Tölvumál - 01.06.1993, Blaðsíða 24

Júní 1993
Textasími fyrir heyrnarlausa
Kristinn Jóhannsson, verkfræðingur hjá Pósti og síma
Allt frá upphafi símans hefur ríkt
mikil óvissa í símamálum
heyrnar- og mállausra en lítið
hefur verið gert í samræmingu
textasímakerfa milli landa og hafa
jafnvel sum lönd notað margar
lausnir sem ekki hafa getað tengst
saman.
Fyrsti vísir að textasíma varð til
í Bandaríkjunum árið 1964 þegar
Robert Weitbrect hannaði
svokallaðan "acoustic coupler"
sem gerði tveimur fjarritum
(telextækjum) kleift að tala saman
í gegnum almenna símanetið.
Þessi tæki notuðu 5 bita Baudot
stafakóða og unnu á hraðanum
45,5 bitar/s. Flestir þeir textasímar
sem notaðir eru í Bandaríkjunum
í dag hafa einnar- eða tveggjalínu
skjái fyrir 32 stafi í línu og senda
enn á sama hraða og sama
stafakóða og þeir fyrstu og eru
samskonar textasímar notaðir hér
á landi.
Til Evrópu komu fyrstu texta-
símarnir frá Bandaríkjunum,
fluttir inn af einstaklingum á
ferðalögum þar vestra. Þjóð-
verjar voru fyrstir til að hanna
textasíma og koma á markað í
Evrópu og byggði hann á svo-
kölluðum EDT staðli (European
Deaf Telephone, 110 baud, half
duplex, V.21) en að honum var
staðið án samráðs við stjórnvöld
og hann seldur í Austurríki og
Sviss auk Þýskalandi.
Ýmsir textasímar hafa komið
fram í Evrópu og byggja flestir á
V.21 staðli. Svíar hófu fram-
leiðslu og notkun á Diatex 1
textasíma 1979 sem byggði á
V.21 (þó ekki EDT) og skömmu
síðar var hann innleiddur sem
textasími í Noregi og Finnlandi.
Danir gerðu nokkrar tilraunir
með ýmsa textasíma 1979 en
komu ekki með ákveðið kerfi
fyrr en 1986 aðallega vegna fjár-
skorts. Danski textasíminn er
byggður á Commodore +4 tölvu
sem vegna misheppnaðrar mark-
aðssetningar fékkst á mjög lágu
verði. Það einkennilega var að
þrátt fyrir að í nágrannalöndum
Danmerkur væru notaðir texta-
símar sem unnu skv. V.21 staðli
tóku þeir upp annað kerfi sem
byggði á DTMF (Dual Tone
Multi-Frequency) sem notað er
sem tónval á venjulegum símum.
Árið 1989 var sett á laggirnar
norræn nefnd, NFTH (Nordisk
Foruin för Telecommuninkation
och Handikapp), sem er ráð-
gefandi og sér um upplýsinga-
streymi milli landannaum málefni
sem varða símamál fatlaðra.
Gylfi Már Jónsson, yfirtækni-
fræðingur hjá Pósti og síma, var
skipaður í nefndina af samgöngu-
ráðuneytinu að beiðni félags-
málaráðuneytisins. Nefndin
kemur saman tvisvar á ári og hefur
Gylfi eða fulltrúi hans reynt að
taka þátt í a.m.k einum fundi á ári.
Seinnipart ársins 1989 upplýstu
norsku fulltrúarnir nefndina um
textasímaverkefni sem þeir voru
að vinna að og sýndu jafnframt
fyrstu útgáfu af forriti, fyrir IBM
samhæfða tölvu, til notkunar sem
textasími með tengingu við
almenna símanetið í gegn um
upphringimótald. Þetta forrit
hafði ýmsa kosti til að bera enda
vakti það mikla athygli nefndar-
innar. Fyrir það fyrsta var hægt
að hafa samskipti við þá texta-
síma sem fyrir voru í Noregi,
Svíþjóð og Finnlandi en aðrir
kostir og möguleikar verða taldir
upp hér á eftir.
Hér á Islandi hefur eins og áður
segir verið notast við textasíma
af Bandarískri gerð og er ekki
hægt að eiga bein samskipti við
textasíma á hinum norðurlönd-
unum með þeim. Þetta forrit var
því áhugavert fyrir okkur og var
ákveðið að skoða möguleika
þess gaumgæfilega og var því, í
framhaldi af þessu, snarað yfir á
íslensku og sett í prófun hjá
nokkrum aðilum á sama tíma og
það var í prófun hjá aðilum á
hinum norðurlöndunum. Nokkrir
gallar komu í ljós og hafa þeir
verið bættir síðan og forritið
fullunnið að öðru leyti.
Þegar litið er yfir sögu texta-
símans má sjá að lítið hefur verið
gert, við hönnun þeirra, til þess
að koma upplýsingunum til not-
andans á sem þægilegastan hátt.
Það er frekar erfitt að nota hefð-
bundinn textasíma til tjáskipta
samanborið við venjulegan síma.
Samskiptin eru hæg, ekki er hægt
að grípa fram í og sá sem hefur
orðið verður að gefa til kynna
þegar hann hefur lokið máli sínu.
Einnig virðist svo hafa verið litið
á, við hönnun textasíma, að
einungis heymar- og mállausir
væru hugsanlegir notendur. Með
tilkomu textasímaforritsins eru
þessi og önnur vandamál úr
sögunni. Kostnaður við tækja-
búnað er óverulegur samanborið
við fyrri textasíma og þurfa
fyrirtæki og aðilar margir hverjir
einungis að verða sér úti um
24 - Tölvumál