Vísir - 24.06.1964, Blaðsíða 9

V í SIR . Miðvikudagur 24. júní 1964.
9
Samtal við Björn Jóhannesson, sem
endurreist hefur kirkjuna í Krýsuvík
Fyrir nokkrum dögum
birtum við fregn um
það, að maður nokkur
hér í borg að nafni
Bjöm Jóhannesson hefði
ráðizt í það að endur-
smíða og endurreisa
Idrkjan í Krýsuvík.
Menn spurðu hvað vekti fyr-
ir honum með þessu. Verk hans
var lofsamlegt, það geta þeir
bezt borið um, sem komið iiafa
suður í Krýsuvík á síðustu ára-
tugum og séð, hvernig hið
gamla kirkjuhús þar var útle k-
ið, í stuttu máli í hinni vsrstu
niðurníðslu. En hins vegar fynr
finnst þar enginn söfnuður, til
skamms tíma var þar altt í
eyði, nú vinna þar örfáir Hafn
firðingar við gróðurhúsarækt.
Verður of lítil.
Við skulum Iofa honum sjáif-
um að svara þessu, eins og hann
— Já, ég veiktist, og varð
að draga mig út úi- flestu, en
þá fékk ég áhuga á Krýsuvikur-
kirkju. Ég hafði engar sérstak-
ar taugar til staðarins, en þeg-
ar eg kom f Krýsuvík og sá
niðurlægingu þessa húss, sem
áður hafði verið guðshús, sveið
mér það og mig greip löngun
til að bæta úr því. Ég skrifaði
vinum mfnum í bæjarstjóm
Hafnarfjarðar og beiddist lryf-
is til að mega gera kirkjuna
upp, og það leyfi var auðfengið.
Gamalt höfuðból.
Við sitjum inni f bókaher-
bergi Björns á Snorrabrautinni.
Hér eru raðir bóka með sögn-
um og þjóðlegum fróðleik með
veggjum, sýnilegt að húsráðandi
hér hefur hugleitt liðna tfma,
starf og ættir forfeðranna aítitr
í gráa forneskju. Og hér nefur
hann kynnt sér sögu Krýsuvík-
ur af ýmsum ritum. Talið berst
fíjótlega að fyrri tfmabilum
blómlegrar byggðar, þegar þar
var höfuðbólið Krýsuvík og
fjöldi minni bæja og kota, suin
föllum í byrjun búskapar í
Krýsuvík, en náði sér þó aft-
ur á strik. Hann andaðigt rétt
fyrir aldamótin. Þá voru mjög
erfiðir tímar fyrir landbúnað-
inn, fjársalan til Bretlands hætt
og almennur vinnufólksflótti að
sjávarsíðunni. Eftir það bar
Krýsuvfk aldrei sitt barr og nið-
urlæging staðarins hófst nokkru
síðar, kringum 1930 lagð'st
hann að mestu f eyði, einangr-
unin hafin, enginn þjóðvegur
fyrr en seinna, — þegar Krýsu-
víkurvegur var lagður var það
orðið of seint, allt komið f eyði.
Sfðast bjó einsetumaður í
Krýsuvík, Magnús Ólafsson. Og
hfbýli hans voru einmitt gamla
kirkjan. Þá var búið að rífa úr
henni allt. kirkjubekki, predik-
unarstól, altari, sumir kirkju-
munir teknir til geymslu, annað
glatað.
Reist upphaflega
fyrir 107 árum.
Og svo snýst talið að sjálfri
kirkjunni. í Krýsuvfk hefur ver
ið kirkja frá því um 1200. En
sfðar fríkirkjuprestur, og Eggert
Sigfússon 1884-1908. Hann var
einkennilegur en merkur prest-
ur. Hann féll niður dauður í
túnfætinum í Vogsósum eftir
að vera að koma frá messu í
Krýsuvík.
Við andlát hans voru Selvogs
þing felld niður og lögð und;r
ölfusþing, en Krýsuvík var Jögð
undir Grindavíkurprest, en þeir
tugi, þar til Björn tók til sinna
ráða.
— I fyrstu ætlaði ég aðeins
að lagfæra kirkjuna að utan,
segir hann, setja í hana glugga
og hurðir, en svo sá ég, úr því
að ég var byrjaður á þessu, þá
yrði ég að gera hana alla upp.
Ég lét byrja verkið 1958 og ég
verð að segja, að mér finnst atlt
hafa gengið mér í haginn við

__^___r'
Mér sveið að sjá
niðurlægingu guðshúss

m
Björn Jóhannesson.
orðaði það við fréttamann Vfs.is
er heimsótti hann að heimili
hans, Snorrabraut 83.
— Ég vildi endurreisa Krýsu-
vfkurkirkju fyrir framtíðina.
sagði hann. Það má vera, sð
mönnum finnist einkennilegt að
byrja á kirkjunni áður en söfn-
uðurinn er til. En Krýsuvfk er
framtfðarstaður, einn mesti
framtfðarstaður á landinu. Að
hinu væri fremur að finna, að
áður en áratugur er liðinn
verður þessi kirkja orðin of
lftil fyrir söfnuðinn. Helzt hef?i
þurft að stækka hana um leið
og hún var endurreist. Framtið-
armöguleikarnir í Krýsuvfk eru
geysilegir, bæði í jarðrækt og
jarðhita.
— En hverjar voru hvatirnar
til að takast þetta verk á hend
ur upp á eigin spýtur? — Ætt-
erni? — Uppruni?
— Nei, ég er ekki ættaður
úr Krýsuvík, heldur húnvetnsk-
ur, en fluttist komungur til
Hafnarfjarðar með foreldrum
mínam.. Faðir minn var Jóhann-
es Sveinsson, sem lengi var öku-
maðar, var með hestvagn f flutn
ingum í Hafnarfirði og til
Reykjavíkur. Ég var lika f slfk-
um flutningum fyrst f stað, sfð-
an fór ég út í ýmislegt annað,
meðal annars útgerð, starfaði
lengi með Ásgeiri Stefánssyni.
Einnig var ég kosinn f bæjar-
stjóm Hafnarfjarðar og þannig
kynntist ég Krýsuvík, þegar
Hafnarfjarðarbær keypti jörð-
ina af Einari Benediktssyni.
Hann var með jörðina á vegum
einhvers ensks fyrirtækis, sem
vann þar brennistein. Sjálfur
hélt hann eftir Herdfsarvfk fyr-
ir sig eins og allir þekkja.
— En nú eruð þér fluttur til
Reykjavíkur
ir bændurnir bláfátækir, aðrir
gátu með gætni og hyggindum
orðið bjargálna. Hér er lifað
á fjárrækt, Krýsuvík var -neðal
stærstu og beztu sauðjarða á
landinu, fjárgæzla þó erfið. 1
Krýsuvíkurbjargi var jafnan auð
ug eggjataka og margir æfðir
sigmenn í byggðarlaginu. Og
svo var sjórinn stundaður frá
Herdísarvík, sem tilheyrði
Krýsuvík.
Siðasti stórbóndinn í Krýsu-
vfk var Árni Gfslason áður sýslu
maður á Kirkjubæjarklaustri,
bróðir séra Skúla þjóðsagna-
safnarans fræga á Breiðaoól-
stað. Árni flutti til Krýsuvíkur
úr Skaftafellssýslu og flutti þá
með sér á annað þúsund fjár.
Hann varð fyrir miklum skakka-
þessi kirkjubygging er frá 1857
Þá voru um 70 manns í sókn-
inni. Hún var þá útkirkja frá
Selvogi. Hún var reist úr reKa-
viði, en jafnan hefur verið noKk
ur reki á Krýsuvfkurfjörum.
Það var vandað til hennar. —
við komumst að því segir Björn,
að viðir hennar voru enn sterk
ir og ófúnir, gólfið var verst
farið, grautfúið.
Þá er það hvaða prestar þjón-
uðu þessari kirkju, en hún var
ýmist útkirkja frá Selvogi eða
Grindavík. Fyrst er að reJja
Láms Scheving f Selvogi 1800-
70. Þá koma Grindavfkurprestar
Kristján Eldjárn Þórarinsson
1871-1878 og Oddur Gíslason
1878-1880. Þá koma aftur Sel-
vogsprestar ólafur ólafsson
voru á næsta tímabili Brynjólf-
ur Gunnarsson 1908-1910 o£
Brynjólfur Magnússon 1910 og
þar til kirkjan var lögð niður
í Krýsuvík 1929, enda allt að
komast í auðn.
I niðumíðslu.
Sfðast bjó einsetumaðurinn
Magnús Ólafsson sem fyrr seg-
ir í gömlu kirkjunni. Þegar
hann veiktist og var fluttur ourt
kringum stríðsbyrjun lá Krýsu-
vík eftir mannlaus. Þá varð n;ö-
urlæging kirkjunnar mest. V&r
þá ömurlegt að skoða hara,
gluggar brotnuðu úr henni,
dyrnar opnuðust og stórgripir
leituðu sér skjóls inni í iienni.
Þannig stóð f nærri tvo ára-
Kirkjan f Krýsuvík.
það. Hvarvetna hef ég mætt 6-
huga og góðvild til þessa starfs
og rekizt á margar skemmtileg-
ar tilviljanir.
Bezt af öllu var að ég íékk
í lið með mér afbragðs smið,
Sigurbent Gíslason í Hafnar-
firði. Svo skemmtilega vildi til
að hann er einmitt dóttursonur
smiðsins sem reisti kirkjuna
1857. Afi hans smiðurinn var
Beinteinn Stefánsson, sem bjó
undir Arnarfelli f Krýsuvík.
Dóttir hans var Sigríður nóðir
Sigurbents.
Gamlir kirlqugripir.
Svo voru til nokkrir garnlir
kirkjugripir Krýsuvfkurkirkju,
sem teknir höfðu verið til varð-
veizlu 1929 og settir á Þjóð-
minjasafnið þegar kirkjan var
lögð niður. Þá er að nefna
kirkjuklukkuna. Hún hafði verið
flutt til Grindavíkur og var f
kirkjunni þar. Ég var að visu
hálf kvíðinn að fara að ncfua
það við sóknarprestinn, en sá
kvíði var ástæðulaus. Hann
skildi það fullkomlega að Krýsu
víkurkirkja ætti að fá sfna
gömlu klukku, því að rétt skal
vera rétt. Svo fór ég til Grinda
víkur og klukkan var tekin nið
ur. Nú klingir hún yfir eyði-
byggðinni í Krýsuvfk. Aðra
klukku fékk ég að gjöf hjá Fri-
kirkjusöfnuðinum f Hafnarfirði.
Það var minni klukka, sem
hafði verið skipsklukka og á
henni stóð grafið heitið Enga-
nes. Hún lá ónotuð hjá Fri-
kirkjusöfnuðinum og þeir vissu
ekki hvaðan hún var komin.
Enganes-klukkan.
En ég komst líka að þvf
fyrir tilviljun. Ég var að endnr-
lesa æviminni/.gar Thor Jensen,
sem Valtýr skrifaði og þar blas
ir þá við mér öll saga litlu klukk
unnar, botnvörpuskipsins Zngja
ness, sem kom frá Englandi til
Framh. á bls. 13