Vísir - 08.02.1964, Síða 7

r
/ r
\
V í SIR . Laugardagur 8. febrúar 1964.
Hlj óms v eitar þankar
Við komumst illa fram hjá
þeirri staðreynd, að hljóðfæraleik
arinn hver sem hann er, ræður
úrslitum um sköpun nýrrar tón-
smíðar. Tónverk sem liggur ó-
snert í skrifborðsskúffu höfund-
arins til eilífðarnóns, hefur í raun
inni aldrei orðið til, hvað sem
partitúrinn var „nosturslega unn-
inn og vel frá genginn“ o. s. frv.
Nú er það staðreynd, að atvinnu-
spilarinn, góður eða lakari, hefur
oftast vegna þjóðfélagsaðstæðna
(kröfu um repertoir almenns eðlis)
tiihneigingu . til íhaldssemi, og
gildir jafnt um hvort hann á sæti
í New York Phiiharmonic, Wiener
Philharmoniker eða Sinfóníuhljóm
sveit Islands. Slík íhaldssemi þarf
alls ekki að sneiðast að raunveru-
legu innihaldi sjálfs tónverksins,
gerir það í rauninni sjaldan, því
hljóðfæraleikarinn hefur yfirleitt
ekki tíma eða tækifæri til að
leggja þar á mat að nokkru
ráði. Það er ytra form og tækni-
brögð, sem fyrst og fremst verða
honum að ásteytingssteini, og oft
svo, að flutningur verks verður
aðeins hálfköruð mynd þess sem
tónskáldið dreymdi um, og þótt-
ist hafa gert fullkomna grein fyrir
í handriti sínu. En það gildir eitt
um tónskáldið, sem hefur eytt
mánuðum ef ekki árum með verki
sínu, annað um hljóðfæraleikar-
ann sem verður að brjótast í gegn
um og læra flóknar tæknivend-
ingar af misjafnri lengd, á oftast
fáum klukkustundum, eða þeim
vinnutíma sem viðkomandi stofn-
un þóknast að greiða fyrir. Fri-
tímamr Skann sumsé og auðvitað
sjálftrr, eins og annað fólk! Það
sem £ frumhandritinu virtist vera
saklaust frávik frá reglubundnu
hljóðfalli, verður að polyrythm-
isku skrímsli þegar á nótnapúltið
er komið, og erkióvinurinn, tíma-
vörðurinn, rekur á eftir jöfnum
ágengum skrefum, svo vesalings
fórnardýrið fær varla ráðrúm til
að virða fyrir sér vandamálið,
hvað þá ráðast á það með veru-
legu sjálfstrausti.
Auðvitað eru margir hljóðfæra-
leikarar innan hverrar hljómsveit-
ar, sem eru boðnir og búnir að
fórna frítíma sínum fyrir heimaæf
ingar og rannsóknir á nýju tón-
verki. Það eru meira að segja
ófáir hljómsveitarmenn sem gera
sér að reglu að fara yfir rödd
sína í Brahms eða Beethoven-
symfóníu utan skylduæfinga,
jafnt þótt þeir taki þátt í flutningi
hennar í fyrsta eða fimmtugasta
sinn. En þeir heyra til undantekn
inga, og venjulegur spilari ætlast
til . . . og með réttu . . , að hann
fái aðeins £ hendur músík sem
hann geti gert viðhlítandi skil á
skornum æfingatíma hljómsveitar
innar. Það hefur reyndar aldrei
eitt mesta ævintýri sem hljóm-
sveitin hefur lagt út £ til þessa,
að ræða. Ekki aðeins af þvi að
þar var um frumflutning á sér-
deilis erfiðu verki að ræða, heldur
að öll verkin á efnisskránni voru
flutt f fyrsta sinn hér á landi,
og þrjú þeirra . . . Symfónfa
Weberns, Composition SchuIIers
og Sinfónfa undirritaðs, af því
tagi sem ekki getur talizt daglegt
brauð eins eða neins hér á Iandi.
Það gengur því kraffaverki næst,
að einu þessara verka, voru gerð
betri skil en mörg eru dæmi er-
lendis, í það minnsta minnist und
irritaður ekki að hafa heyrt það
betur flutt annars staðar. Þetta
var Symfónían litla eftir Anton
/
7
Gunther Schuller hljómsveitarstjóri.
Dorian Kvintett
verið til sá hljóðfæraleikari að
viti, sem ekki hefur iðkað músík
og æfingar utan vinnutímans. Til
að halda við lífrænni músikgleði,
þarf hljómsveitarmaðurinn að
vera í einhverjum tengslum við
kammermúsík, og æfingar til við
halds fingra og blásturstækni, eru
alltaf óumflýjanlegar. En verkum
konsertsins þarf að vera hægt að
gera skil á sjálfum hljómsveitar-
pallinum, að miklu eða öllu leyti.
Góður leiðbeinandi eða hljómsveit
arstjóri getur hér unnið krafta-
verk. Tónskáldið getur hjálpað
verulega til, með að setja hugsan-
ir sínar á blað með sem greini-
legustum hætti. Til dæmis eru
stutt nótnagildi í hægum kafla,
margfalt hættulegri en löng í
hröðum, þó endanlegúr hljómur
geti f mörgum tilfellum orðið sá
sami. Um þetta getur undirritaður
borið glöggt vitni, þvf hann hefur
brennt sig á því oftar en einu
sinni, og nú síðast þegar Sinfónfu
hljómsveit íslands flutti nýjasta
verk hans. Þar var reyndar um
Webern, sem þrátt fyrir að teljast
eins konar nútíma „klassik", verð-
ur oftar fyrir misþyrmingum og
stirðbusahætti en löggjafinn ætti
að leyfa. Ríkisútvarpið gæti gert
samanburð á upptökunni frá þess
um hljómleikum og útgáfu
Roberts Crafts, sem það á líka
þó það kannski viti það ekki, og
séð að í fyrra fallinu er, þrátt
fyrir ótal feilnótur, um rfka tján
ingu á raunverulegri músík að
ræða. í því seinna er reyndar allt
á réttum stað, en stirt og lífvana.
Skiljanlega veldur sá reginmunur
sem er á Schuller og Craft sem
hljómsveitarstjórum miklu um, En
þrátt fyrir allt held ég að vilji og
áhugi okkar manna hafi ráðið
úrslitum.
Sú harðýðgislega mammonslykt
sem er af starfsemi hinna stærri
hljómsveita erlendis, hefur fælt
frá þeim marga afburða hljóðfæra
Ieikara. Ýmsir þeirra hafa fundið
sér heppilegri leiðir f kammermús
ík, og eru þær ótaldar kammer-
músiksveitirnar sem stofnaðar
hafa verið í t. d. Bandaríkjunum
á síðustu árum. Á meðal blásara
sem starfa algjörlega utan hljóm-
sveita, má nefna hina frægu „New
York brass quintet", New York
woodwind quintet og the Dorian
' quintet sem einnig er frá New
York, og hefur getið sér afburða
gott orð bæði austan og vestan
hafs. Sá síðasti er nú hér á ferð,
í náinni samvinnu við Musica
Nova, og mun leika býsna nýstár-
lega efnisskrá í Súlnasal Sögu, n.
k. mánudagskvöld. Þetta er tré-
blásturskvintett, skipaður flautu,
obo, klarinett, horni og fagott, og
þó aðalverksmið þeirra sé nú um
hrfð að kynna helztu kammerverk
samlanda sinna, þá ráða þeir yfir
óvenju vfðfeðmri efnisskrá. Á
hljómleikunum f Súlnasalnum
munu þeir leika verk eftir Sch-
uller, Elliott Carter, Wolfgang
Fortner Ingolf Dahl, Bo Nilsson
og Villa Lobos, en í verkum þess-
ara manna, þó ólík séu, má segja
að séu sýnishorn af því markverð-
asta sem átt hefur sér stað um
stílþróun í músík, síðan um alda-
mótin 1900. Getur sú staðreynd
að sínu leyti hljómleikunum veru
legt gildi.
Leifur Þórarinsson.

HÚSVlKINGAR VILJA
EKKISLEPPA BORNUM
Bæjarstiórnin á sföðugum fundum
Fréttaritari Vísis á
Húsavík sagði blaðinu
nýlega, að áreiðanlega
myndi enginn Húsvíking
ur vera samþykkur því,
að stóri Norðurlandsbor
inn yrði fluttur þaðan að
svo stöddu til borana í
Vestmannaeyjum.
Ekki vegna þess' að Húsvík-
ingar gætu ekki unnt Vest-
mannaeyingum alls góðs, held-
ur vegna þess að þeir litu svo
á, að brotinn væri á þeim gerð-
Húsavík þó gera ráð fyrir að
hætt yrði við að flytja borinn
suður, það væri búið að taka
hann ofan og myndi hann verða
fluttur með vitaskipinu Árvakri.
Svo hefði Ásgeir Jónsson verk-
fræðingúr að minnsta kosti,
en hann kom norður um helgina
á vegum Jarðboranadeildar rfk-
isins ,og verkstjórinn á bornum
hefði staðfest þetta. En fréttarit
arinn bætti því við, að Húsvík-
ingum þætti þó sem framinn
væri á þeim óréttur með þessari
ákvörðun.
ur samningur. Það kom fram af
ályktun, sem bæjarstjórnin á
Húsavík gerði nýlega, að hún
taldi að samningur segði til um
það, að bora ætti a. m. k. tvær
holur með bornum á Húsavík, 1
en ekki hefir verið boruð nema j
ein til þessa. Bæjarstjórn Húsa- (
víkur hefur haldið nokkra fundi
í sambandi við þetta mál.
Ekki kvaðst fréttaritarinn á
Húsnæði óskast
fyrir verzlun og verkstæði.
Bókhalds- og skrifstofuvél
Sími 23843.