Vísir - 18.07.1962, Side 4

4

VISIR
Miðvikudagur 18. júlí 1962.
l.V.V.■.V.V.■.,.V.■.,.,lV.,.■.V.■.■.,.,.V.V.,.,.,.V.,.■.,.,.,.V.,.■.V.^,.,.V.,.V.,^V.,.,.,.■.■.,.,.■.■.■.V.■.*.■.■.,.,.■.■.■.V.,.V.*.V.,.V.W.,.V.,.VA,
Á Krosseyju er verzl-
un eins og annars stað-
ar í grænlenzkum þorp-
um. Hún er opin vissan
tíma dag hvern, líka á
sunnudögum og þangað
sækja menn nauðþurftir
sínar, þó yfirleitt ekki
meira en nauðsyn ber til
dagsþarfa, nokkur skot
í byssu, fáeinar kaffi-
baunir eða 10 grömm af
te og nokkur pund af
kolum.
Verzlunin á Krosseyju er í
einu þeirra timburhúsa sem risið
hafa í þorpinu hin síðustu árin.
Hún er í nokkuð stóru húsrými
og þar ægði saman öllum þeim
varningi, sem hugsazt gat að
fólk þurfti til brúks í lífi sínu.
En það voru ekki einungis
lífsnauðsynjar sem þar voru seld
ar, heldur líka grænlenzkir
minjagripir, skornir munir úr
hvalbeini. Beinskurður eskimóa
er talinn meðal beztu listgreina
frumstæðra þjóða, :og sýning,
sem ekki alls fyrir löngu var
haldin í London á þessari eski-
móalist vakti óskerta athygli. En
Krosseyjum
Grein III
hvað sem því líður þá er mikil
sala í þessum beinskurðarmynd-
um í verzluninni á Krosseyju,
sunnudaginn 1. júlí í sumar. Fé-
lagar mínir keyptu þá umvörp-
um og þóttust hvergi fá nóg.
Meðal gripa sem þar voru seld
ir voru eftirmyndir af tupilök-
um. Tupilak var hræðilegur upp
vakningur. Hann var vakinn upp
með þeim hætti, að náð var í lík
Þorsteinn Jósepsson:
Siðvenjur og hjátrú
A.-Grænlendinga
fóta sér og þuldar yfir þvl galdra
setningar, jafnframt var sel-
skinnspjatla, tófubein, bjarndýrs
hár, fuglshamur eða eitthvað
þess háttar ofan á barnslíkinu.
Með þessu varð uppvakningur-
inn að hálfu leyti maður og
að hálfu dýr. Lífi er blásið í
þennan óskapnað og úr þvf fær
það næringu úr kynfærum
þess sem vekur hgnn upp. Þeg-
ar uppvakningurinn er talinn
vera orðinn nógu stór og kraft-
mikill til að gegna hlutverki sínu
er honum sagt hvern hann eigi
að drepa og að þyí búnu send-
ur á brott. Venjulega tekst tupi-
lakanum að gegna hlutverki
sínu, drepa þann sem honum
er ætlað að deyða og éta með
húð og hári. Þó getur það kom-
ið fyrir að sá, sem sendingin er
ætluð, kunni annað hvort eitt-
hvað fyrir sér eða beri svo mik-
ið af verndargripum á sér, að
tupilakinn vinni ekki á honum.
Þá snýr tupilakinn sér að þeim
sem vakti hann upp og drepur
hann.
Eskimóinn á austurströnd i
Grænlands er hjátrúafullur og
bæði trúir á óvættir og illa anda
og óttast þá. Hann trúir á duld-
ar verur að sama leyti og við
trúðum á drauga, afturgöngur og
álfa, en þó eru þessar verur
þeirra með allt öðrum einkenn-
um og blæ. Það eru til verur
sem búa f jörðinni, við strand-
lengjuna. Þær líkjast mennsku
fólki í útliti að öðru leyti en
því að þær eru neflausar. Þetta
eru hrekkjalómar sem stela frá
manni veiði og gera ýmsar aðr-
Eskimóar eru allmiklir hagleiksmenn. Beinskurðarlist þeirra hefur vakið mikla athygli víða
um heim, og á myndinni hér að ofan sjást tveir smíðisgripir, sem smíðaðir hafa verið á
Krosseyju. Til vinstri er veiðimaður með skutul og sel, en til hægri er Tuj»ilak, sem er
hræðilegur uppvakningur, að hálfu leyti í mannsmynd og að hálfu dýr.
ganga ljósum logUWþ öftast ró-
andi í kajökum og~ Öðnrhvoru
sjást ljós í gluggum þeirra niðri
í jörðinni.
Aðrar verur eru þó hálfu
verri og hættulegri. Þær heita
erqigdlit. Ofan mittis eru þær
útlits sem menn, en hafa hunds-
fætur. Þetta eru óféti, og misk-
unnarlaus með öllu. Þær drepa
fólk unnvörpum, ráðast jafnvel
En annars eru það hvers kon-
ar andar sem ráða meira eða
minna gjörðum, og hugsana-
gangi eskimóanna. Og öndunum
verður að hlýða möglunarlaust
svo ekki fari illa, þvf þeir eru
hefnigjarnir og þola ekki mót-
þróa. Þessi trú á anda gerir þá
tortryggna í garð nágranna
sinna og félaga, ekki sízt ef um
harðan keppinaut í veiði-
mennsku er að ræða. Þá má allt-
af búast við að þeir sendi anda
eða uppvakning til að tortíma
keppinaut sínum. Þessi tor-
tryggni margfaldast hverju
sinni sem óhöpp eða slys ber
að höndum. Þá þarf ekki að ef-
ast um hvaðan þau koma. Þetta
er þeim mun undarlegra sem
eskimóinn er í eðli sínu vin-
gjarnlegur, hjálpfús og góðlynd-
ur og virðist í fljótu bragði eiga
allra manna bezt með að búa
í sátt og samlyndi við granna
sína.
Þessi sífellda nagnandi tor-
Franili. á bls. 10
Þessi þeldökka og brúnaþunga stúlka gæti minnt á veru,
se
Þetta er kirkjan á Krosseyju og jafnframt skólahús þeirra eyjarskeggja. Það er eitt af þeim
fáu húsum, sem byggð eru að öllu leyti úr aðfluttu byggingarefni. Kirkjan og kristniboð-
i5 hafa unnið ötullega að því undanfama áratugi að uppræta hjátrú og ýmsa siði, sem rætt
er um í þessari grein.