Vísir - 11.11.1963, Blaðsíða 9

VÍSIR . Mánudagur 11. nóvember 1963.
9
■
— og varanlegar kjarabætur
óvenjulega hagstætt þjóðarbú-
skapnum, þjóðarframleiðslan í
heild óx um hvorki meira né
minna' en 7% frá árinu áður, en
hið mikla kapphlaup í launamál-
um átti illan endi. Þegar skeið-
ið var runnið á enda höfðu
laun hækkað mun meira en
hinni miklu framleiðsluaukningu
nam eða um 12% að meðaltali
og verðhækkanir voru óhjá-
kvæmilegar, enda höfðu launa-
tekjur launþega hækkað um
23%. Innflutningurinn jókst gíf-
urlega en kom ekki fram sem
greiðsluhalli vegna þess að út-
flutningur jókst að sama skapi.
Hins vegar var fyrirsjáanlegt
að þessar launahækkanir
myndu hafa alvarlegar afleið-
ingar árið 1963, nema aukn-
ing útflutningsframleiðslunnar
mundi verða jafnör og árið
1962. Þróunin hefur orðið mun
óhagstæðari en ráð var fyrir
gert, og halli á viðskiptum seg-
ir þegar til sín, svo að um
munar. Margt fleira hefur einn-
ig orðið til að valda þenslu í
þjóðarbúskapnum og skapa það
ástand, sem ekki má standa ó-
haggað, heldur verður nauðsyn-
legt að grípa til mjög ítarlegra
gagnráðstafana til að draga úr
þenslunni í efnahagslífinu,
jafna gjaldeyrishallann og
vernda gengi Islenzku krónunn-
ar. Jafnvægi þarf að skapast á
nýjan leik, sambærilegt og var-
anlegra en það jafnvægi sem
náðist 1961 og 1962. Sjúkdóms-
einkenni efnahagslífsins eru í
aðalatriðum hin sömu og þau
sem voru nærri áþreifanleg fyr-
ir viðreisn.
Verðbólgan sem verið hefur í
um, en Bjarni Benediktsson
dómsmálaráðherra gerði þetta
atriði, svo og kjaramál verka-
lýðsins almennt að umtalsefni í
einni af ræðum sínum. Undir-
strikaði hann sérstaklega að
allir, jafnt stjórnarsinnar sem
stjórnarandstæðingar væru sam-
mála um að kjör hinna verst
Bjarni Benediktsson
dómsmálaráðherra.
settu yrðu ekki bætt án atbeina
ríkisvaldsins. Hlutur hinna
lægst launuðu hefur versnað
undanfarin ár, þrátt fyrir harða
kjarabaráttu af þeirra hálfu.
Þeir hefðu verið látnir ríða á
vaðið, en síðan hefðu aðrar
stéttir komið á eftir og heimtað
hlutfallslega meiri kauphækkan-
ir sér til handa. Nú er sagt að
verkamenn og aðrir láglauna-
menn verði að fá launahækk-
áhuga forystumanna þess á mál
inu. Síðan hefur ríkisstjórnin
haldið fast við þessa stefnu
sína, og varað við afleiðingum
launakapphlaupsins. Bjarni
Benediktsson, í áramótaræðu
sinni 1961, ræddi fyrst og
fremst um Iaunamálaöngþveitið
og varaði við kauphækkunum
sem væru hlutfallslega meiri en
framleiðsluaukning þjóðarinnar.
Árið 1962, 10. apríl, sagði í bréfi
ríkisstjórnarinnar til Alþýðu-
sambandsins um 4% kauphækk
un er þá var ákveðin, að hún
„getur að mestu leyti orðið til
kjarabóta en sérhver almenn
kauphækkun umfram hana hlýt-
ur að leiða til verðbólgu, sem
er launþegum jafnskaðleg og
hún er þjóðfélaginu öllu.“ Jafn-
framt lýsti ríkisstjórnin yfir
vilja sínum sínum til að greiða
fyrir meiri kauphækkunum en
þessu nam til hinna lægst laun-
uðu, en Alþýðusambandið vildi
ekki sinna því. „Takist ekki að
sigrast á verðbólgunni gleypir
hún fyrr eða síðar ávexti þess
sem bezt hefur tekizt. Er þá
unnið fyrir gýg og beinn voði
fyrir höndum", sagði Ólafur
Thors forsætisráðherra um síð-
ustu áramót.
Þannig leitaðist ríkisstjórnin
við að gera allri þjóðinni Ijóst,
að kapphlaupið um launin hlyti
að enda í ógöngum, eins og út-
litið var. Hún endurtók þessar
yfirlýsingar slnar síðan hvað
eftir annað ýmist í alþjóðar-
áheyrn eða á einstökum mann-
fundum. Kjósendur lýstu síðan
trausti sínu á rlkisstjórninni f
síðustu Alþingiskosningum og
Aðalatriðið hefur verið að
menn gefi sér tíma til Ihugunar
um þessi mál. Víða um allan
heim hefur ríkisvaldið fengið
vald til að skjóta verkfalli á
frest um stuttan tíma, þegar
viðurkennt er að ríkisvaldið
verður að leysa úr vandanum,
eins og til dæmis I okkar til-
felli.
Allir stjórnmálaflokkar á Is-
landi hafa talið nauðsynlegt að
skerða samningsréttinn um ein-
hvern tfma vegna yfirvofandi
eða áhvílandi erfiðleika f efna-
hagslífinu. Hannibal Valdimars-
son afsakaði bráðabirgðalög sín
frá 1956 með þvf að þau hefðu
verið sett í samvinnu við verka-
lýðssamtökin. Þetta er ekki rétt,
því að í Vinnunni, september —
októ'ber-hefti 1956 segir Hanni-
bal einmitt, að ekki hafi verið
unnt að leita samþykkis verka-
lýðsfélaganna. Hann sagði:
„Tvennt hefur aðallega verið
notað til að tortryggja þessa
ráðstöfun stjórnarinnar. í fyrsta
lagi: Hvers vegna lét forseti Al-
þýðusambandsins ekki ræða
þetta mál á fundum í verka-
lýðsfélögunum áður en lögin
voru sett, og í öðru lagi, hvers
vegna voru lögin sett rétt áður
en verkafólk átti að fá sex stiga
kauphækkun. Um þessi tvö
meginatriði má engin misskiln-
ingur ríkja í verkalýðsfélögun-
um. Þess vegna vil ég gera að
aðalefni þessa bréfs að skýra
þessi tvö atriði.
Hver sem hugsar málið fljót-
lega mun komast að þeirri nið-
urstöðu að umræður á almenn-
um fundum um málið langan
tíma áður en lögin voru sett
muni vinnandi fólks að engin
vitneskja bærist um hvað til
stæði fyrr en lögin væru geng-
in í gildi“. Þetta staðfestir að
Hannibal hafði ekki samþykki
verkalýðsfélaganna fyrir bráða-
birgðalögunum, þótt hann segir
það nú. Og f þessum orðum
hans lýsir sér ekki það sem heit
ið getur mikil ást á lýðræði,
eins og Bjarni Benediktsson
benti á og undirstrikaði.
Eins og stjórnarandstæðingar
halda því fram að verkalýðs-
samtökin hafi staðið á bak við
vinstri stjórnina er Hannibal
Valdimarsson setti bráðabirgða-
lögin 1956 halda þeir því nú
fram að launþegarsamtökin séu
nú gersamlega andvíg ríkis-
stjórninni vegna frumvarps
hennar um launamál.
Gunnar Thoroddsen fjármála-
ráðherra hrakti þetta f einni af
ræðum sfnum á Alþingi. „Við
heyrum hér úr munni kommún-
ista að hér hafi skapazt á Is-
landi alger þjóðarsamstaða
móti frumv. ríkisstjórnarinnar
um launamál," sagði fjármála-
ráðherra. „Það er nú ekki nýtt
að kommúnistar séu þjóðin.
Það er vitnað í allan þann
fjölda verkalýðsfélaga, sem
hafa boðað verkföll í mótmæla-
skyni við frumvarpið frá og
með 11. þ. m. Ég hef nú athug-
að hve mörg félög hafa boðað
verkföll. Tvö félög höfðu boðað
verkföll áður en frumv. var lagt
fram, en þau, sem boðað hafa
verkföll að þvf að sagt er til að
mótmæla þessu frumvarpi eru
23 félög. í Alþýðusambandinu
eru 220 félög. Það er svona rétt
— eru markmið ríkisstjómarinnar
íslenzku efnahagslífi f fjölda-
mörg ár á eftir að segja til sín
aftur og aftur. En hún verður
ekki jafn erfið viðfangs og nú,
ef þess er gætt að stefna í
fjármálum ríkisins, peningamál-
um og launamálum haldist í
hendur þannig að allt þetta
þrennt stuðli að jafnvægi frem-
ur en dragi úr þvf. Ríkisstjórnin
mun hefja aðgerðir í peninga-
málum og fjármálum ríkisins
jafnskjótt og niðurstöður athug-
ana á efnahagsmálum landsins
liggja fyrir, og ljóst er hvaða
leiðir eru heppilegastar til úr-
bóta. En hún þarfnast frests til
að þetta hvort tveggja sé fram-
kvæmanlegt.
Jafnframt telur ríkisstjórnin
nauðsynlegt að veita lægst laun-
uðu stéttum þjóðfélagsins kjara
bætur vegna hækkandi verð-
lags. En hún bendir á að þær
geti ekki frekar en áður orðið
varanlegar ef þær fela í sér til-
efni til nýrra verðhækkana og
launahækkana annarra og betur
launaðra stétta. Þá er íslenzku
krónunni hætt við falli ef um
beinar launahækkanir yrði að
ræða þar sem útflutningsat-
vinnuvegirnir þola ekki frekari
hækkun á tilkostnaði. Verð-
hækkanir eða gengisfelling
myndu gera beinar launahækk-
anir til hinna lægstlaunuðu að
engu áður en langt um Iiði.
Á þetta bentu allir málsvarar
ríkisstjórnarinnar í ræðum sfn-
anir vegna misræmis sem skap-
azt hefur eftir Kjaradóm, laun-
hækkanir til opinberra starfs-
manna. En þetta misræmi verð-
ur ekki lagfært með beinum
kauphækkunum, þar sem Kjara-
dómi ber að taka ákvarðanir
sínar í samræmi við arinað kaup
gjald í landinu, og sbr. 20. gr.
laga um Kjaradóm og samkv. 7.
gr. þessara laga eiga opinberir
starfsmenn rétt á hlutfallslegum
hækkunum til sfn, ef almennt
kaupgjald hækkar verulega.
Alþýðubandalagsmenn sem
þykjast helzt bera hag verka-
manna fyrir brjósti voru ákaf-
astir í kröfugerðinni fyrir hönd
opinberra starfsmanna. Þeir
töldu sjálfsagt að launaflokkur,
sem Kjaradómur dæmdi um 20
þúsund krónur í mánaðarlaun,
hæsti flokkurinn, fengi 33 þús-
und krónur, eins og krafizt var
af BSRB. Auðvitað hefði mis-
ræmið milli launa hinna lægst-
launuðu og opinberra starfs-
manna orðið mun meira en það
varð með Kjaradómi, ef Al-
þýðubandalagsmenn hefðu feng-
ið að ráða. Og nú krefjast þeir
þess að misræmið verði Ieiðrétt.
Á sínum tíma óskaði ríkis-
stjórnin samvinnu við Alþýðu-
sambandið um að tryggja hinum
lægst launuðu kjarabætur, án
þess að aðrar stéttir kæmu á
eftir. Alþýðusambandið taldi sig
ekki hafa aðstöðu til að fjalla
um þetta, og lýsir það iitlum
hefur hún stuðning 56% kjós-
enda bak við sig.
Það er einnig sýnt að rfkis-
stjórnin vill gott samstarf við
launþega. Hún hefur í hyggju
að láta kanna möguleika á heild
arsamningum verkalýðssamtaka
og atvinnurekenda, með það 6-
hagganlega markmið fyrir aug-
um að þeir verst settu fái raun-
hæfar kjarabætur. Þá kemur
einnig til greina að samið verði
um raunhæft starfsmat.
Ýmsar aðrar aðferðir til úr-
bóta geta skapað varanlegar
kjarabætur. Með vinnuhagræð-
ingu, breyttum vinnutíma og
ákvæðisvinnu er hægt að ná
miklum árangri. Þetta hefur
þegar tekizt á fjölmörgum
vinnustöðum og knýja verður
atvinnurekendur til að nota þær
aðferðir sem bezt hafa gefizt.
Samstarfsnefndir atvinnurek-
enda og launþega hafa gefizt
vel í öðrum löndum, m. a. til
að bæta aðbúnað og starfs-
hætti. Víða er eftirvinna og
næturvinna mikil og almennt
viðurkenna menn að vinnutími
sé of langur, þess vegna gæti
komið til mála að breyta launa-
töxtum þannig, að þeir hvetji
ekki til yfirvinnu.
Vísindi og tækni en ekki ó-
frjótt kröfukapphlaup, lækkun
skatta og útsvara veitir ásamt
auknum tryggingabótum varan-
legar kjarabætur og leiða ekki
til hækkunar á verðlagi.
hefðu áreiðanlega vakið æðis-
gengna tilhneigingun til að
hækka sem fljótast það verðlag
sem miða skyldi við næstu
Gunnar Thoroddsen
fjármálaráðherra.
fjóra mánuði. Þegar binda átti
vísitöluna hefðu allar slíkar
verðhækkanir verið á kostnað
launafólks í landinu en gróða-
vegur fyrir milliliðina. Það var
því lífsspursmál fyrir hags-
að það nái því að það sé tíunda
hvert félag sem svarað hefur
kalli kommúnistanna og boðað
verkfall í þessu skyni.
Ef litið er á félagsmennina,
þá munu í Alþýðusambandsfélög
unum vera samtals um 35 þús-
und félagsmenn, en í þessum
félögum sem boðað hafa mót-
mælaverkföll og eru allfjölmenn
sum, munu vera um 9 þús. fé-
lagsmenn, m. ö. o. þó að það
sé ekki nema 10 hvert félag þá
er það kringum fjórði hver fé-
lagsmaður innan' vébanda Al-
þýðusambandsins sem er í þess-
um félögum.
Þetta er þá öll uppskeran
eftir hinn taumlausa áróður fyr-
ir verkföllum i mótmælaskyni
í fulla viku. Það er ekki að
furða þótt kommúnistar segist
hafa alla þjóðina á bak við sig
í sinni andstöðu".
Þá sagði fjármálaráðherra
ennfremur: „Það er sagt að
frumvarpi ríkisstjórnarinnar um
launamál sé stefnt fyrst og
fremst gegn launamönnum og
öðrum láglaunamönnum. Þetta
er rangt. Hið gagnstæða er rétt.
Það voru ekki verkamenn sem
voru búnir að boða verkföll,
þegar þetta frumvarp var lagt
fram, heldur voru það aðrar
stéttir, sem sumar hafa miklu
hærri laun en verkamenn. Ef
frumvarpið yrði ekki að lögum
er hagur verkamanna í mestu
Framh. á bls. 5.