Vísir - 11.09.1962, Blaðsíða 4

'f ' SiR
Hvers vegna að
fela Esjuna?
Þriðiudagur 11. september 1962.
7)
— Þetta er í þriOja skipti sem
ég hef komið til íslands, hef
komið hingað á tæplega tuttugu
ára fresti að meðaltali. En Þór-
unn systir mín hefur aldrei gist
ættland sitt fyrr. Þetta er fyrsta
koma hennar hingað til íslands.
Á þessa lund fórust frú Ingi-
björgu Johnsen ritstjóra vestur-
íslenzka vikublaðsins Lögbergs-
Heimskringlu orð þegar frétta-
maður Vísis átti tal við hana um
s.l. mánaðamót, en þá var hún
á förum til Vesturheims aftur
eftir 2ja mánaða dvöl hér á
landi f sumar.
— Ég kom hingað að þessu
sinni í boði bæjarstjórnar Vest-
mannaeyja, hélt frú Ingibjörg á-
fram. Þetta boð var mér þeim
mun kærara, sem ég er sjálf
eyjarskeggi að uppruna, fædd í
Mikley f Winnipegvatni. Ég hef
alitaf kunnað vel við mig i
eyjalandslagi og meðal sjó-
Fyrstu landnemarnir komu
frá Vestmannaeyjum.
— Hvernig kunnir þú við þig
í Vestmannaeyjum?
— Dásamlega. Einn af feg-
urstu stöðum, sem ég hef komið
á. Var líka einstaklega heppin
með veður. Fyrir mig sem
Vestur-íslending hafa Vest-
mannaeyjar ákveðna sögulega
þýðingu, því að fyrstu íslend-
ingamir sem settust að í Vest-
urheimi fyrir fullt og allt, komu
einmitt frá Vestmannaeyjum.
Það voru mormónarnir, sem
tóku sér búsetu í Utah.
— Þú hefur verið á þjóðhátíð
Vestmannaeyinga?
— Já. Það var ógleymanlegt.
Það er eins og Herjólfsdalur
hafi verið gerður fyrir þessa
þjóðhátfð þeirra Vestmannaey-
inganna. Hann er eins og stórt
hringleikahús, byggt af náttúr-
unnar hendi.
Vestmannaeyjaboði mínu lauk
með því að bæjarstjórnin bauð
mér í hringferð kringum land
með Esju. Bráðskemmtileg ferð.
Við fórum samt ekki alla leið,
því að við systurnar vildum
verða eftir á Akureyri og heilsa
upp á gamla vini og ættingja.
Var prestur á Grund.
— Eruð þið ættaðar þaðan?
— Föðurfólk okkar er ey-
firzkt. Afi okkar var prestur á
Grund. Ég hafði sérstaklega
gaman af því að sjá enn uppi-
standandi kirkjur, sem hann
hafði messað f eins og kirkjurn-
ar á Munkaþverá og Saurbæ.
Þær standa enn uppi með sömu,
eða svipuðum, ummerkjum og
þegar afi minn var prestur í
Grundarþingum. Grundarkirkja
sjálf er nýrri.
Ég hef ekkert hérað séð á Is-
landi sem er jafn búsældarlegt
og fagurt í senn og Eyjafjörður-
inn. Og hvílík bylting þar hefur
orðið frá því er ég kom þangað
fyrir 16 árum! Því er naumast
unnt að lýsa með orðum.
— Útlendingar, sem til Is-
lands koma á vissu árabili, geta
manna bezt dæmt um breyting-
ar og þá þróun, sem hér á sér
stað. Miklu betur en við sjálfir.
Hvað finnst þér um þá þróun
sem orðið hefur hér á landi frá
þvf að þú komst hingað síðast?
— Það dregur enginn í efa að
Islendingar eru stórhuga, svo
stórhuga að þegar ég kom núna
til Reykjavíkur þekkti ég naum-
ast að það var sama borgin og
ég hafði gist 1946. Svo stórkost-
leg var þenslan og breytingin.
Felið Esjuna.
Það er ærin ástæða fyrir ykk-
ur að vera varkárir f skipulagi
Reykjavíkur — borgar sem vex
jafn ört og hún gerir. Þið eigið
nóg landrými. Samt eruð þið að
reyna að fela Esjuna með bygg-
ingu þessara háhýsa ykkar.
Hvaða þörf er á þvf? Ég dáist að
Bændahöllinni og minnist varla
að hafa séð jafnvandað og full-
komið hótel — jafnvel ekki í
sjálfri Ameríku. Útsýnið þaðan
er blátt áfram stórkostlegt. En
þrátt fyrir allt! Þetta hús er
vitlaust staðsett. Það skyggir
á æðstu menntastofnun ykkar
— Bara einn dag. Þá fékk ég
nóg og hef ekki komið á hest-
bak síðan.
— Náttúrlega dottið af baki?
— Það held ég nú ekki. En
ég var öll helaum á eftir. Ég var
þá á Grásíðu f Kelduhverfi og
fór með öðru fólki í reiðtúr
austur í Ásbyrgi. Ég fékk snjó-
hvíta hryssu til reiðar, sem hét
Drffa. En sem sagt, ég lagði þar
með alla hestamennsku á hill-
una.
En svo ég vfki talinu aftur að
Grásíðu get ég ekki gleymt
hvað ég átti elskulega daga þar
I gamla torfbænum. Torfbæirnir
áttu svo vel við mig, svo falleg-
ir, vinalegir og heimilislegir. Nú
sér maður ekki torfbæ framar á
Islandi. Ég sakna þeirra.
— Hvenær komstu svo aftur
hingað til Islands?
— Það var 1946 með Einari
Páli bónda mínum, en við dvöld-
um hér þá um sex vikna skeið í
boði ríkisstjórnarinnar og Þjóð-
ræknisfélagsins. Við ferðuðumst
þá víða, m. a. um Austurland,
en þaðan var maðurinn minn
ættaður, einnig um Suðurlands-
undiriendið, Norðurland og víð-
— segir Ingihjörg Johnson,
ritstj. Lögbergs-Heimskringlu
— háskólann. Ég vil ekki gagn-
rýna ykkur, því þið eigið allt
gott af mér skilið, en ég vil
benda ykkur á það í fullkomnu
bróðerni, að þegar þið byggið
fyrir margar kynslóðir, að þið
hafið framtíðarskipulag borgar-
innar í huga. Ég veit að það er
mikið vandamál.
— Þú segist hafa komið hing-
að tvisvar áður.
— Ég kom hingað fyrst 1934.
Mig langaði til að sjá land for-
feðranna og kynnast þjóðinni.
Ég er kennari að atvinnu og
hugðist hafa ofan af fyrir mér
með enskukennslu yfir veturinn
en ferðast yfir sumarmánuðina.
Ég var öllum ókunn þegar ég
kom hingað haustið 1934, en
hafði spurnir af blaðámanni,
sem dvalið hafði nokkur ár í
Vesturheimi. Það var Axel
Thorsteinson blaðamaður við
Vísi. Ég leitaði Axel uppi. Hann
tók mér forkunnarvel og skrif-
aði lofsamlega grein um mig i
Vísi. Það varð til þess að ég
fékk nemendur um veturinn.
Auk þess kenndi ég við Sam-
vinnuskólann annan veturinn
minn hér.
Hross og torfbæir.
— Varstu hér tvo vetur?
— Já tvo vetur og eitt sumar.
Sumarið notaði ég til þess að
ferðast, m. a. ferðaðist ég mikið
gangandi, en líka með bifreið-
um þar sem þeim varð við kom-
ið.
— En ríðandi?
ar. Það var í alla staði mjög á-
nægjuleg för.
Ritstjóri i 40 ár.
— Þú ritstýrir núna eina ís-
lenzka vikublaðinu sem gefið er
út í Vesturheimi, Lögberg —
Heimskringlu.
— Ég var ráðin ritstjóri Lög-
bergs þegar maðurinn minn féll
frá 1959, en hann hafði þá verið
ritstjóri þess í 40 ár samfleytt.
En rétt á eftir sameinuðust bæði
vikublöðin, Lögberg og Heims-
kringla, og ég tók við ritstjórn
þeirra þá.
— Nokkuð fengizt við blaða-
mennsku áður?
— Ekki nema það sem ég
Frú Ingibjörg Johnson.
nein og óeining út af samein-
ingu blaðanna? Þau voru mjög
á öndverðum meið áður fyrr.
— Um skeið ríkti djúptækur
skoðanamunur, jafnt í trúmálum
sem stjórnmálum. Það var mikið
rifizt. En nú var allur ágreining-
ur Iiðinn undir lok, og bæði
blöðin kepptu að sömu hugsjón-
inni, þeirri að vera tengiliður
milli ættlandsins og þjóðar-
brotsins í vestri og svo líka að
viðhalda móðurmálinu á meðan
stætt væri. Allir aðilar sáu
fram á að aðstaðan var sterkari
með þvl að sameinast og þess
vegna var það gert.
Kaupendum fækkar ekki.
— Er kaupendum ekki sí og
æ að fækka?
— Það er nú það merkilega,
að enda þótt fólkinu sem les og
talar Islenzku fækki eitthvað,
þá hefur kaupendum blaðsins
?kki fækkað. Við erum líka að
reyna ýmsar nýungar til að
halda Iesendahópnum. Við höf-
um t. d, birt þætti að staðaldri
um íslenzka tungumálakennslu.
Það er ekki svo lítill hópur af
íslgnzku bergi brotinn, sem
langar til að Iæra tungu feðra
sinna. Þá er það hugmyndin að
viss hluti blaðsins verði eftir-
Ieiðis helgaður þeim lesendahóp
hafði hjálpað manninum mínum.
Hann lá sjúkur um nokkurt
skeið áður en hann lézt, og enda
þótt hann væri andlega hress
allt fram I andlátið, fylgdist
með öllu og stjórnaði blaðinu
af beð sínum, hvíldi starfið
samt að meir eða minna leyti á
mér. Það var óumflýjanlegt. Ég
hafði þess vegna fengið
smjörþef af blaðamennsku þeg-
ar ég tók við ritstjórn Lögbergs
— Heimskringlu.
— Varð ekki sundurþykkja
sem ekki skilur íslenzku. Ann-
ars er blaðið mikið meira lesið
heldur en það er keypt. Það er
sent milli vina og kunningja frá
hafi til hafs.
— Lögberg — Heimskringia
flytur alltaf meira eða minna af
fréttum héðan að heiman?
— Já, við fáum öll íslenzku
dagblöðin og nokkur fleiri blöð
eins og t. d. Akureyrarblöðin.
Við notum helztu fréttir úr þeim
og stundum greinar. Að þessu
er mikill stuðningur. En mér
finnst þetta í raun og veru ekki
nóg. Ég myndi vilja mælast til
þess líka við bókaútgefendur að
þeir sendi okkur bækur sínar
til umsagnar. Fjölda Vestur-ls-
lendinga langar til að fylgjast
með því sem gerist á bóka-
markaðnum heima og vilja
kaupa góðar bækur sem hér eru
gefnar út. Lögberg — Heims-
kringla ætti að geta orðið tengi-
liður í þessu efni, kynnt góðar
bækur meðal landa vestra og
orðið báðum aðilum að nokkru
gagni.
Eitt biað og þrjú tímarit.
— Hvaða blöð eða tímarit
önnur en Lögberg — Heims-
kringla eru gefin út á íslenzku
í Vesturheimi?
— Áður komu mörg málgögn,
bæði blöð og tímarit út á ís-
lenzku 1 hinum ýmsu Islendinga-
byggðum vestanhafs. En þeim
fækkar óðum. Blöð koma, mér
vitanlega engin út önnur en
Lögberg - Heimskringla, en þrjú
tímarit eru enn við líði. Það eru
Tímarit Þjóðræknisfélagsins,
Sameiningin sem íslenzka Kirkju
félagið I Vesturheimi hefur gef-
ið út I fjölda ára og loks Árdís,
tímarit sem Bandalag lútherskra
kvenna gefur út, bæði á fslenzku
og ensku. Öll þessi rit eru prent-
uð í einni og sömu prentsmiðju,
þeirri sem Lögberg - Heims-
kringla er prentuð í. Þar er Is-
lenzkur setjari og íslenzk letur-
gerð. Öðru vísi væri þetta ekki
hægt.
Ritstjórinn er eini
blaðamaðurinn.
— Hvað vinnur mikið starfs-
lið við Lögberg - Heimskringlu?
— Ef þú átt við blaðamenn þá
er það ég ein. Hins vegar starf-
ar ritnefnd við blaðið og hún hef
ur skuldbundið sig til að leggja
blaðinu til efni eftir þörfum.
Sumir af þessum ritnefndar-
mönnum eru mjög duglegir og á-
hugasamir, alveg sérstaklega þó
formaður nefndarinnar, dr. Phil-
ip T. Thorláksson.
Framhald á bls. 10.