Vísir - 11.05.1965, Page 9

Vísir - 11.05.1965, Page 9
VlSIR . Þriðjudagur 11. maí 1965. 9 Styttíng vinnutímans verður megin- uppistaða nýs júní-samkomuiags Ég vil fpvst bjóða velkominn í stjómarsess hinn nýja fjármála- ráðherra, Magnús Jónsson. Hann er löngu þjóðkunnur fyrir góða vitsmuni, mikla starfsorku og ein staka samvinnulipurð. Vegna ó- líkra viðhorfa hafa menn að sjálf sögðu ólíkar skoðanir á honum sem stjórnmálamanni, en um á- gæta hæfileika hans efast enginn. Jafnframt vil ég þakka fyrrv. hæstv. fjármálaráðherra Gunnari Thoroddsen ekki einungis fyrir ánægjulegt samstarf innan ríkis- stjómarinnar og samvinnu okkar fyrr og síðar heldur og öll þau störf, sem hann hefur unnið í alþjóðarþágu Hann hefur nú val- ið sér nýtt verksvið, eftir að hafa i rúm 18 ár látlaust gegnt tveim einhverjum ábyrgðarmestu og erf iðustu stöðum, og tvímælalaust þeim argsömustu í íslenzku stjómmálalífi. Hann hefur lengi notið og nýtur enn óskoraðs trausts okkar samflokksmanna sinna, þó að við höfum orðið að beygja okkur fyrir ákvörðun hans um tilbreytingu í starfi. Um stjómmálaathafnir hans er og hef ur verið deilt eins og okkar allra, ea um vinsældir hans ljúka allir upp einum munni og veit ég, að þingheimur allur óskar honum velfarnaðar í hans nýja starfi. Þá vil ég óska einum mikilsvirt asta j|,gtjóiTí‘”"ndstæðingnum, háttv. þingman ýarli Kristjáns syni, inriilegavtil hamingju með sjötugsafmæli hans, sem er í dag. Karl er einn þeirra, sem ánægja er að hafa samskipti við og þó áreiðanlega meiri ánægja að hafa með sér en á móti vegna orð- heppni hans og mikillar mála- fyigju- Stöðugleiki í stjórnarháttum. Núverandi stjórnarflokkar hafa í nær 51/2 ár óslitið farið saman með stjórn landsins. Þrátt fyrir þau mannaskipti, sem tímans straumur hefur haft í för með sér má þess vegna segja, að lúverandi stjórn hafi setið að 'öldum nokkuð á sjötta ár. Er lað mun lengri órofinn stjórnar 'erill en áður þekkist frá því sjálfstæðið var endurheimt. Rík- isstjórnir hafa sjaldnast setið hér lengur en 2 — 3 ár og þá oftast slitnað upp úr með ósköpum Sá stöðugleiki, sem skapazt hef ur í stjórnarháttum á Islandi með samvinnu Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks, er þess vegna alger nýlunda. Hann er því athyglis- verðari sem fyrir fáum stjórnum hefur verið spáð verr en viðreisn arstjórninni í fyrstu. Mönnum er enn í fersku minni öll sú ógæfa. sem viðreisnarstefnan átti að leiða til. Spáð var móðurharðind- um af manna völdum, atvinnu- leysi mörg þúsund manna, stöðn un í framkvæmdum, að hnir ríku yrðu ríkari oi fátækir fátæk- ari, svo að einungis fá dæmi um allan ófarnaðinn séu nefnd. Hver er nú dómur reynslunnar eftir þessi 5Í4 ár? Nú á dögum eru framfarir oft miðaðar við vöxt þjóðartekna. Hér eru fullnægjandi skýrslur um þær ekki til lengur aftur í tímann en frá 1945 og síðan. Út af fyrir sig er það og ærinn tími til sam- anburðar. Stríðsárin voru með öllu ósambærileg vegna sérstakra aðstæðna og áratugurinn næst- ur á undan, milli 1930 og ’40, mesti blómatími Framsóknar, var örðugasti áratugur fyrir allan al- menning á þessari öld. Þá hvíldi atvinnuleysi eins og mara yfir þúsundum manna í kaupstöðum og kauptúnum landsins og bænd ur héldust við með kreppulánum, þeir sem ekki flosnuðu upp og Ientu í atvinnuleysingja-hópnum á mölinni. Það er því lítil frægð að bera framfarir nú saman við hörmungarnar þá. Á síðustu 20 árum hafa hins vegar allir fjórir flokkar á víxl tekið þátt í ríkisstjórn í mismun- andi samtökum, allir þurft að una við sætt og súrt, blítt og strítt, eins og verða vill á meðan þeir voru við völd. Vegna fábreytni atvinnuvega okkar og þó einkum útflutningsins og þar með hversu við erum háðir veðurfari, afla- brögðum og verðlagi á einni vöru tegund, þá er skiljanlegt, að meiri sveiflur séu á þjóðartekjum okk- ar en flestra eða allra annarra. Einmitt þess vegna er okkur höf- uð-nauðsyn að fá fleiri og stöð- ugri atvinnuvegi eins og nú er stefnt að með Búrfellsvirkjun og stóriðju. Hin mikla og mjög trufl andi óvissa kemur glögglega í ljós, þegar þróunin á þessu 20 ára tímabili frá 1945 til 1964 er skoð uð. Þar eru snöggar breytingar. stundum fram á . við en einnig afleitir afturkippir. Meðalvöxtur þjóðartekna á ári á þessu tíma- bili er 1.9% á mann. Á tímabilinu frá 1945 til 1960 var hann þó einungis 0,9% árlega á mann, og má segja, að vöxturinn smá auk ist eftir því sem á tímabilið líð ur, því að frá árinu 1956 til 1958 var hann 3.5% árlega á mann. Eftir að áhrifa viðreisnarinnar fór að gæta verður greinilega meiri kraftur og stöðugleiki í vextinum. Á tímabilinu frá árinu 1961 til 1964 var meðalvöxturinn á mann árlega 6,1% eða nærri tvöfalt meiri en að meðaltali var frá árinu 1956 til 1958 Ekki væri sanngjarnt að þakka þá breyt- vinnuleysL Staðbundnir erfiðleik- ar eins og af hafísnum nú óhag- stæðu veðurfari eða aflaskorti, hafa að vísu sums staðar valdið at vinnuskorti um sinn. Endalaust má deila um, hvort brugðið hafi verið við af nægum röskleika til að bæta úr þeim örðugleikum. Ef svo er ekki einhvers staðar, þá er að reyna að ráða bót á því. Er það því auðveldara vegna hinnar almennu velsældar, sem í landinu ríkir. Vestfjarða-áætlunin er nú þegar vel á veg komin og lánsfé Bjarni Benediktsson ý lEnnia íorPástisráðherra.j i sg’tsid öe kbscJ Ifc ttthníidxod tryggt til byrjunarframkvæmda hennar. Þá hefur ríkisstjórnin og í undirbúningi löggjöf um fram- kvæmdir strjálbýlisins, sem komi í stað atvinnubótasjóðs og mundi verða honum miklu öflugri. En er það þá rétt, að almenn velsæld ríki meðal landsmanna? Því er oft haldið fram, að verka- lýðurinn hafi ekki fengið sinn hluta af vaxandi þjóðartekjum. Nú er það auðvitað svo, að vaxandi þjóðartekjur koma meðal annars af því, að lagt er i nýjan kostn- að. Þekking, ný tækni og ný tæki, sem stórauka afla, fást að sjálfsögðu ekki kostnaðarlaust. Ræða Bjarna Benedskfssonar herra við útvfrpsumræður í ingu, sem auðsjáanlega hefur orð ið, eingöngu stjórnarháttum. Afla brögð, veðurfar, verðlag, aukin tækni og þekking á göngu fisk' stofna hafa öl! sín áhrif, sem sjálfsagt er að viðurkenna. En jafn ósanngjarnt væri að neita að áhrif skynsamlegrar stjórnar efna -hagsmálanna hafa haft sitt að segja A. m. k. fær ekki með neinu móti staðizt það, sem hátt virtir stjórnarandstæðingar hafa stöðugt haldið fram, að stjórnar stefnan leiddi til stöðnunar allra framfara Óhagganlegar tölur sanna allt annað. Vöxtur þjóðar tekna og þar með eðlilegar fram farir hafa verið örari en nokkru sinni fyrr og meiri en hinir bjart sýnustu þorðu að vona. Hlutskipti launþegans fylgir '''jóðartekjunum. Sama er um fullyrðingamar um atvinnuleysi. í heild þjáir okkur nú vinnuaflsskortur en ekki at- Þess vegna mætti vel færa rök að því að slíkt hlyti að hafa ein- hver áhrif á skiptingu þjóðartekri anna svo að hlutur verkalýðsins yrði fyrir þá sök minni en áður miðað við heildina, þótt hann færi vaxandi í sjálfu sér. En hef- ur raunin orðið sú, að verkalýð- urinn hafi verið afskiptur í hlut- deild vaxandi velmegunar á sið- ustu árum, svo að sú hlutdeild sé nú minni en áður var? Um þetta hefur verið gerð ítar leg rannsókn hjá Efnahagsstofn- uninni og árangur hennar birtur í 13. hefti ritsins „Or þjóðarbú- skapnum“, sem út kom í febrúar 1964, og veit ég ekki til þess, að riiðurstö” . hennar hafi verið vé- fengdar, hvað þá að þeim hafi verið hnekkt. Þar eru tekin ti! athugunar atvinnutekjur kvæntra verka-, sjó- og iðnaðarmanna og hlutdeild þeirra í þjóðartekjunum á tímabilinu 1948 — 1962 og er þá byggt á úrtaksathugunum á frum tölum þessara stétta. Miðað er við þær tekjur, sem raunverulega var aflað, en ekki sjálfa kauptaxt ana. Nú hafa framhaldsathuganir á sama grundvelli verið gerðar fyrir árið 1963 og ’64 og eldri töl ur jafnframt endurskoðaðar í sam ræmi við síðustu endurskoðun þjóðhagsreikninga. Niðurstaðan af athugunum, sem birtar voru 1964, er sú, eins og í greininni stendur, að á árabilinu 1948 til 1962 hafi f höfuðdráttum hlut- skipti launþega fylgt þróun þjóð artekna. Athuganir á árunum 1963 og 1964 leiða til hins sama. Ef talan 100 er miðuð við árið 1948, fyrsta árið, sem gögn eru til um, þá var hlutfallið árin 1963 og ’64 bæði árin 98,8, sem er mjög svipuð tala eins og t. d. á árunum 1957 og 1958. Um þennan samanburð er þess að gæta að hér er hvorki tekið tillit til opinberra starfsmanna né kvenna. Kaup beggja þessara starfshópa hefur hinsvegar hækk- að mun meira en annarra laun- þega og benda því þaú gögn, sem ' fyrir hendi eru, ótvírætt til þess, að launþegar hafi hin síðari ár fyllilega haldið sínum hlut í vexti þjóðartekna. Þá vek ég aftur at- hygli á því, að hér er um að ræða raunverulegar tekjur, sem m. a. fást fyrir langan vinnutíma, en ekki kaupmátt tímakaups. i ?egir athþgun Ssvokölluðum ráðstöfunartekjum, « en þaér öftt'reikngðar sMoj áð'ífrá'f-' tekjum eru drengnir beinir skatt- ar til ríkis- og sveitarfélaga en með þeim taldir beinar greiðsl- ur frá þessum aðilum, svo sem fjölskyldubætur. Frá því árið 1948 var þetta hlutfall ráðstöfun artekna til þjóðartekna hagstæð- ast árið 1960 en óhagstæðast árið 1957 og aðeins litlu skárra árið 1958. Árið 1964 var það 95,2 mið að við 100 árið 1948 en komst nið ur í 90,6 árið 1957. Árið 1964 var það nokkru óhag stæðara en næsta ár á undan. Á- stæðan til þess er ekki sú að skattar á lágtekjum hafi verið hærri árið 1964 en áður, því að forsætisrúð- gærkveldi svo var ekki, enda urðu þessir skattaliðir til þess að lækka visi- töluna sumarið 1964 en ekki hækka. Sú skattahækkun, sem um hefur verið talað, spratt af því, að margar stéttir, einkum með hærri miðlungstekjur og há tekjur, hækkuðu mjög í tekjum á árinu 1963. Háum tekjum hafa lengi fylgt hlutfallslega hærri skattar en af Iágtekjum og hefur það hingað til verið talið sjálf- sagt sanngirnismál. Fyrir þessu verða menn að gera sér grein, þó að það sé eitt vitni um stórbætt- an efnahag í landinu, að nú verða hlutfallslega miklu fleiri en áður fyrir þessari stighækkun hinna beinu skatta. En um hæð skatt- anna í heild verður að segja, að á meðan þeir eru að hundraðstali lægri en þeir voru áður fyrr, t.d. á valdadögum Framsóknar þegar menn höfðu þó minni raunveru- legar tekjur til að greiða skatta af, og skattarnir eru einnig lægri hér en í nágrannalöndum okkar, þá höfum við sannarlega ekki á- stæðu til að kvarta undan skött um hér á landi. Að minnsta kosti ekki þeir, sem er það alvörumál, að byggð eigi að haldast við um Iand allt og íslands að halda sjálf stæði, því að hvorugt þetta verð ur gert, nema það kosti okkur hlutfallslega meira en aðrar miklu mannfleiri þjóðir. Vísitalan verður endurskoðuð. Af því, sem nú hefur verið sagt, sést, að þegar litið er á þró un, hvort heldur atvinnutekna eða ráðstöfunartekna kvæntra verka- sjó- og iðnaðarmanna í landinu, þá hafa’þeir haldið sín- um hlut hinn síðari ár í þjóðar- tekjunum og sizt verið á þá geng ið, t. d. miðað við það, sem var á árunum 1957 og 1958, hinum gullna tíma vinstri stjómarinnar. En hvað um kaupmátt tfma- kaupsins? Fær það staðizt, sem iðulega er haldið fram, að honum fari síhrakandi? Er það rétt, sem segir í ávarpi fulltrúaráðs verka- lýðsfélaganna í Reykjavik hinn 1. maí s.l.: „Almenn hækkun verðlags og stórauknar álögur skatta og út- svars valda því, að júnísamkomu lagið hefur ekki náð tilgangi sin um og að rauntekjur varkafólks á tímaeiningu hefur enn rýrnað". Nauðsynlegt er að menn 'átti sig til hlítar á því, hvort þessi fullyrðing fær staðizt. Ef hún er rétt, þá er skiljanleg, að menn verði ófúsir til að gera að nýju svipað samkomulag og gert var í júní í fyrra. En ef fullyrðingin byggist á misskilningi, þá horfir málið allt öðruvísi við. Þegar talað er um það, að kaup máttur tímakaups hafi rýmað hin síðari ár, er oft vitnað til lægsta taxta Dagsbrúnar og sagt, að kaupmáttur hans hafi farið minnkandi, þrátt fyrir hækkað kaup í krónum. Þessi samanburð ur er raunar ærið hæpinn, því að I. taxti Dagsbrúnar nær nú til einungis fárra verkamanna, mið að við það sem áður var. Flestir verkamenn eru nú komnir f aðra flokka og hafa fengið hlutfalls- lega meiri hækkanir. Enn meira máli skiptir, að í þessum útreikn ingum er oftast miðað við neyzlu vöruvísitöluna. En hún er aðeins hluti vísitölu framfærslukostnað- ar, sem verkalýðsfélögin sjálf hafa samið um að skuli leggja til grundvallar kaupgreiðsluvísi- tölunni. Á s.l. sumri óskaði rikis stjórnin mjög eftir því, að þessi vísitala framfærslukostnaðar yrði tekin upp til endurskoðunar og endurskoðun lokið hið bráðasta. Óhætt er að segja, að verkalýðs- félögin hafa ekki verið sérstaklega fýsandi að endurskoðunin færi fram, þó að þau settu sig ekki á móti henni. Hvað sem um það er, þá er það víst, að um fram- færsluvísitöluna hefur verið sam ið af sjálfri verklýðshreyfingunni, og aðrir fremur en fulltrúar henn ar hafa talið hana ófullnægjandi mælikvarði. Enn er á það að líta, að sá tími, sem valinn er og sagt að kaupmættinum hafi hnignað frá, er yfirleitt villandi, þvi að þá var ekki um fastan varanlegan kaupmátt að ræða heldur einungis bráðabirgðaá- stand af alveg sérstökum ástæð- um. Framh. á bls. 4

x

Vísir

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.