Vísir - 10.06.1964, Page 7

V1 S IR . Miðvikudagur 10. júní 1964

☆
Fyrir nokkru kom upp
íaugaveiki í hafnarborg
inni Aberdeen nyrzt í
Skotlandi. Vart varð
fyrstu tilfellanna þann
19. maí en ekki er hægt
að segja að mönnum
brygði neitt í brún við
þau, því að einangruð
taugaveikitilfelli koma
fyrir allmörg á hverju
ári í Englandi og Skot -
landi, aðallega með fólki
sem ferðazt hefur til
suðlægari landa, þar
semheilsugæzla og hrein
lætisaðgerðir eru ófull-
komnar.
HK
Við gluggann á farsóttardeildinni í Aberdeen. Faðirinn kemur að glugganum og sýnir syni sínum kveðjur skrifaðar á spjald.
Er taugaveikin kom upp í borginni
En nokkrum dögum síðar
varð það Ijóst, að hér var um
alvarlegra tilfelli að ræða, ein-
hver sýkingarvaldur var í bdrg-
inni, sem olli því að heilbrigðis-
stjórn borgarinnar fékk næstu
daga tilkynningu um tugi tauga-
veikitilfella, og loks fóru þau
að komast upp í nokkur hundr-
uð. Nú munu nærri 500 manns
hafa tekið veikina og er enn
ekki séð fyrir endann á henni,
það síðasta er að kona ein sem
vann við matargerð í stóru
veitingahúsi hafi tekið veikina
og eru menn uggandi um að
hún kunni að hafa reynzt al-
varlegur smitvaldur.
Hætta á öngþveiti.
Farsóttir og aðrir smitnæmir
sjúkdómar eru orðnir fjarlægir
nútímamönnum. Það var öðru
vísi í gamla daga, þegar búast
mátti við því með hverju póst-
skipi, að einhver pestin kæmi
með því. Nú er öldin önnur,
óttinn horfinn við þá skelfilegu
ógn sem farsóttirnar áður voru.
En þó er það svo að ef svo
illa tekst til að hættulegur smit
næmur sjúkdómur kemur upp í
nútíma bæjarfélagi er e.t.v. enn
meiri hætta en áður á öng-
þveiti og múghræðslu við vá-
gest, sem almenningur þekkir
ekki lengur og veit vart hvaða
ráðum skal beita gegn. Þessa
hættu verða heilbrigðisyfirvöld-
in að hafa i huga og því er þeim
mjög mikill vandi á höndum, ef
hættuleg farsótt kemur upp,
þau verða sérstaklega að varast
það að koma af stað ofur-
hræðslu almennings, sem gæti
skapað öngþveiti. Taka verður
og tillit til þess, að farsóttir og
hræðsla við þær veldur minnk-
un á verzlun og viðskiptum og
hefur þannig geysileg efnahags-
leg áhrif.
Lærdómsrík
reynsla.
Gagnvart öllum þessum og ó-
tal mörgum öðrum vandamál-
um farsóttarinnar stöðu heil-
brigðisyfirvöld Aberdeen þegar
taugaveikin kom þar upp og er
fróðlegt að kynna sér viðbrö-s
borgarlæknis hennar og lær-
dómsríkt, því að sama ástandið
gæti skapazt alls staðar, líka
hér og þá er um að gera að
taka skynsamlega á málunum.
Aðgerðir borgarlæknis I Aber-
deen hafa auðvitað verið um-
deildar eins og alltaf vill yerða
í slíkum tilfellum. Sumir hafa
legið honum á hálsi fyrir að
grípa ekki til enn róttækari að-
gerða, en raun var á o.s.frv.
Fyrstu tvö taugaveikitilfellin
komu fram í Aberdeen 19. maí.
Þá var enn ekkert vitað nema
að þetta væru einangruð til-
felli eins og stundum koma fyr-
ir án þess, að menn kippi sér
upp við það. En tveimur dögum
síðar fór strax að verða ljóst,
að hér var aivarlegra mál á ferð
inni og borgarlæknirinn dr.
MacQueen og fimm aðstoðar-
menn hans hófu ákveðnar að-
gerðir til að leita að hættuleg-
um upprunalegum smitvaldi í
borginni. Eftir því sem fleiri
sjúklingar komu til farsótta-
hússins beindist athyglin æ
meir að matvælum úr ákveð-
inni stórri kjörbúð í miðborg
Aberdeen. Það var sameiginlegt
sjúklingunum, að þeir höfðu
neytt fæðu úr þessari verzlun.
Enn fóru tveir dýrmætir dagar
í að leita að því í hvaða vöru-
tegund smitunin gæti falizt og
loks komust menn að þeirri
niðurstöðu, að smitvaldurinn
væri niðursuðudósir með kjöti
sem væru hættulegar.
40 þús. manns
í hættu.
Heilbrigðisfulltrúarnir áttu
tal við forráðamenn verzlunat-
innar og varð þeim þá heldur
bilt við, því að það kom í ljós,
að allt að 10 þúsund viðskipta-
menn gætu hafa keypt sýktar
dósir. Ef reikna mátti með 4
manna meðaltals fjölskyldu var
hugsanlegt, að hætta væri á
sýkingu 40 þúsund manns. Út-
litið var vissulega ljótt.
Það undarlega var, að þrátt
fyrir þetta ákvað MacQueen, að
birta ekki opinberlega nafn
verziunarinnar. Fyrir það hefur
hann hlotið harða gagnrýni, að
hér hafi viðskiptahágsmunir
verið látnir ganga fyrir hreinum
og augljósum heilbrigðisástæð-
um. Sjálfsagt hefði verið að
auglýsa nafn verzlunarinnar óg
vara þá sérstakíega Við sem
hefðu keypt varasamar niður-
suðud'ósir í henni. En ástæðan
sem borgarlæknirinn gefur fyr-
ir því að tilkynna þetta ekki er
einmitt sú, að hér hafi verið
um svo mikinn fjölda fólks að
ræða, að birting á nafni verzl-
unarinnar hefði skapað múg-
hræðsiu, svo að heilbrigðisyfir-
völdin hefðu ekki getað ráðið
við neitt. Starfslið heilbrigðis-
gæzlunnar hefði alls ekki getað
annað athugunum á öllum
þeim heimilum sem óskað hefðu
eftir athugun í skeflingu og æði.
Sumir hafa haldið því fram,
að leita hefði átt upp alla þessa
40 þúsund manns, sem gátu
hafa smitazt og gefa þeim
varnarlyf. En þá hefði það þýtt,
að heilbrigðisyfirvöld borgar-
innar hefðu orðið að Iáta aðrar
varnaraðgerðir sitja á hakanum.
Þau hefðu þá ekki getað ein-
beitt sér að því að leita að
uppruna sýkilisins, þau hefðu
ekki haft tíma til að setja klór
í drykkjarvatnið né ýmsar aðr-
ar sjálfsagðar varúðaraðgerðir.
Óþarfi að einangra
’iorgina.
MacQueen er þeirrar skoðun-
ar, að viðvaranir til fólksins
hafi komið á réttum tíma, ein-
mitt þegar búast mátti við að
fólk sem tekið hefði veikina
gæti farið að smita aðra.
Og þegar MacQueen er ásak-
aður fyrir að hafa snúizt gegn
því að bæta við starfslið heil-
brigðiseftirlitsins, svarar hann
bví til. að hann og féiagar hans
hafi talið að slíkt ætti að forð-
ast í lengstu lög, starfsfólk úr
öðrum stöðum, sem þekki ekki
aðstæður í Aberdeen myndi í
fyrstu lítið gagn gera meðan
það væri að venjast borginni,
fremur flækjast fyrir.
MacQueen var og mótfallinn'
tillögum, sem komu fram, þegar
veikin var að ná hástigi, að ein-
angra borgina. Staðreyndin er
sú, segir hann, að aðeins einn
af hverju þúsundi hefur tekið
veikina. Ég taidi enga ástæðu
til farSóttabanns fyrir það.Þvert
á móti var æskilegast, að al-
mennt félagslíf og samkvæmis
og skemmtanalíf héidi áfram ó-
breytt, annað hefði skapað ó-
þarfa ótta.
Þrátt fyrir þessi ummæli
læknisins er það staðreynd, að
allt venjulegt félagslíf í Aber-
deen lagðist niður, þegar veikin
tók að ágerast. Kvikmyndahús
og skemmtistaðir voru tóm
og mjög dró úr allri verzlun.
Eftirtektarverðast var, að fólk
úr nærsveitunum hætti að
koma til borgarinnar. Þyrfti það
á einhverjum nauðsynjum að
halda, sem fengust ekki i sveit-
inni ieitaði það annað, oft um
langan veg.
Við vissum aldrei fyrirfram,
segir MacQueen, að mörg
hundruð manns hefðu sýkzt.
Það getur verið að við hefðum
gert ýmislegt öðru vísi ef við
hefðum vitað að veikin væri
svo útbreidd.
Krónískir
smitberar.
Jafnvel þó nú takist að koma
í veg fyrir frekari útbreiðslu
Aberdeen taugaveikinnar mun
þetta skapa áframhaldandi
hættu og mikið eftirlitsstarf fyr
ir heiibrigðisþjónustuna. Það
versta við taugaveikina er, að
talsverður hluti þeirra sem fá
hana verða smitberar áfram,
jafnvel í mörg ár. Veikin hegð-
ar sér mjög einkennilega og
fyrir getur komið að sjúklingur
sem ekki er smitberi nú verði
það eftir fimm ár. Þetta stafar
af því, að sýklarnir setjast að
í gallblöðrunni og er þá ekki
hægt að uppræta þá til fulls
nema skera gallið úr. Sér-
staklega gerist þetta hjá eldra
fólki, sem hætt er við lifrar og
gallsjúkdómum. Það er yfirleitt
talið að um 10% af taugaveiki-
sjúklingum verði smithættu-
legir i þrjá mánuði eftir
sjúkdóminn en um 1% verða
krónískt smithættulegir.
Slíkir krónískir taugaveiki-
smitarar eru til í öllum löndum.
Algengast er, að haldin sé skrá
yfir þá. í Englandi hefur t.d.
verið haldin skrá yfir 200 slíka
menn, í Skotlandi 37 og I ír-
iandi 285. í Vestur-Berlín einni
eru t.d. taldir vera um 500 krón
ískir smitarar. Slíkt fólk verður
að fylgja vissum hreinlætis og
varnaðarreglum. Þess eru all-
mörg dæmi, að einangruð tauga
veiktitilfelli má rekja til slíkra
króniskra smitara og yfirleitt
er fremur auðvelt að 'rekja
smitunina, því að taugaveikinni
valda 72 mismunandi gerðir
sýkla. Ef veiki kemur upp finnst
fljótlega af hvaða tegund hún
er og má þá fara í skrána og
sjá, hvaða krónískir smitarar
eru með þá tegund taugaveiki-
sýkla. Smithættunni er reynt að
Aberdeen
halda niðri með ýmsum ráðum
og virðist einna bezt til þess
eitt af fúkalyfjunum, sem kall-
ast Ampicillin. Ef fólk með
króníska smithættu vrli ekki
fylgja nauðsynlegum varnaðar-
reglum hefur stundum reynzt
nauðsynlegt að svipta það frelsi
og loka það inni á farsóttadeild
um.
☆
Sagt frá viðbrögðum borgarlæknis
m