Vísir - 10.10.1963, Blaðsíða 9

V1SI ft . Fimmtudagur lð. október 1963.
„Söguþráðurinn í leikritum
Marchel Achard er yfirleitt
heldur magur“, segir í smápistli
i leikskrá Þjóðleikhússins, har
sem kynntur er höfundur „Flóns
ins“, hins nýja franska gaman-
leiks, sem það hefur tekið til
sýningar. Magur — það er nú
Ísvo. Ást, léttúð og hefnigimi
’og framhjáhald á alla kanta, er
að vísu ekki neitt nýnæmi I
frönskum gamanleikjum, en
þrátt fyrir það þarf sá sögu-
þráður ekki endilega að teljast
magur. Það má mikið vera, ef
ekki einmitt sá þráður er ekki
uppistaðan í flestum þeim gam-
anleikjum, frönskum og ekki
frönskum, sem samdir hafa ver
ið; og ekki nóg með það, heldur
og í velflestum harmleikjum og
meirihluta allra þeirra skáld-
verka, sem við teljum til bók-
mennta, að þeim sígildu ekki
undanskildum. — Höfundurinn
þarf því ekki að fyrirverða sig
fyrir söguþráðinn í „Flóninu",
þegar hann horfir framan í þá
ódauðlegu bræður sína I frönsku
akademíunni. Sennilega er það
einmitt sá söguþráður, sem þeir
hafa yfirleitt ódauðleika sinn
af — og sennilega verður hann
ódauðlegri en þeir allir til sam-
ans.
Annað mál er svo það, að
franskir gamanleikjahöfundar
hafa tileinkað sér þá list að
vefa úr þessum söguþræði fis-
létta, fína gagnsæja voð, sem
löngu er orðin ekki síður sér-
kennandi fyrir þá en Harrys-
vaðmálið fyrir þá skozku, en
um leið eins ólíkt þeim vefn-
aði og hugsazt getur, ekki sízt
hvað endinguna snertir. Og
þetta hnökralausa híalín munu
franskir höfundar halda áfram
að vefa, meðan þeir skrifa gam
anleiki á annað borð. Að sjálf-
sögðu tekst þeim misvel, enda
getur varla list, sem gerir meiri
kröfur til skapandans en þá, að
útsetja létt og ijúft viðlag, sem
aðrir hafa áður útsett oftar en
tölu verður á komið, og ná þar
þó nýjum blæbrigðum, þannig
að áheyrendunum þyki sem þeir
hafi aldrei heyrt það leikið
svo fyrr. Marchel Achard tekst
það að vísu ekki í þessum gam-
anleik: hitt tekst honum aftur
á móti, að láta þetta marg-
ieikna viðlag halda skemmtileg-
ustu erfðaeinkennum sínum,. og
kannski er það mest snilld
hans, að nema úr þvf alls konar
trillur og útúrdúra, sem nútfma
höfundar franskir hafa lagt því
til, og færa það þannig nær
uppruna sínum.
En þó að gamanleikurinn sé
f sjálfu sér ekki þannig frá
höfundarins hendi, að áheyrend
ur beinlínis hrökkvi við, þá er
þessi sýning athyglisverð fyrir
tvennt Sér í lagi — eða kannski
öllu heldur eitt, þó að tvískipt
sé. Þýðandinn og leikstjórinn
hafa semsé gert sér það biess-
unariega ijóst, að það er hvorki
unnt að þýða né flytja franskan
gamanleik „uppá frönsku". Til
þess skortir fyrst og fremst
tungu okkar svo blessunarlega
alit það, sem með þarf, að úr
slíku verður, ef reynt er, hégilju
leg tæpitunga," sem alltaf orkar
á árheyrendurna sem leiðinda-
klám. Og til þess skortir fs-
Ienzka leikendur þá skapgerð,
sem engir eiga nema franskir,
auk þess sem íslenzka áhorfend
ur skortir líka þá skapgerð, sem
þarf til að geta tekið slíku
gamni og notið þess til hlítar.
Þýðandinn hefur þvf tekið þann
kostinn sem næst Iá og beztur
var, að sleppa allri tæpitungu,
og nefna hvern hlut sínu rétta
nafni, svo að úr verður hressi-
legt tungutak, án þess að nokk-
ur geti hneykslazt. Og leikstjór-
inn hefur tekið sama kost —
leikendurnir eru ekkert að burð-
ast við að leika uppá frönsku;
þetta eru fslenzkar persónur,
sem flytja fslenzkum áheyrend-
um hressilegt gaman á hressi-
legri íslenzku. Fyrir þetta eiga
þýðandi og leikstjóri sannarlega
þakkir skildar. Af leikendunum
undanskil ég þó Baldvin Hall-
dórsson, hvað þetta snertir —
honum er það svo eðlilegt að
leika uppá hálfgildings frönsku,
að hann getur ekki að þvf gert,
og þar sem það er ekki til að
sýnast, kemur það ekki heldur
að sök.
Og þð að gamanleikurinn
sjálfur komi manni ekki á ó-
vart, hvað söguþráðinn að
minnsta kosti snertir, kemur
manni þó margt annað skemmti
lega á óvart. Ekki hvað sfzt túlk
un Kristbjargar Kjeld á hlut-
verki vinnukonunnar — sem
alltaf er ómissandi aðalmann-
eskja f öllum frönskum gaman-
leikjum. Ófranskari kvenper-
sónu en Kristbjörgu f þessu
hlutverki er vfst varla hægt að
gera sér í hugarlund, enda hef-
ur ekkert verið til þess gert að
hún minnti á franska konu; gerv
ið er eins háíslenzkt og hugsazt
getur, hreyfingarnar, framkom-
an, svipbrigðin og geðbrigðin
... fyrir bragðið virkar hið
franska „úlalala" eins og setu-
liðsmálsletta í munni hennar.
Leikur hennar er svo dásam-
lega ferskur, tilgerðarlaus og
ófeiminn, að manni finnst
hver setning látlaus og eðlileg
á vörum henni, sannarlega
mergjaðar, sumar hverjar. Þetta
hispursleysi verður fyrst og
og fremst til að gera okkur
Josefu Lantenay eftirminniiega
í meðförum Kristbjargar, óneit-
anlega nokkuð á kostnað þess,
sem höfundurinn ætlast auð-
heyranlega til að komi fyrst og
fremst fram — hæfni „flónsins"
til að sjá gegnum allan blekk-
ingavef vanans og hræsninnar
og skynja og skilja Iffið og
mannfólkið, eins og það er, og
óneitanlega er ádeilan þar með
fyrir borð borin. Rúrik Haralds-
son fer á svipaðan hátt með
hlutverk Sévigrie ránnsóknar-
dómara; þó að Jeikur háns sé
ekki eins heill og Kristbjargar,
þá er hann hressilegur og með
nokkrum tilþrifum. Sigríður
Hagalín leikur konu hans; metn
aðargjarna og í hófi gáfaða,
sem álítur sólarhringinn byrja
klukkan ellefu — að kvöldi.
Bessi Bjamason er forkostuleg-
ur réttarritari og Róbert Arn-
finnsson samvizkulipurðin upp-
máluð í hlutverki Edvards
Lablache. Ævari Kvaran tekst
vel í hlutverki Benjamíns
Beaurevers; svipbrigðin í sam-
leik hans og Kristbjargar eru
með ágætum — en miður tekst
honum í hlutverki lögreglu-
mannsins. Guðbjörg Þorbjarnar-
dóttir hefur svo sannarlega
margt betur gert en í hlutverki
frú Beaurevers. enda spillir það
hve gervi hennar kemur lítt
heim við lýsingu þá, sem á
henni er gefin, áður en hún
kemur fram á sviðið. Á leik
Baldvins Halldórssonar f hlut-
verki Cardinals lögfræðings er
áður minnzt; hann er heil-
steyptur f sjálfu sér — en f
fyllsta samræmi við það, sem
áður er sagt um sviðsetningu
og leikstjórn, spyr maður ó-
sjálfrátt sjálfan sig, hvern fjár-
ann sjálfan fransmaður sé að
vilja þarna fram á leiksviðið.
Anrar Jónsson leikur náfölan
Austurstrætisgæja, af prúðari
gerðinni, f frönskum lögreglu-
búningi.
Og svo getur áhorfandinn
spurt sjálfan sig að sýningu
lokinni, hvort þessi franski gam
anleikur eigi nokkurt erindi á
leiksvið Þjóðleikhússins. Ég
játa það, að ég þekki ekki rit-
höfundarafrek Achards, en þó
að „Flónið" sé sæmilegasti
gamanleikur, hefði hann varla
verið kjörinn í fylkingu hinna
ódauðlegu, hafi hann ekki sam-
ið neitt athyglisverðara, og er
honum því tæplega gert fylli-
lega rétt til af hálfu Þjóðieik-
hússins, er það kynnir hann á
þennan hátt. Ekki fæ ég heldur
séð, að þeirri stofnun beri nein
skylda við leikhúsgesti, að
kynna þeim „boulevard“-Ieik-
menningu Parísarborgar í ís-
lenzkum búningi. Þýðingin er
það vel og hressiiega gerð, að
Þjóðleikhúsið hefði betur fengið
Ernu Geirdal eitthvert veiga-
meira viðfangsefni til úrlausnar.
En — því má Þjóðleikhúsið
ekki einstaka sinnum „skvetta
sér upp“ eins og aðrir; taka
ofan virðuleikasvipinn, gefa
skrattann sjálfan í allt menn-
ingarhlutverk og annað þess
háttar, og gefa gestum sínum
kost á að skoða lífið og mann-
fólkið frá sjóriarhóli Josefu
vinnukonu? Leyfist því það —
eða leyfist því það ekki? Það
er spurningin, og ég er ekki
viss um að frumsýningargest-
irnir svari henni allir á einn
veg — eftir þessa sýningu.
Loftur Guðmundsson.
☆