
þarfi er að rekja hana frek-
ar hér. Mikilvægasta ákvæði
Rómarsáttmálans — a. m. k.
þegar skemmra er litið —
fjallar um stofnun tollabanda
lags með öllum þeim skil-
yrðum, er slíkri stofnun
fylgja. Þýðingarmest þeirra
eru ákvæðin um afnám tolla
og hafta á viðskiptum milli
aðildarríkja, setning sam-
eiginlegra ytri tolla og frjáls-
ar hreyfingar fjármagns og
vinnuafls. Samkvssmt Róm-
arsáttmálanuin á þetta að
gerast á aðlögunartímabili,
sem spannar 12—15 ár frá
gildistöku hans. Aðalmark-
miðið með ákvæðunum um
aðlögunartímabil er að gefa
fyrirtækjum, stofnunum og
einstaklingum í aðildarríkj-
unum tækifæri til að laga
sig að þeim breyttu aðstæð-
. um, sem skapazt munu.
★ Víðtæk
samvinna.
En sáttmálinn um efna-
hagsbandalagið gerir ráð
fyrir víðtækari samvinnu
en að ofan greinir. Má þar
til nefna, að í lok fyrrgreinds
aðlögunartímabilsins á einn-
ig að vera komin á laggirn-
ar sameiginleg stefna aðild-
arríkjanna í félagsmálum,
samgöngumálum, landbún-
aðarmálum, fjárfestingar-
málum, viðskiptamálum út
á við o. fl. o. fl., auk þess
sem samvinna skal vera um
ýmis önnur mikilvæg mál
efnahagslegs eðlis. Hins veg-
ar verður í þessu sem öðru
aðgera greinarmun á þeim á-
kvæðum Rómarsáttmálans,
sem kveða beint á um stefnu
Efnahagsbandalagsins, svo
sem afnám viðskiptahafta og
tolla, og þeirra ákvæða hans,
sem cinungis segja til um
þau markmið, sem stefna
ber að, en skilgreina ekki
leiðirnar eða aðferðirnar til
að ná þeim markmiðum.
Undir þennan flokk falla að
verulegu leyti sjávarútvegur
og landbúnaður. Stjórn og
stofnanir Bandalagsins, sem
sæti eiga í Briissel hafa að
verulegu leyti það hlutverk
með höndum að móta stefn-
una í þessum málum. Stofn-
ununum er þar með veitt all-
víðtækt vald. Ekki má þó
gleyma þeirri staðreynd, að
í hinum ýmsu stofnunum
eiga sæti fulltrúar frá aðild-
arríkjunum, þannig að raun-
verulega verður um viðræð-
ur og samninga milli ríkja
að ræða, sem svipar að því
leytinu til þess fyrirkomu-
lags, sem ríkti hjá Efnahags-
samvinnustofnun Evrópu og
ríkir nú hjá OECD. Þar á
móti vegur samt, að í mörg-
um veigamiklum málum
■ræður meirihluti atkvæða í
stofnununum. í framkvæmd
hefur reynslan þó orðið sú,
að ávallt er reynt að finna
Framn á Dls 5
Uppdráttur þessi sýnir EfnahagsbandaJag Evrópu og þau
lönd, sem óskað hafa viðræðna um tengsl við bandalagið.