Vísir - 25.02.1964, Blaðsíða 9

V í S I R . Þriðjudagur 25. febrúar 1964,
bók um Kennedy
Thorolf Smith skrifar
Tveir staðir koma til greina fyrir aluminiumverksmiðju, þ. e. við Faxafióa eða við Eyjafjörð.
Á þessu ári mun Setberg gefa
út myndarlega ævisögu John F.
Kennedys Bandaríkjaforseta samda
af Islendingi fyrir íslenzka les-
endur. Hefur forlagið ráðið Thor-
olf Smith til þess að rita ævisög-
una, en hann er iesendum að góðu
kunnur af bók sinni Abraham Lin-
coln, sem kom út árið 1959.
Thorolf Smith hefur ýtarlega
kynnt sér ævi og störf John F.
Kennedys og er að öðru leyti vel
heima í sögu Bandaríkjanna.
Forstöðumaður upplýsingaþjón!
ustu Bandaríkjanna hór á landi,1
Raymond J. Stover, hefur reynzt j
mjög hjálplegur við útvegun heim-
ildarrita og hefur góðfúslega lof-
að frekari aðstoð við öflun gagna
og ljósmynda úr lífi forsetans.
1 fjölmörgum löndum munu á Thorolf Smith.
þessu ári koma út bækur um John
F. Kennedy, en fyrir nokkru hóf1
Thorolf Smith að rita ævisögu hins 1964. Verður þetta allstór bók, á
ástsæla forseta og er ætlunin, að fjórða hundrað blaðsíður og að
bókin komi út í októbermánuði auki prýdd um 100 myndum.
gera en að hafa samvinnu við er-
lend fyrirtæki, ef koma á stór-
iðju á fót.
Norðmenn hafa byggt upp stór-
iðju í landi sínu með samvinnu
við eriend fyrirtæki og hefur sú
samvinna gefizt vel og orðið Norð
mönnum til hagsbóta. Er enginn
vafi á þvi, að stóriðjan getur einn
ig orðið íslendingum farsæl.
Mörgum finnst ef til vill alu-
miniumverksmiðja nokkuð dýrt
fyrirtæki, en áætlað er, að það
mundi kosta 1100 millj. króna. En
þegar sú upphæð er borin sam-
an við verð ýmissa annarra at-
vinnutækja sést, að ekki er hér
um eins stóra upphæð að ræða
og í fljótu bragði gæti virzt. Verð
aluminiumverksmiðiunnar er t. d.
ekki meira en nokkurra þús. 1.
togara. Sýnist auðvelt að íslend-
ingar geti eftir ákveðinn tíma
eignazt iðjuver sem aluminium-
verksmiðjuna eða a.m.k. stóran
hluta f því.
Jóhann Hafstein iðnaðarmála-
ráðherra skýrði frá því í skýrslu
sinni á Alþingi, að ráðgert væri
að reisa 105 þús kw orkuver við
Búrfell, ef farin yrði sú leið að
leyfa byggingu aluminiumverk-
smiðju.
Sagði ráðherrann, að helming-
ur orkunnar yrði þá notaður til
aluminiumbræðslu, en helmingur
til almenningsþarfa. Kostnaður
við byggingu slíkrar virkjunar
yrði um 1100 millj. kr., eða á-
lfka mikill og stofnkostnaður ai
uminiumverksmiðju.
Það kom fram í ræðu iðnaðar-
málaráðhérra og það hefur kom
ið fram áður, að tveir staðir
koma einkum til greina fyrir hugs
anlega aluminiumverksmiðju, þ. e.
við Faxaflóa og við Eyjafjörð.
Yrði síðari staðurinn valinn sam
fara virkjun við Búrfell yrði að
leggja háspennuiínu þvert yfir
landið norður. Er það talið tækni
lega fært.
Væntanlega verður mjög fljót
lega tekin ákvörðun f þvf stór-
máii, sem hér hefur verið gert
að umtalsefni. Ef til vill munum
við þegar á þessu ári sjá fram-
kvæmdir við stórvirkjun hefjast
og áætlanir um byggingu alumin-
iumvers. — Bj. G.
r
Island 03 aluminiumvinnslnn — Síðari grein:
ST0RIDJA TRY6CIR 0KK■
UR ÚDÝRA RAF0RKU
Hvers vegna telja íslendingar
það koma til greina að leyfa er-
lendum aðilum að reisa aiumini-
umverksmiðju hér á landi? Hver
yrði hagur íslendinga af því að
fá slfkt stóriðjufyrirtæki inn i
landið? Þessum spurningum verð-
Ur m. a. svarað f þessari grein.
Samkvæmt skýrslu þeirri, er Jó
hann Hafstein iðnaðarmálaráð-
herra gaf á Alþingi fyrir nokkru,
hafa farið fram ýtarlegar könnun
arviðræðuf við Sviss Aluminium
og American Metal um byggingu
aluminiumverksmiðju hér á landi.
Bæði fyrirtækin hafa látið f ljós
áhuga á að leggja fjármagn í bygg
ingu iðjuversins og hefur verið
gert ráð fyrir, að aluminiumverið
yrði að fullu eign hinna er
Iendu aðila a. m. k. fyrstu árin.
En íslendingar myndu eiga stór-
vrrkjun þá, er byggð yrði til þess
að gera starfrækslu aluminium-
verksmiðjunnar mögulega. Hagur
íslendinga yrði þvf fólginn f þvf
fyrst og fremst að geta selt hinni
nýju verksmiðju raforku.
Jslendingar standa nú á tíma-
mótum f raforkumálum. Sogið er
nú fullvirkjað og sérfræðingar
telja einu leiðina til þess að fá
jafn ódýrt rafmagn og fengizt hef-
ur frá Soginu vera þá að ráð-
ast f stórvirkjun Þjórsár eða Hvít-
ár. En í dag er ekki markaður hér
á landi fyrir allt það rafmagn, er
stórvirkjun mundi framleiða. Þess
vegna fara hagsmunir Jslendinga
og hinna erlendu aluminiumfyrir-
tækja hér alveg saman.
Á ráðstefnu fslenzkra verkfræð
inga 1962 um stóriðju flutti dr.
Jóhannes Nordal bankastjóri ýt-
arlegt erindi um þessi mál. Sýndi
hann f erindinu m. a. fram á, að
lslendingar gætu eftir 20 ár eign-
azt stór orkuver skuldlaust með
því að fara þá leið að leyfa er-
lendum aðila að reisa aluminium-
verksmiðju hér á landi. Tekjur af
orkusölunni mundu nægja fyrir
greiðslu afborgana og vaxta af hin
um erlendu lánum. Einnig bendir
Jóhannes á það í erindinu, að
með þvf að fáðast f stðrvirkjun
verði komizt hjá þvf að leggja
í aðrar óhagstæðar virkjanir. Orð-
rétt segir hann: „Kómi engin stór-
iðja til greina næstu 10 árin, er
óhjákvæmilegt að fullnægja orku-
þörfinni á Suðvesturlandi með
minni orkuverum svo sem við
Hestvatn eða Brúará eða með
gufuaflsstöðvum í Hveragerði.
Samkvæmt þeim áætlunum, sem
nú liggja fyrir, er ekki fjarri lagi
að telja stofnkostnað slíkra orku-
vera 50 prs. hærri á kw en í
Búrfelli".
Samkvæmt þessu virðist það
vera eina leiðin til þess að fá
ódýrt rafmagn að ráðast f stór-
virkjun, en stórt orkuver verður
aftur á móti að byggjast á stór-
iðju. Hér bindur því hvað annað.
En það eru fleiri rök fyrir þvf
að fá stóriðju inn í landið en þau
er snerta raforkumálin. Stóriðja
mundi flytja með sér tæknimennt-
un, sem yrði fslenzku þjóðinni ó-
metanleg og síðar meir gæti hér
á landi risið upp margvíslegur
iðnaður á grundvelli þeirra stór-
iðjufyrirtækja sem reist yrðu.
Sumir hafa haldið þvf fram, að
íslendingar ættu að leita eftir
nægilegu lánsfé erlendis til þess
að geta reist sjálfir stórfyrirtæki
sem aluminiumverksmiðju. Sú
leið er vissulega fræðilega fær.
Það er einnig sennilegt, að unnt
væri að kaupa þá tæknimenntun,
er til þyrfti við byggingu alumini-
umvers án þess að erlendir aðiiar
ættu 1' verksmiðjunni. En eitt at-
riði er þó eftir, er stendur f vegi
fyrir, að þessi leið sé farin: Það
yrði ókleift fyrir Islendinga að
Sogið er nú fullvirkjað, en það hefur tryggt okkur ódýra raforku
til þessa. Myndin er frá Ljósafossstöðinni.
komast inn á markaðinn með markaðinn án milligöngu þeirra,
aluminiumframleiðslu sína nema í er ,,dominera“ á markaðinum. Is-
gegnum hina stóru aluminium-
hringa.
Aluminiummarkaðurinn er i
höndum fárra stórra aðila og það
kostar óhemju sölustarf og gffur-
legan kostnað að komast inn á
lendingum yrði það því fjárhags-
lega um megn að fara þá Ieið.
Þess vegna er ekki um annað að