Vísir - 10.05.1962, Blaðsíða 8

8
Fimmtudagur 10. maí 1962.
Útgefandi Blaðaútgátan VISIR
Ritstjórar: Hersteinn Pálsson. Gunnar G. Schram.
Aðstoðarritstjóri Axel Thorsteinsson.
Fréttastjóri Þorsteinn Ó. Thorarensen
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178.
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3.
Áskriftargjald er 45 krónur á mánuði.
í lausasölu 3 kr. eint. — Sími 11660 (5 línur).
Prentsmiðja Vlsis. — Edda h.f.
-----------------------------------------------------1
Nú eru kommúnisfar hræddir
Það er almennt haft á orði hér í borginni um
þessar mundir, að aldrei hafi risið á kommúnistum
verið eins lágt fyrir nokkrar kosningar og þessar.
Foringjar þeirra eru skjálfandi af ótta við gífurlegt
fylgistap. Samkomulagið milli hins svokallaða Alþýðu-
bandalags og Kommúnistaflokksins er svo slæmt, að
við vinslitum liggur, og margir harðsoðnustu Moskvu-
mennirnir segja að ekkert gagn hafi orðið að þessu
bandalagi. Það hafi ekki fært flokknum nokkurt fylgi,
og nú sitji hann uppi með þá Hannibal og Alfreð,
öllum sönnum kommúnistum til sárrar skapraunar.
Auk þess eru svo ótal andstæðar klíkur innan sjálfs
flokksins.
Þá hefur leyniskýrslan til Einars Olgeirssonar,
frá íslenzku kommúnistadeildinni í Austur-Þýzka-
landi ekki bætt sálarástand foringjanna. Þar hefur
almenningur nú séð svart á hvítu, hvernig stjórnar-
farið er í ríkjum kommúnista. Þar eru gögnin lögð
á borðið af þeirra eigin mönnum, sagt nákvæmlega
hið sanna og andstæðingar kommúnista hér hafa allt-
af sagt, en Þjóðviljinn kallað „íhaldslýgi“ og öðrum
áþekkum nöfnum. Eða hvað segja menn um þessar
upplýsingar í skýrslunni, svo aðeins tvær tilvitnanir
séu teknar:
„Þar sem ástandið er verst má segja, að menn
þori vart að setja nokkra sjálfstæða skoðun fram,
af ótta við að hún verði röng fundin, flokksfjandsam-
leg o. s. frv., viðkomandi verði síðan refsað með ein-
hverjum hætti.“
„Um blöð og tímarit hér í landi er hægt að vera
fáorður. Þau eru öll undirgefin ritstjórn flokksins, og
hinum opinberu ritstjórum er ekki heimilt að birta
neitt án leyfis þar til kjörinna flokksstarfsmanna.“
Hvernig ætli íslendingar kynnu við svona stjórn-
arfar? Það gæti verið hollt fyrir suma^sem hingað til
hafa kosið kommúnista, að hugleiða þá spurningu.
Nú er tækifærið
Reykvíkingar eigi nú innan skamms að velja sér
borgarstjórn. Meðal þeirra, sem bjóða borgarbúum
forsjá sína eru kommúnistar. íslenzkir kommúnistar
eru í engu frábrugðnir sálufélögum sínum í Austur-
Þýzkalandi eða öðrum löndum, og austur-þýzkir
kommúnistar eru hvorki verri né betri en aðrir komm-
únistar. Hér er um vel skipulögð alheimssamtök að
ræða, sem stjórnað er með harðri hendi frá einni mið-
stöð — Moskvu.
Þegar Reykvíkingar ganga að kjörborðinu eftir
rúman hálfan mánuð, ættu þeir að hafa það í huga,
að það er raunverulega á þeirra valdi, hvort komm-
únistaflokkurinn á íslandi lifir eða deyr. Þótt þetta
séu borgarstjórnarkosningar, hafa úrslit þeirra áhrif
á næstu Alþingiskosningar um land allt. Nægir í því
sambandi að minna á, að það voru borgarstjórnar-
kosningarnar í Reykjavík 1958, sem raunverulega
gengu af vinstri stjóminnl dauðri.
(//S/R
Þegar Björn
í
Fyrir nokkrum dögum komu út hjá Almenna bókafélaginu
endurminningar Hannesar Þorsteinssonar þjóðskjalavarðar, en þær
höfðu verið geymdar innsiglaðar og mátti samkvæmt fyrirmælum
hans ekki opna þær fyrr en á 100 ára afmælisdegi hans 30. ágúst
1960.
★
Hannes Þorsteinsson var um langt árabil meðal þeirra íslend-
inga, sem fremst stóðu í stjórnmálabaráttunni. Hann var eigandi
og ritstjóri Þjóðólfs, sem var annað aðalblað landsins, árin 1892—
1910, en þetta voru sem kunnugt er stormasömustu ár, sem nokk-
urn tima hafa verið 1 íslenzkri stjórnmálabaráttu, kannski að
Sturlungaöld undanskilinni. Á þessum árum fór fram barátta um
Heimastjórn og síðar um Uppkastið.
★
Og alltaf stóð Hannes þar, sem stormurinn var mestur. Hann
og blað hans Þjóðólfur var höfuðandstaðan gegn Birni Jónssyni og
ísafold, en síðar gerðist sá merkilegi atburður, að Hannes klauf
Heimastjórnarflokkinn og snerist gegn Uppkastinu. Var það megin-
orsök þess að Heimastjórnarmenn töpuðu kosningunum og Upp-
kastið var fellt. Baráttan um Uppkastið var harðasta stjórnmáia-
barátta, sem nokkurn tima hefur verið háð hér I landi og má þá
ímynda sér, að hún hefur ekki sizt mætt á Hannesi Þorsteinssyni,
sem hafði höggvið á gömul bönd. í þeirri baráttu sameinuðust
Hannes Þorsteinsson og Björn Jónsson.
★
Vísir hefur fengið leyfi bókaútgáfunnar til að birta hér kafla
úr hinni nýútkomnu bók. Fjallar hann um það, þegar Björn Jóns-
son ritstjóri tók við stjórnartaumunum eftir Uppkasts-kostningarn-
ar. Verður að gæta þess, að þrátt fyrir það að þeir Hannes og
Bjöm hefðu barizt saman i kosningunum voru þeir hinir gömlu
höfuðandstæðingar og gætir kala í garð Björns i þessari frásögn.
Fyrsta vetrarþingið.
Ég kosinn forseti
neðri deildar.
Alþingi kom saman 10. febr.
1909 og var fyrsta vetrarþingið,
sem haldið var. Var óvenjumik-
ill troðningur við þingsetning-
una, svo að til vandræða horfði,
og hafði aldrei áður jafnmikill
verið, sem nokkuð hefur eflaust
stafað af því, að þetta var nýr
og því óvanalegur þingsetning-
artími, en þó mest sakir þess,
að flokkaskiptingin var nú önn-
ur en áður var og að ýmsu leyti
harðsnúnari og ráðherraskipti í
vændum. Kosningarnar í þing-
inu fóru svo, áð Björn Jónsson
var kosinn forseti sameinaðs
þings, Kristján Jónsson forseti
efri deildar og ég forseti neðri
deildar. Minni hlutinn skilaði
jafnan auðum seðlum við allar
kosningar á embættismönnum
þingsins, því að atkvæðamunur
var svo mikill, þar sem hlutfalls
kosning ekki var höfð, að
minni hlutinn gat engu ráðið í
kosningunum. Hugðu margir,
að Hannes Hafstein mundi segja
af sér í þingbyrjun, en ekki
bíða vantraustsyfirlýsingar, en
svo varð þó ekki. Hið fyrsta
verk meiri hlutans var að gera
dr. Valtý rækan af þingi og fyr-
irskipa nýja kosningu á Seyðis-
firði. Fór kosning þar fram aft-
ur 9. marz 1909 og séra Björn
Þorláksson þá kosinn með 13
atkv. meirihluta. Hafði meiri-
hlutinn þá 25 þingmönnum á að
skipa, en minni hlutinn aðeins
15, að hinum konungskjörnu
meðtöldum. Síðar var Valtýr
kosinn á Seyðisfirði 1911 og sat
á aukaþingi 1912 og á þinginu
1913, en svo var þingsögu hans
lokið fyrir fullt og alit.
★
Vantraust samþykkt
á ráðherra i neðri deild
og hann segir :.f sér.
Vantraustsyfirlýsing til Hann-
esar, er Skúli Thoroddsen var
formælandi að, var samþykkt í
neðri deild 23. febr. með 15
atkv. gegn 8, og var þess þá
um leið getið, að samhljóða yf-
irlýsing yrði samþykkt í efri
deild, og kvaðst ráðherrann þá
ætla að segja af sér þegar í
stað, eins og hann gerði, svo að
vantraustið var aldrei flutt í
efri ðeild. Ýmsum þótti yfirlýs-
ingin gegn Hannesi Hafstein ó-
þarflega harðorð, og mundi ég
trauðla hafa gefið henni at-
kvæði mitt, nema t. d. orðalag-
ið í niðúrlagi hennar um víta-
verðar stjórnarráðstafanir ráð-
herra hefði verið eitthvað
mýkra. En ég sem forseti deild-
arinnar hafði ekki atkvæðisrétt
og gat því engu ráðið um orða-
lag yfirlýsingarinnar, en það
var auðvitað nægur meiri hluti
fyrir henni, þótt ég væri ekki
með.
★
Björn tilnefndur ráðherra
eftir allmikið þjark.
Um Ieið og Hannes Hafstein
beiddi kor.ung lausnar mun
hann hafa getið þess við hann,
eins og hann lét í ljósi munn-
lega við meiri hlutann, að hann
(þ. e. meiri hlutinn) tilnefndi 3
menn úr flokknum sem ráð-
herraefni, er konungur gæti svo
valið á milli. Urðu allmiklar um
ræður um þetta á flokksfundi
og sýndist sitt hverjum, en fylg
ismenn Björns, sem hann hafði
áður safnað saman um sig ein-
an sem ráðherraefni, lögðust
fast á móti, að 3 væru tilnefnd-
ir, því að þá. þóttust þeir vita,
að Björn yrði ekki skipaður.
Varð það þá loks ofan á eftir
allmikið þjark, að aðeins skyldi
tilnefna einn. Var svo gengið til
leynilegrar kosningar, og fékk
þá Björn flest atkvæði, ég man
ekki hve mörg, en nokkuð mörg
atkvæði alls dreifðust á aðra,
sérstaklega Kristján, Skúla og
mig. Var nú rætt um, að þeir
sem hefðu greitt þessi atkvæði,
greiddu Birni þau við næstu
kosningu, og varð það að sam-
komulagi, þótt ýmsir væru ekki
vel ánægðir með það, því að
allir treystu ekki Birni til að
takast svo vandasama stöðu á
hendur eða töldu hann vel til
þess fallinn. Við næstu próf-
kosningu fékk hann svo flestöll
atkvæði, en aðrir ekki neitt, en
einhverjir seðlar minnir mig þó
að væru auðir. Satt að segja
man ég ekki með vissu, hvort
prófkosning fór fram tvisvar
eða þrisvar, en hvort sem var,
þá var Björn að lokum rétti-
Iega tilnefndur sem ráðherra-

Lagt af stað í forsetaförina 1909. Hér sjást þeir um borð í Sterling þeir Hannes Þorsteinsson, Björr
Jónsson og Kristján Jónsson.