Vísir - 11.05.1965, Blaðsíða 4

4
VÍSIR . Þriðjudagur 11. maí 1965.
Ræða
Bjarna Benediktssonar —
Frh af bls. 9.
Aukinn kaupmáttur
tímakaupsins.
En látum allt þetta vera og
miðum við kaupmátt I. taxta
Dagsbrúnar og neyzluvöruvísitöl-
una og tökum árið 1959, sem var
verkalýðnum hagstæðara í þess-
um efnum en mörg undanfarin ár.
Ef við teljum, að kaupmátturinn
hafi þá verið 100 komst hann
samkvæmt þessari reikningsað-
ferð ofan í 84,1 á árinu -1962.
Síðan hefur hann aukizt og þó
mest eftir að júnísamkomulagsins
fór að gæta. Aukningin sam-
kvæmt þeim tiltölulega lágu
kauphækkunum, sem þá urðu, er
mun meiri en samkvæmt allri
kaupbyltingunni 1963. 1. marz s.l.
var hann 88,2, gagnstætt 84,1 á
árinu 1962. Hér er þess vegna um
ótvíræðan bata að ræða. Engum,
sem þetta skoðar hlutlaust, getur
dulizt, að júnísamkomulagið var
verkalýðnum að þessu leyti hag-
kvæmara heldur en kaupstríðið á
árinu 1963. Fullyrðingin í ávarpi
fullfrúaráðs verkalýðsfélaganna í
Reykjavík fær þess vegna með
engu móti staðizt, jafnvel þótt
miðað sé við þær hæpnu forsend-
ur, sem ég áður rakti. Um þetta
óska ég ekki, að menn hafi mín
orð ein, heldur bið alla ábyrga
menn að kynna sér, hvað satt og
rétt er, því að hér er alltof mikið
í húfi til þess, að ágizkanir eða
hleypidómar eins eða neins megi
ráða.
Hitt er svo enn annað mál, að
þesáí útreikningur, sem miðaður p
ei'' við I. taxta Dágsbrúnar og
neyzjuvöruvísitölúna, er, eins og •:
( ^
vex þvottalögur
léttari uppþvottur
léttara skap
EFNAVERKSMIDJan
fsiölrT)
ég sagði, ærið hæpinn. Ef miðað
er við Dagsbrúnarmenn í heild
og framfærsluvísitöluna, sem
verkalýðsfélögin sjálf hafa samið
um, þá var kaupmátturinn hinn
1. marz 1965 104,3 og hefur því
hækkað frá árinu 1959, þvert of-
an í það, sem oft er látið í veðri
vaka. Ef víðtækari samanburður
er gerður og litið á umsamið
tímakaup verkafólks og iðnaðar-
manna og framfærsluvísitöluna,
sést, að kaupmátturinn hafði nú
hinn 1. marz hækkað í 110,6.
.Kaupmáttur tímakaups iðnaðar-
manna hefur aukizt í 115,8 og
verkakvenna að meðaltali í 119
miðað við 100 árið 1959. Hér hafa
lögin frá árinu 1961 um launa-
jöfnun kvenna og karla skorið úr.
Þessar tölur, sem ég vitna til
samkvæmt heimild efnahags-
stofnunarinnar, sýna allt aðra
mynd af þróuninni en tíðast er
haldið að mönnum. Engu að síður
gefa þær til kynna, að missmíði
er á. Um það er ekki að villast,
að eiginlegir verkamenn hafa orð-
ið aftur úr. Þeir hafa einungis
hajdið sínum hlut .í vexti þjóðar-
tekna með því að auka vinnutíma
sinn úr hófi samtímis því, sem
sumar aðrar stéttir hafa getað
stytt hann. Hér komum við að
mestu meinsemd í efnahags-
og atvinnulífi okkar nú. Hana
verður að bæta. í iúnísamkomu-
laginu var stigið fyrsta skrefið
í þá átt. Það var einungis eitt
skref, sem kom ekki að tilætluð-
um notum, m. a. vegna þess að
aðrar stéttir, bæði innan Alþýðu-
sambandsins og bændur, hafa
ekki vjjjað una því, að verka-
rrvenn fengiu .styttan . vinnutima.
án þess að þessar stéttir, sem allt
öðru vísi stendur á um og sumar
háfa þegar fengið stórlega styttan
vinnutíma, fengju hlutfallslega
hækkanir og þó í rauninni meiri
en verkamenn fengu
Þær stéttir, sem nú þegar hafa
tryggt sér viðhlítandi vinnudag,
verða að sætta sig við það, að
ráðstafanir verði gerðar til þess
að stytta vinnudag verkamanna,
án þess, að þeir missi við það af
kaupi, og án þess, að aðrar stéttir
noti það sem tylliástæðu til eigin
kjarabóta. Ella mundu kiarabæt-
urnar étnar upp fyrir öllum og
verðbólguþróunin enn mögnuð ó-
heillaöflum þjóðfélagsins einum
til gagns. Hér verða menn að hafa
kjark til að gera upp á milli,
bæði innan verkalýðshreyfingar-
innar og þeir, sem með löggiafar-
valdið fara, að svo miklu leyti,
sem til þess atbeina kemur.
Gengi krónunnar
verður varðveitt.
Ég skal ekki fara að rifja upp
gamlar deilur en ég minni á það,
að bæði vorið 1962 og í samninga-
umleitunum í desember 1963 leit-
aðist ríkisstjórnin við að ná samn
ingum um sérstakar kjarabætur
þeim lægst-launuðu til handa. Um
þetta fékst þá ekkert samkomu-
lag og tilraunin, sem með júní-
samkomulaginu var gerð, tókst
miður en skyldi vegna síðari
kröfuhörku ánnarra. Hefðu aðrir
launþegar þó átt að kunna að
meta þau hlunnindi, sem þeim
voru veitt með verðtryggingu
launa, lengingu orlofs og stór-
auknu fé til íbúðabygginga og
lækkun vaxta á íbúðalánum, svo
að nokkur hin almennu meginat-
riði júní samkomulagsins séu
nefnd. Um þýðingu þeirra fyrir
afkomu manna bið ég hvern og
einn að skoða eigin hug og
reynslu.
Af skiljanlegri stjórnmála-ertni
er því haldið fram öðru hverju,
að ándi júnísamkomulagsins hafi
verið rofinn með skattaálagningu
sumarið 1964 og hækkun sölu-
skatts um áramótin. Hvorugt fær
staðizt. Skattstigar, sem á var
lagt eftir sumarið 1964, voru á-
kveðnir og samþykktir nokkrum
vikum fyrir júnísamkomulagið og
urðu lægri á lág-tekjum — ég
legg áherzlu á orðið lág-tekjur
— en ráð hafði verið fyrir gert
í þeim útreikningum, sem lagðir
voru til grundvallar júnísam-
komulaginu. Söluskatturinn var
óhjákvæmilegur til þess, að unnt
væri að halda áfram niðurgreiðsl-
um á landbúnaðarvöruverði, sem
ákveðnar voru haustið 1964 og
enginn hélt þá fram, að bryti á
móti júnísamkomulaginu.
Á hitt minni ég, sem segir í
lokaorðum júnísamkomulagsins:
„Samkomulagið um þau atriði,
sem að framan greinir, er háð
því skilyrðí, að samningar náist
á milli verkalýðsfélaga og vinnu-
veitenda, er gildi til ekki
skemmri tíma en eins árs og feli
ekki i sér neina hækkun grunn-
launa á því tímabili."
Ég ásaka engan fyrir, að svo
hefur farið um efndirnar á þessu
ákvæði sem raun ber vitni. Ég
minni einungis á, að af hálfu rík-
isstjórnarinnar var því aðeins
fallizt á verðtrygging kaupgjalds,
að sú forsenda stæðist, sem í loka
orðunum er skýrt tekin fram. Og
verði í sumar grunnkaupshækk-
anir, sem stefni efnahagsjafn-
..væjgijúyp.ða, v/erfiur (a^-gjálfðegðu
að taka yerðtryggjpguog tiJ.Æpd-
urskoðunar að nýjuí því að ríkis-
stjórnin mun ekki eiga aðild að
neinum þeim samningum eða á-
kvörðunum, sem jafngilda gengis-
lækkun. Hún hefur ásett sér að
varðveita gengi krónunnar og
mun ekki hverfa frá þeim ásetn-
ingi. Þess verður vart, að ein-
hverjir, sem ætla sér að hagnast
fjárhagslega eða stjórnmálalega á
gengisfellingu, breiða nú út þann
orðróm, að hún sé yfirvofandi.
Ég vará menn við að trúa þess-
um orðrómi, hvað þá að taka
hann sér í munn, því að með slíku
ganga þeir erinda skemmdar-
verkamanna og hjálpa til við
þeirra illu iðju.
Góður vilji
Eindreginn vilji ríkisstjórnar-
innar er að tryggja góða afkomu
allra og beita sér fyrir að bæta
hag hinna verst settu. Þar kem
ég aftur að lengd vinnutímans.
Er þá framkvæmanlegt að
stytta hann hjá þeim, sem helzt
þurfa? f þessu tjá engin skyndi-
stökk, eðlileg þróun er öllum
hollust. Eins og atvinnuvegum
okkar er háttað, þá mun hér ætíð
þurfa að halda á skorpuvinnu
öðru hvoru. En slík skorpuvinna
á ekkert skylt við það, að menn
þurfi að vinna 60 stundir á viku
eða þar yfir allan ársins hring
til þess að fá í sig og á. Menn
hafa fyrir löngu lært, að slík
vinnubrögð skila ekki meiri af-
rakstri en sá vinnutírhi, sem vís-
indalegar athuganir hafa sýn,t að
er hæfilegur. Nauðsynlegri breyt-
ingu eftir áratuga rangþróun
verður ekki áorkað nema á
nokkrum tíma. Einmitt til undir-
búnings því hefur nefnd starfað
að málinu allt frá því snemma
árs 1962. Hún var kosin sam-
kvæmt einróma ályktun Alþingis
hinn 18. desember 1961 svohljóð-
andi:
„Þingsályktun
um ráðstafanir til að koma á
8 stunda vinnudegi verka-
fólks.
Alþingi ályktar að kjósa 5
manna nefnd til að rannsaka, á
hvern hátt verði með mestum ár-
angri komið á 8 stunda vinnudegi
meðal verkafólks. Skal nefndin
framkvæma athugun á lengd
vinnutíma verkafólk.s eins og
hann er nú, og áhrifum hans á
heilusufar, vinnuþrek og afköst,
svo og hag atvinnurekstrar. Á
grundvelli þessara athugana skal
nefndin gera tillögur um ráðstaf-
anir til breytinga á vinnutilhögun
og rekstrarfyrirkomulagi atvinnu-
fyrirtækja, er gætu stuðlað að
styttingu vinnudags verkafólks án
skerðingar heildarlauna og að
aukinni hagkvæmni í atvinnu-
rekstri. Skuli tillögurnar miðast
við að verða æskilegur samninga-
grundvöllur milli stéttarfélaga
verkafólks og samtaka atvinnu-
rekenda. Nefndin skal enn fremur
gera tillögur um, hvernig lög-
gjafinn geti stuðlað að ákvörðun
um eðilegan hámarksvinnutíma.
Nefndin skal kveðja sér til
ráðuneytis fulltrúa Alþðýusam-
bands fslands, Vinnuveitendasam-
bands íslands og Vinnumálasam-
bands samvinnufélaganna og aðra
fulltrúa hagsmunasamtaka, eftir
því sem þörf er á. Hún skal einn-
ig hafa heimild til að láta fara
fram sérfræðilegar athuganir, sem
nauðsynlegar eru að mati henn-
ar“.
Stytting vinnutímans.
í júnísamkomulaginu í fyrra
var um vinnutímann farið eftir
bráðabirgða-tillögum nefndarinn-
ar. Nú mun hún hafa samið heild-
artillögur um lausn þessa mikla
vap^amáls ásamt greinargerð.
Rikisstjórninni hefur enn ekki
borist álit- nefndarinnar og því
ekki átt kost á að athuga tillögur
he'nnar, sem1 munu vera til skoð-
unar hjá verkalýð og vinnuveit-
endum. Ég hef þegar áður oftar
en einu sinni lýst því, að hér sé
um að ræða eitt mikilsverðasta
umbótamál, sem lausnar bíður nú,
og ég vil ítreka þá sannfæringu
mína að þessu sinni. Ég vil og
mun leggja mig fram um að
stuðla að því, að þessi umbót geti
átt sér stað og komið þeim að
gagni, sem hennar eiga að njóta.
Ég býð af heilum hug fram sam-
vinnu mína og ríkisstjómarinnar
til þess að stuðla að samningum
við verkalýðshreyfinguna og
vinnuveitendur, þar sem þetta sé
aðalatriði, jafnframt því sem ég
lýsi þeirri eindregnu sannfær-
ingu minni, að þeir, sem nú þegar
hafa lífvænleg kjör og meira en
það án þess að þurfa að leggja
á sig óhæfilega langan vinnutíma,
eiga að sjá sæmd sína í að doka
við um kröfugerð, á meðan bætt
er úr þeirri missmíð, sem allir
hljóta að játa, að á hafi orðið.
Samningar um þetta hljóta að
verða megin-uppistaða nýs júní-
samkomulags, ef það kemst á.
Hvort því tekst að nú, skal ég
ekki um segja, en víst er, að
ríkisstjórnin mun leggja sig alla
fram um, að svo megi verða. Þó
að fulltrúar Alþýðusambandsins
telji ekki nógu langt gengið, hef-
ur ríkisstjórn og Alþingi nú þeg-
ar komið verulega til móts við
óskir þeirra í skattamálum og
mun í sambandi við samningsgerð
enn athuga, hvort lengra sé hægt
að ganga. Þá munu með opnum
hug verða teknar upp viðræður nú
næstu daga um nýjar ráðstafanir
í húsnæðismálum.
Að almennum kauphækkunufn
vill ríkisstjórnin hins vegar því
aðeins stuðla, að þær komi laun-
þegum að gagni, þ. e. a. s., að
þær setji jafnvægi í efnahagsmál
um ekki úr skorðum og knýi
fram gagnráðstafanir.
Leggjumst á eitt um að bæta
úr bersýnilegum göllum og höld-
um vinnufriði svo, að unnt verði
að tryggja öllum landsins börn-
um sanngjarna hlutdeild í gæð-
um landsins og afrakstri þeirra
og tóm gefist til að hagnýta þau
betur en nú öldnum og óbornum
til ævinlegra heilla.
Bezta tóbakið hefur bezta
bragðið og veitir mesta ánægju
CHESTERFIELD
Sími 22120
Sími 1202 • Vestm.eyjum