Vísir - 17.08.1963, Blaðsíða 8

o
V í S IR . Laugardagur 17. ágúst 1963.

Útgefandi: Blaðaútgáfan VlSIR.
Ritstjóri: Gunnar G. Schram.
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinsson.
Fréttastjóri: Þorsteinn Ó. Thorarensen.
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178.
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3.
Áskriftargjald er 65 krónur á mánuði.
I lausasölu 4 kr. eint. — Sími 11660 (5 línur).
Prentsmiðja Vísis. — Edda h.f. ___________
Tekjustofnar sveitarfélaga
Flestum, sem hafa fengizt við sveitarstjórnarmál,
hefur lengi verið Ijóst að löggjöfin um tekjustofna
sveitarfélaga þyrfti endurskoðunar og endurbóta við.
Á stofnþingi íslenzkra sveitarfélaga 1945 var skorað
á þáverandi ríkisstjórn að Iáta sem fyrst fara fram
gagngerða endurskoðun á löggjöfinni, og sú krafa var
endurnýjuð á öllum þingum og fundum samtakanna,
en bar ekki árangur fyrr en núverandi ríkisstjóm tók
málið upp.
Jafnhliða þeirri endurskoðun, sem fór fram á
fjármálum ríkisins, voru fjárhagsmál sveitarfélaganna
tekin til gagngerðrar endurskoðunar og fyrstu heild-
arlög sett um tekjustofna þeirra. Útsvarsstigar voru
samræmdir, einn ákveðinn útsvarsstigi lögfestur fyrir
allt landið og gamla reglan um niðurjöfnun eftir efn-
um og ástæðum afnumin. Sveitarfélögin fengu nýja
tekjustofna, landsútsvör og hluta af söluskatti.
Fram að þeim tíma höfðu útsvörin numið yfir
90% af öllum tekjum sveitarfélaganna og þurftu því
óhjákvæmilega oft að vera hærri en sveitarstjómim-
ar hefðu viljað og æskilegt var. Þá var það líka í meira
&agi vafasamt, að verða að treysta á þennan tekju-
stofn einan, hvemig sem áraði og atvinnu manna var
háttað, enda varð reyndin oft sú, að fyrir þrengdist
um álagningu og innheimtan gekk misjafnlega. Breyt-
ingin var því mikið nauðsynjaverk, enda viðurkennt
af öllum, sem gerst þekkja.
Sum nýmælin um tekjustofna sveitarfélaga voru
lögfest 1960, en þau lög voru svo felld inn í heildar-
löggjöfina 1962. Árið 1960 sagði formaður Sambands
íslenzkra sveitarfélaga, Jónas Guðmundsson, um
málið:
„Sambandið hefur sérstaka ástæðu til að þakka
núverandi ríkisstjórn, og þó sérstaklega Gunnari Thor-
oddsen fjármálaráðherra, fyrir að hafa beitt sér fyrir
lausn þessara mála, sem svo miklu skipta sveitarfé-
lögin, en alla fyrirrennara hans hefur annaðhvort
brostið skilning á eða kjark til að taka upp til far-
sællar og réttlátrar úrlausnar“.
Samkvæmt löggjöfinni eins og hún er nú fá sveit-
arfélögin nýja tekjustofna sem hér segir:
Fasteignaskattur er nú lögákveðinn, en áður
höfðu sveitarstjórnimar aðeins haft heimild til að
leggja hann á.
Þá er heimilað að innheimta í sveitarsjóð hið
svonefnda aðstöðugjald, sem er mikil framför frá
veltuútsvarinu, sem jafnframt var afnumið.
Af söluskattinum greiðir ríkissjóður 1/5 hluta til
jöfnunarsjóðs sveitarfélaganna og aldrei lægri upp-
hæð en 56 millj. kr. á ári. Er þeirri fjárhæð síðan
skipt milli sveitarfélaganna í hlutfalli við ibúatölu.
Loks em landsútsvörin, en fjórðungur þeirra
gengur til sveitarfélagsins þar sem hið gjaldskylda
fyrirtæki starfar, en afgangurinn til jöfnunarsjóðsins.
Það mun ekki ofmælt, að fjárhagsgrundvöllur og
sjálfsforræði sveitarfélaganna hafi verið treyst mjög
mikið með þessum lögum.
Helander og fjölskylda hasrs.
HELANDER Á NÝ
FYRIR RÉTTI

'p'g er saklaus.
Þessi orð verða sennilega
hin fyrstu, sem koma yfir varir
Helanders biskups, er mál hans
kemur fyrir Hæstarétt Svíþjóð-
ar þriðjudaginn 20. þ. m. á nýj-
am Ieik, en rétturinn fellir þá
m. a. úrskurð um níðbréfin, sem
dreift var með leynd í Strang
nás-biskupsstifti, er biskups-
kjör átti þar fram að fara haust
ið 1952. Einn umsækjenda var
Dick Helander og það var hann
sem var kjörinn biskup.
En hann var ekki fyrr flutt-
ur inn 1 biskupsgarð en orð-
rómur komst á kreik varðandi
hin nafnlausu dreifibréf, sem í
umferð voru. I bréfunum voru
keppinautar Helanders um emb-
ættið svertir. Orðrómurinn, sem
á kreik komst, hermdi að hinn
nýkjörni biskup mundi sjálfur
vera höfundur bréfanna.
ennarar guðfræðjdeildarinn-
ar í Uppsölum — og Hel-
ander var einn þeirra — og
komu þeir saman á fund, og
allir — Helander líka — skrif-
uðu undir yfirlýsingu um, að
þeir væru ekkert við riðnir
dreifibréfin og skírskotuðu til
heiðurs síns og samvizku, en
einn sló þann varnagla, að hans
vitnisburðar væri ekki getið, og
var það Helander.
Þegar þetta varð kunnugt var
æ tlðara farið að nefna nafn
þáverandi prests þar, og nú
docents, Eric Segelbergs, og
leiddi það til þess, að hann fór
á fund lögreglunnar og krafð-
ist rannsóknar, og mun hann
hafa látið lögreglunni einhverj-
ar upplýsingar I té, sem ekki
voru Helander I hag.
Oörje Holmgren Iandfógeti I
Nyköbing var falin rann-
sóknin og kom ýmislegt I ljós,
sem gat bent til, að Helander
hafði haft afskipti af bréfunum.
Meðal annars kom 1 ljós, að
mörg bréfanna voru skrifuð á
ritvél, sem Helander hafði um-
ráð yfir, en svo kom I ljós, að
hann hafði farið með þessa rit-
vél til Stokkhólms og látið
skipta um stafi á henni, og
hinir gömlu verið eyðilagðir.
Og grunur vaknaði um,að bréfin
hefðu einnig verið skrifuð á aðra
ritvél, sem Helander átti. Þegar
lögreglan óskaði eftir að sjá
þá ritvél kom I Ijós, að Hel-
ander hafði haft skipti á henni
og annarri ritvél sömu gerðar,
og er þessi ritvélaskipti áttu
sér stað, kallaði hann sig Ge-
org Arvidsson kaupmann frá
Södertálje.
Fyrir Brilioth þáverandi erki-
biskupi lýsti Helander yfir, að
hann hefði engin afskipti haft
af hinum nafnlausu bréfum. Mál
ið var tekið fyrir I ráðhúsrétt-
inum I Uppsölum og þar lýsti
Helander yfir I upphafi réttar-
haldanna, að hann væri sak-
laus og ítrekaði það, og það
endurtekur hann 1961 I umsókn
sinni til Hæstaréttar um upp-
reist æru.
ið far eftir þumalfingur Hel-
anders á einu bréfinu.
Afið réttarhöldin 1 Uppsölum
’ kom þriðja ritvélin til sög-
unnar, og var hún einnig eign
Helanders. Hann kvaðst ekki
muna hvar eða hvernig hann
hefði eignazt hana, en lögregl-
an komst að þvl, að hann hafði
keypt hana I Iltt kunnu fyrir-
tæki I Klara og kallaði sig þá
David Magnusson, að því er
ung kona, sem kvödd var sem
vitni, bar fyrir réttinum.
Einnig gerðist það meðan á
réttarhöldunum stóð, að tveir
ungir efnafræðingar I Uppsölum
tjáðu réttinum, að þeir hefðu
fundið upp aðferð til þess að
sanna hverra væru gömul fingra
för á skjölum. Þeir fengu
þriggja daga frest til þess að
rannsaka bréfin og að henni
lokinni kváðust þeir hafa fund-
T lokaræðu sinni hélt verjandi
því fram að bréfin væru
ekki ærumeiðandi, og væri það
eitt næg ástæða til sýknunar.
Þá hélt verjandi þvl fram, að
það væri ekki hegningarvert at-
hæfi að skrifa leynibréf, ef
menn dreifðu þeim ekki — og
fyrir þvf, að Helander hefði
dreift þeim, lægju engar sann-
anir.
Þrátt fyrir, að Helander neit-
aði allri sekt og héldi fast fram
sakleysi sínu féll dómur ráð-
húsréttarins ekki honum I vil.
Honum var vikið úr embætti
og missti þannig 50.000 króna
árstekjur og samtals munu út-
gjöld hans vegna málaferlanna
nema hálfri milljón króna, en
hann hefur haldið áfrarri bar-
áttu sinni. Hann samdi varnar-
rit, „Oskyldig dömd“ (Dæmdur
saklaus) og lét prenta.
í þessu riti hélt hann því fram,
að rangar ályktanir hefðu ver-
ið dregnar af líkum, og þar að
auki hélt hann því fram, að
ýmislegt nýtt hefði komið fram,
sem sannaði sakleysi hans, og
hann gagnrýnir mjög alla máls-
meðferð.
\/msar orsakir liggja til þess,
að það hefur dregizt I tvö
ár, að tekin yrði krafa Hel-
anders um uppreist æru. Margt
getur orðið til þess að lengja
rekstur málsins fyrir réttinum,
ýmislegt kann að koma fram,
sem rannsaka þarf og gæti af
því Ieitt frestun, og einnig er
þess að gæta, að heilsu Heland-
ers hefur farið allmjög hnign-
andi. En málið, sem raunar hef-
ur aldrei legið niður, þ. e. ávallt
verið rætt og um það ritað, er
nú aftur orðið meðal höfuð-
mála, sem rædd eru manna með
al og I blöðum.