Vísir - 07.02.1964, Blaðsíða 13

V1 S IR . Föstudagur 7. febrúar 1964.
13
SEESB
Ragnar í Smára
Framhald af bls. 4.
um upp úr þvf volæði, heimsku,
slæpingshætti og hégóma, sem allt
of margir una við nú á dögum.
Það leið heldur ekki á löngu frá
því hann fluttist til Reykjavíkur,
að hann hafði kynnzt flestum upp-
rennandi listamönnum í bænum.
Hann var þá jafnan að finna í þeirra
hópi og snemma fór hann t. d.
að styðja unga málara með því að
kaupa af þeim myndir. Fyrstu kynni
hans af Kjarval urðu með þeim
hætti, að Kiddi vinur hans var
stjúpsonur bróður Kjarvals. Þá
hafði Kjarval ekki of mikla peninga
og hafði varla efni á að kaupa olíu
liti, eins og þeir voru dýrir. Svo að
þeir strákarnir fóru að kaupa litina
inn beint fyrir hann.
J~kg heyrt hef ég, að það hafi
einnig orðið eins og af tilvilj-
un, að Ragnar fór út í fyrstu bóka-
útgáfuna. Hann gerði það sem
greiða við vin sinn Ólaf Jóh.
Sigurðsson að gefa út fyrstu full-
orðinsskáldsögu hans. Þá undraðist
Ragnar það, hvað lítið gat komið
í hlut "höfundarins. Allt sem inn
kom tóku prentarar og bókbindarar
og grunaði Ragnar þá um tíma, að
þeir okruðu á listamönnum, þó
hið rétta væri að skipulag bóka-
útgáfunnar var rangt og almenn-
ingur félítill.
Hann var þá farinn að gera sér
grein fyrir því hve miklar fórnir
margir listamenn þurfa að færa,
EFNALAUGIN BJÖRG
Sólvollagötu 74. Sími 13237
Barmahlið 6. Simi 23337
Til sölu
og sýsiis
Ford Trader vörubíll 7 tonn, árg
‘63 ekinn um 13 þús. km. Bfll
inn er palllaus og sturtulaus.
Verð mjög hagstætt.
Mercedes-Benz sendib freið L
319 D árg. ’61 ekin 55 þús.
km. aðeins erlendis.
Volkswagen allar árgerðir.
Opel CaPitan ’59, ’61 og '62.
Opel Record ’58, ’59, ’60, ’61,
'62, ’63 og ’64.
Opel Caravan ’59, ’60, ’62, ’63
og ’64.
Zephyre ’62 í 1. fl. standi.
Tækifærisverð.
Landrower diesel, ’61, ’62 og '63
Rússajeppar i miklu úrvali.
Volvo vörubifreiö'.i ’61 og ’62,
mjög góðir bílar ásamt miklu
úrvali af vörubílum.
HEFI KAUPENDUR AÐ:
Taunus 17 M ’62
Fiat 11 Station '58 og ’60.
Landrower benzín ’62 og '63.
Motthtas selur
bílcina
BÍLLINN, Höfðatúni 2.
Símar 24540 og 24541
hve þrældómur þeirra var oft nær
takmarkalaus og hve öll fyrirhöfn
þeirra, erfiði og áhyggjur voru oft
vanþakkaðar, eins og hann orðaði
þetta í samtali við Valtý.
Þetta var á þeim árum, sem Lax-
ness var stöðugt kvalinn af áhyggj-
um yfir því, að enginn fékkst til að
gefa út verk hans eins og Sjálfstætt
fólk og Sölku Völku. Og þetta
var á þeim árum þegar kreppan
reið yfir og næstum allir ungir
listamenn fengu bakteríuna frá
bolsévikabyltingunni f Rússlandi.
Ragnar var sjálfur rauður og rót-
tækur í skoðunum og tókst m. a.
samstarf hans og postulans Kristins
f Heimskringlu. Það hófst með því
að Ragnar fór í íslenzkutíma til
Kristins. En skoðanir manna breyt-
ast með aðstæðum og allir vita, að
skoðanir Ragnars eru nú orðnar
aðrar og svo er um fleiri af hans
gömlu kunningjum.
f tortryggni sinni við bókaútgáfu
fyrirtækin ákvað Ragnar að kaupa
sjálfur prentsmiðju, sem þá var til
'húsa á Hverfisgötu 4 í Garðars
Gíslasonar-húsinu og varð það upp
hafið að hinni miklu bókaútgáfu
hans, Víkingsprenti og Helgafelli.
Cvo hófst stríðið og peningar
jukust meðal almennings. Þá
gerðust þau undur að þessi nýi
bókaútgefandi fór eð elta skáld og
rithöfunda á röndum og bjóða þeim
risasummur að þeim fannst f hand-
rit þeirra. Þannig var Tómas Guð-
mundsson t. d. á gangi f Banka-
strætinu og hafði ekki enn lokið
við Stjörnur Vqrsins, þegar Ragnar;
sveif á hann og keypti hapdritíð'
að bókinni fyrirfram.
Fræg varð útgáfa Ragnars á
róman Margrétar Mihcheil Á hverf
anda hveli, sem varð margföld met-
sölubók og sannaði, að hægt væri
að græða fé á bókaútgáfu á íslandi.
Og þegar Kristmann var kominn
heim og farinn að byggja hús sitt í
Hveragerði, varð hann sem furðu-
lostinn, þegar Ragnar í Smára skrif
aði þegar í stað og formálalaust
upp á stóran vfxil fyrir hann.
Ágóðanum af Hverfanda hveli
var þegar í stað varið til að gefa
út fleiri bækur. Víkingsprent varð
á skömmum tíma lang umsvifa-
mesta bókaútgáfa landsins. Að
henni söfnuðust skáldin og rithöf
undarnir, Laxness, Kristmann, Tóm
as, Þórbergur, Jóhannes úr Kötlum
Davíð, Jakob Thorarensen. Stóreflis
rit íslenzkra sagna og ævisagna
eins og í verum eftir Theédór
Friðriksson og Sunnantórur Jóns
Pálssonar, heildarverk látinna góð
skálda eins og Jónasar Hallgríms-
sonar, Páls Ólafssonar, Jóns Thor-
oddsen og Stefáns frá Hvítadal.
Stórkostlegar skrautútgáfur af Is-
lendingasögum og Heimskringlu.
Og hið víðfræga norska skáld og
stríðshetja Nordahl Grieg gerðist
hirðmaður Ragnars í Smára.
Tíagnar Jónsson varð brautryðj-
andi nýrrar bókaútgáfu, þar
sem bækurnar voru færðar í glæsi-
legan búning með litprentuðum
kápum, stórum gluggaauglýsingum
og miklum auglýsingum í dagblöð.
Fjöldi listamanna lagði hönd að
verki um skreytingu þeirra. Nú
þurfti ekki að stilla verðinu svo
mjög í hóf. Og þau undur gerð-
ust að höfundarnir fóru að geta
lifað af bókum sínum. Bækurnar
urðu glæsilegar jólagjafir og út-
breiðsla þeirra miklu meiri en áður
hafði þekkzt. Vissir vankantar hafa
þó verið á þessari útgáfu, sem hafa
aftur vaxið síðan gengið breyttist
og tilkostnaður hækkaði. Þetta hef-
úr Ragnar séð og reyndi hann fyrir
nokkru að hefja útgáfu á ódýrum
bókum í vasabókarbroti, en sú til-
raun hefur ekki heppnazt enn.
Þá verður og að geta þess, að
í nokkur ár stóð Ragnar fyrir út-
gáfu Helgafells, stærsta og glæsileg
asta listatímarits, sem gefið hefur
verið út hér á landi ,en ritstjórar
þess voru þá Magnús Ásgeirsson
og Tómas Guðmundsson.
jpyrir mörgum árum hittust þeir
úti á götu, þeir Ragnar og Kjar
val.. Þá minntist Kjarval á það við
hann, hvort hann vildi ekki beita
sér fyrir þvf að stofna Málaralistar
félag, sem enginn málari ætti að
vera meðlimur í, lfkt og Tónlistar-
félagið, til stuðnings fslenzkri mál-
aralist. Ekkert hefur orðið úr slíkri
félagsstofnun, en hins vegar mætti
segja, að Ragnar hefði einn unnið
hlutverk þess. Svo stórfellt hefur
starf hans orðið á þessu sviði. Hann
byrjaði snemma að kaupa málverk
og hefur það jafnan fyrir sið, að
kaupa málverk af fyrstu sýningu
hvers málara. Enginn veit hve
miklu fé hann hefur varið í mál-
verkakaup og því síður vita menn,
hve mikils virði allt þetta risa-
vaxna safn er, nú þegar listamenn-
irnir hafa sigrað og verðlag á mál-
verkum þeirra hefur jafnvel farið
langt fram úr öllum vísitölum. En
þegar safn hans var orðið margra
milljóna virði og hægt var að fara
að .benda á það, að Ragnar væri
nú séður, svona færi hann að því
að græða á málurunum. Þá gerir
#^nu 1[^fy-rirs8P;
skenkit ^lþýðusambandi lslands
meginið af öllu listaverkasafni sínu.
Er það vafamál, hvort nokkurn
tíma hefur verið gefin stærri gjöf
hér á landi, meira að ségja Hrings
konur mega hafa sig allar við með
milljónirnar sfnar.
í þessu kom enn fram tilgangur
og stefnan í öllu lífi Ragnars, að
gefa íslenzkri alþýðu hlutdeild í list
inni, sem gerir mannlifið þess virði
að því sé lifað.
jyjálverkaást hans hefur og
A blandazt saman við bókaútgáfu
í æ ríkari mæli á síðustu árum.
Þannig hefur fslenzk málaralist orð
ið alþýðueign í vönduðum eftir-
prentunum hans og málverkabók-
um Ásgríms, Jóns Stefánssonar,
Kjarvals, Muggs og Gunnlaugs
Blöndals og Ásmundarbók. Þessar
bækur eru e. t. v. hátindar allrar
íslenzkrar bókaútgáfu.
AðT ytra útliti og yfirbragði sker
Ragnar í Smára sig lítt úr hópi
annarra, en strax við nánari kynn
ingu finnur maður, að hann er á
margan hátt sérkennilegur maður.
Starf hans við alls konar undir-
búning og skipulag, við baráttu fyr
ir íslenzkri list á öllum sviðum er
orðið risavaxið. Þó er það ein-
kennilegt, að það er eins og hann
hafi aldrei viljað vinna skipulega.
Hann er enginn skrifstofumaður og
engin ráðsettur framkvæmdastjóri
eða nákvæmur gjaldkeri, heldur er
hann hinn óreglusami skorpumað-
ur, sem keyrir áhugamál sín í gegn,
helzt í einu'vetfangi.
Einu sinni. ráðlagði vinur hans
honum, að skrifa minnisseðil yfir
öll sfn óteljandi erindi og viðfangs-
efni, sem hann hafði þá í takinu.
— Það er þýðingarlaust, sagði
Ragnar. — Ég man líka það sem
ég þarf að muna.
^ Allsett
hárlakk
rautt og blátt, nýkomið.
AUGNSKUGGAR
í öllurn litum og eylaner.
SNYRTIVÖRUBÚÐIN
Laugavegi 76 . Simi 12275
Húsnæði óskast
fyrir verzlun og verkstæði.
BÖkhalds- og skrifstofuvélar
Sími 23843.
Ragnar í Smára er alltaf á ferð-
inni og næstum ómögulegt að finna
hann, símanúmerið er leyninúmer
og skrifstofu sína mátti löngum
segja, að hann hefði í jeppabíl sín-
um, meira að segja með skrifborði
yfir mælunum. Helzta leiðin til að
finna hann var að skyggnast um eft
ir græna jeppanum á götum Reykja
víkur. En hvar sem hann kemur,
fer hann um eins og stormurinn,
berst fyrir hugðarefnum sínum með
al einshakra manna, i ráðuneytum
eða bönkum. Hann þarf svo mikið
að tala, að hann má ekki vera
að þvf að drekka úr kaffibollanum,
heldur rétt dreypir á honum og
gleymir sér síðan, þannig ræðir
hann um listir, þjóðfélagsskoðanir
sínar.tilveruna alla. Hann talar af
sannfæringarkrafti með sinni
dimmu, karlmannlegu og eilítið
stirðu rödd.
jjjann er eins og listamaður f
öllum háttum sfnum, einu sinni
hljóp hann til að ná í rútuna við
sumarbústað sinn austur í Grfms-
nesi, en mundi fyrst þegar hann var
kominn upp í Kamba, að hann
hafði verið á bílnum sfnum.
Peningana virðist hann aðeins
líta á sem tæki til að vinna listinni
gagn og framfarir og stundum
hefur fjármálum hans verið líkt við
fjármál Unu gömlu f Unuhúsi, eða
eins og Ivar Orgland orðaði þetta í
gamankvæði til Ragnars:
Til meg sa ein at han var millionær
ein annan at han ingen skilling átte.
Hann gleymir sjálfum sér, íbúðir
þær sem hann hefur búið í t. d.
yfir Kiddabúð á Bergstaðastræti,
við Baugsveg og nú á Reynimelnum
eru í rauninni of litlar fyrir hann
og fjölskyldu hans, en fyrir sjálfán
sig heimtar hann engan lúxus.
Verst er að þær verða stundum jafn
vel of litlar fyrir vinahópinn, sem
kemur til að heimsækja hann. En
sjálfur er hann miðpunkturinn í
öllum þessum stóra hópi lista-
manna. Þangað koma þeir t. d.
heim ti! hans eftir fyrsta konsert
hvers erlends gests, sem hingað
kemur á vegum Tónlistarfélagsins
og sama gerist þegar hann dvelst
í sumarbústað sínum austur við
Álftavatn.
, Þorsteinn Thorarensen.
Kvennnsíða —
Framh. af bls. 7.
harðsoðnum eggjum, tómatbit-
ar, hreðkur, ætissveppir skorn-
ir f sneiðar og blaðsalat er
sett í skál. Salatsósu er hellt
yfir, sem er samsett úr litlu
af salti, miklu af pipar, safa úr
1— 2 sítrónum og talsverðu af
olíu. Því næst er hrært í salat-
inu hægt og rólega Ltíu mínút-
ur.
Sartu di Riso in Bianco
Hrísgrjón eru sett f skaftpott
(hæfilegt magn eftir fjölda
og matarlyst þeirra, sem snæða)
og bætið við eins miklu af kjöt-
krafti og hrísgrjónin draga
f sig. Þau ættu að vera soðin
eftir 15—16 mínútur — bætið
þá við vænum bita af smjöri.
2— 3 harðsoðin egg eru skorin
í sneiðar og ostur og salami í
smá bita.
Hrísgrjónin eru sett í raðir
í eldfast form og blanda af
éggjum, osti, salami, einni lít-
illi dós af grænum baunum og
nokkrum niðursoðnum tómöt-
um. Efst er sett röð af hrís-
grjónum, miklu af rifnum par-
mesanosti er stráð yfir þau og
fjölda smjörbita.
Formið er sett í meðalheitan
ofn og rétturinn á að \Iera tli-
búinn eftir 20 — 25 mínútur.
Bróðkvaddur
á götu
Akureyri.
Á sunnudagsmorgun varð rosk-
inn maður bráðkvaddur úti á götu,
er hann var að sækja mjólk.
Maður þessi var Helgi Eiríksson,
áður bóndi á Þórustöðum, en flutt-
ist fyrir nokkrum árum til Akur-
eyrar og stundaði þar verzlunar-
störf.
Helgi Éiríksson átti heima á
Hrafnagilsstræti 8 og mun hafa
verið kominn talsvert á áttræðis-
aldur. Hann var á leið f mjólkur-
búð, þegar hann hné skyndilega
niður á Byggðavegi, skammt frá
heimili sínu og var látinn þegar að
var komið.