Vísir - 02.09.1963, Blaðsíða 4

V í SIR . mánudagur 2. sept. 196%
\ jitH'4#MliWXr Sjjj J J J 'jVj/. ■&■. jjjj jj JJ j'j'
Teikniiig af Strókki, gerð af listamanninum J. Cleveley,' sem var
með í ferð Joseph Banks til íslands 1772.
„Úr holu, sem var níu
fet í þvermál og lá beint
fram undan mjer í h. u.
b. hundrað skrefa fjar-
lægð, gaus vatnsstrókur
með óhemjulega mikilli
gufu, óskiljanlega miki-
um krafti og geysilegum
öskurshávaða. Var hann
misjafnlega hár, frá
fimmtíu til áttatíu feta,
og var sem hann myndi
myrkva sjóndeildar-
hringinn, enda þótt
morgunsólin í öllum
Ijóma sínum skini á
hann. Fyrsta stundar-
fjórðunginn reyndist
mjer ómögulegt að rísa
af þeim knjebeði, er jeg
hafði látið fallast á til
þess að úthella sál minni
í tilbeiðslu hins almátt-
uga höfundar náttúrunn
ar, er allar duldar hreyf-
ingar og ógnaöfl Iúta“ —
„sem lítur til jarðar og
hún nötrar, sem snertir
við fjöllunum svo að úr
þeim rýkur“.
Þessi hugðnæma lýsing er af
hverinum Strokk í Haukadal og
hinn hrifni sögumaður er Eben-
ezar Henderson. Henderson var
enskur maður, sem ferðaðist hér
um landið og ritaði síðan ferða-
bók þá, sem kennd er við hann
og þykir gagnmerkust slíkra
bóka.
Lýsing hans á þessu gosi er
rifjuð hér upp, þar eð sá sami
hver hefur nú nýlega tekið að
gjósa að nýju eftir langa og
mikla hvíld. „Geysisnefnd"
gerði ráðstafanir til þess að bor-
að væri í hverinn, en hann er
skammt frá Geysi I Haukadal,
með þeim árangri að hann tók
að gjósa allt að 40 metra háum
gosum. Eru gosin mjög tíð og
það án þess að Iátin sé sápa í
hverinn. Eru þetta gleðilegar og
skemmtilegar fréttir.
>
Lykillinn
að gosinu.
,'ivO i ,1A bióVA I
Strokkur var áður fyrr einn
þekktasti goshver hér á landi,
og sá næststærsti. 1 eldri ferða-
bókum frá 18. öld og fyrri hluta
19. aldar er Strokks víða getið
og gosum hans lýst. Á seinni
hluta 19. aldar urðu gosin hins
vegar tregari, unz nýtt líf færð-
ist í þau við jarðskjálftana
miklu á Suðurlandi 1896. Eftir
aldamótin dró þó aftur úr gos-
unum unz þau hættu alveg upp
úr 1915 eða um líkt leyti og
gos Geysis.
í bók Hendersons, sem til-
vitnunin hér að ofan er tekin
úr, er rætt allítarlega um hver-
ina í Haukadal, og koma þar við
sögu Geysir, Strokkur, sem einn
ig er nefndur Nýi ‘Geysir, og
hver sem nefndur er Ösku-Geys
ir. Sá hét áður Strokkur.
Henderson var á ferð f Hauka
dalnum 1814, og eru lýsingar
hans hinar skemmtilegustu.
Henderson segir m. a. frá því,
„að hann hafi fundið lykilinn
að Strokk. Með því að nota lyk-
il, gat jeg látið þennan fagra
hver gjósa hvenær sem mjer
þóknaðist. Gaus hann þá nálega
tvöfalt hærra gosi heldur en
þegar hann var látinn gjósa
sjálfráður. Morguninn eftir að
jeg kom, vaknaði jeg við gos
klukkan 4.20. Þaut jeg út að
hvernum og stóð þar í hálfa
klukkustund og horfði óslitið á
gossúluna og úðastrókinn, sem
á eftir henni fylgdi og náði að
minnsta kosti hundrað feta hæð.
Eftir það seig hann smám sam-
an niður í pípuna eins og hann
hafði gert áður, og bjóst jeg
ekki við að sjá annað gos fyr
en næsta morgun. En nálægt
klukkan fimm síðdegis, eftir að
stærstu steinunum, sem jeg gat
fundið þar í grenndinni, hafði
verið varpað í hann, tók jeg
eftir því, að hann fór að verða
háværari en hann átti vanda
til, og þegar jeg gekk fram á
barminn, gafst mjer naumast
tími til að líta niður í vatnið
sem var í ákafri ólgu, svo
skyndilega hófst gosið og þeytt-
ist upp ekki meir en tveim
þumlungum fyrir framan and-
litið á mjer og fór upp I loftið
með þeim hraða, sem ekki er
unt að gera sjer i hugarlund.
Eftir að hafa sem skjótast kom-
ið mjer f burt, stóð jeg vind-
megin og var undrun mfn ekki
lftil að horfa á gusurnar, sem
sumar náðu meir en tvö hundr-
uð feta hæð. Margir steinarnir
fóru miklu hærra, og sumir,
talsvert stórir, svo hátt að þeir
hurfu sýn“.
Og síðar: „Oft Ieit jeg um
öxl til hinnar þrumandi gufu-
súlu og undraðist með sjálfum
mjer yfir þvi, að jeg skyldi með
skyndilegri hugdettu hafa kom-
ið á hreyfingu því gangverki,
sem enginn máttur á jarðríki
megnaði að stjórna".
*
Keppinautarnir.
Enn ein stórbrotin lýsing
Henderson skal látin hér fylgja
til viðbótar. Undirstrikar hún
vel, hversu mikil áhrif gosin
höfðu á þá ferðalangana og lýs-
ir jafnframt vel samspili þeirra
grannanna, Geysis og Strokks:
„En áhrifamesta sjónin var
sú, er beið okkar að morgni
þess 30. júlf. Um klukkan 5.10
vöknuðum við af svefni við öskr
ið í Strokk, sem gaus kynstrum
af gufu, og þegar úrið mitt stóð
á 5.15 varð sá brestur, að það
var eins og jörðin hefði klofn-
að, í sömu svipan þeyttist upp
vatn og úði og náði lóðrjett
súlan sextíu feta hæð. Með þvf
að sólin var á bak við ský,
bjuggumst við alls ekki við að
sjá neitt dásamlegra en það sem
við höfðum þegar sjeð. En
Strokkur var ekki búinn að vera
yfir tuttugu mínútur í hreyf-
ingu þegar Stóri Geysir, sem
ætla má að hafi þótzt þurfa að
gæta sæmdar sinnar, og var lfk-
lega gramur yfir þvf, að við
skyldum láta keppinaut hans í
tje svo mikið af tíma okkar og
hrósi, tók að þruma ægilega og
ruddi úr sjer svo miklu af vatni
og gufu, að við gátum ekki
látið okkur nægja að horfa á
slíkt úr fjarlægð, heldur skund-
uðum út á hólinn með þeirri
forvitni, að það var eins og við
sæjum þar fyrsta gosið. En
þetta var nú það mikilfengleg-
asta að stærð, þó að ekki stæði
það eins lengi yfir, þvf hverinn
var aftur orðinn rólegur að
fimm mínútum liðnum. Á hinn
bóginn hjelt granni hans, sem
minna Ijet yfir sjer, en var stað
fastari, áfram sínum leik til
klukkan 5.56“.
★
Mynd, sem fylgir frásögn Hendcrson í ferð hans 1814.
mmmu m hverinum
STROBCEC, SEM NÚ ER TEKINN
AÐ GJÖSA AÐ NÝJU
i
Wl