Vísir - 21.10.1965, Blaðsíða 4

V í SIR . Fimmtudagur 21. október 1965.
Opið bráf til dómsmálaráð
herra Jóhanns Hafstein
frá Ragnari Ásgeirssyni, ráðunaut
Reykjavík, 17. október 1965.
Dómsmálaráðherra
Jóhann Hafstein.
Ég er yður þakklátur fyrir
ávarp yðar í útvarpi í síðastlið-
inni viku vegna hinna geigvæn-
legu og slvaxandi umferðar-
slysa í landinu.
Það hlaut að koma að því, að
jafnvel æðsta manni dóms og
laga hlvti að ofbjóða, og þér
eruð hinn fyrsti dómsmálaráð-
herra, sem finnur sig knúinn til
að ávarpa alþjóð, í tilefni af
þessurn ’ þjóðfélagsvanda. Þér
segið I ávarpi yðar, að margt
gott hafi verið lagt til þessara
mála, én ljóst er, að betur má
ef duga ska! — og að því ,.skal
stefnt“. Mun það eiga að skil.ia
sem loforð yðar, sem dómsmála-
ráðherra, og þér eigið skilið
þökk alþjóðar, ef þér standið
drengilega við það. Mér er ekki
ljóst, að fyrirrennarar yðar í
hinu háa embætti hafi yfirleitt
hafst neitt að I þessu máli, sem
snertir öryggi landsmanna svo
mjög. ,
Þegar ég svo, fyrir tveimur.
'dögúm, las ávarp yðar í ,',Vísi“,
verð ég að viðurkenna, að mér
fannst það veikara en skvldi.
Aðeins bón um ,,að sýna hver
öðrum tillitssemi I umferðinni“.
En ekki minnzt einu orði á aðal-
orsök allra bílslysa hér á landi:
Hinn ofsalega drykkjuskap
margra manna, sem aka bílum.
Hér eru drykkjusjúkir menn —
alkohólistar — á öðru hverju
strái, og ef þeir ná að komast
I bíla, drukkn'r og setja þá í
gang, þá er voði vís öllum, sem
verða á vegi þeirra, líka öllum
þeim, sem sýna „kurteisi og
tillitssemi" I umferðinni. Of-
drykkja er geysilega út.breidfl
hér á landi, sjúkdómur af verstu
tegund, mjög erfitt að lækna
hann og sjúklingarnir háskalegir
fyrir umhverfi sitt. Þó eru þess-
ir sjúklingar langháskalegastir,
ef þeir komast á bílum út i um-
ferðina. Þá sýna þeir enga til-
litssemi, og eru allt of mörg
sorgleg dæmi héðan um það.
'jjfcg hef á síðastliðnum hálfum
mánuði verið í námunda við
tvö stórslys, sem urðu af völd-
um þessara vesalings alkohól-
ista. Hið fyrra varð í Bænda-
höllinni, og það hafði nær kost-
að forstjóra Ilótel Sögu lífið.
Vesalingurinn, sem olli því. var
út. úr drukkinn og slangraði inn
á hæð Búnaðarfélagsins, cn var
strax leiddur út þaðan. Andar-
taki síðar reyndi hótelstjórinn
að Iosa húsið við manninn, sem
þá brást hið versta við og
steypt.i sér vfir handriðið og
tókst að draga hótelstjórann,
v?r rG"”''? b’?v‘?’.?. Iion
um, með ^ér f fallinu, sem hæg-
Iega gat kóstað báða lífið, Blaða
maðurinn frá Morgunblaðinu
sagði svo frá þessu morguninn
eftir, að þetta hefði verið gestur
á "hótelinu og hann hefði verið
„pit.thvað miður sín“.
Um hitt slysið, á Langholts-
veginum, gét ég.ékkí rætt, þar.
sem það snerti mig og fjölskyldu
mína djúpt og af hlauzt það
tjón, sem aldrei verður bætt. —
Það mun hafa orðið orsök til
þess að þér, dómsmálaráðherra,
gáfuð út. ávarp yðar til þjóðar-
innar.
Það virðist bersýnilegt, að
umferðalöggjöf landsins er orð-
in úrelt með öllu, enda vfst
upphaflega miðuð við hægara
farart.æki, en ekki við þann ofsa-
hraða, sem einkennir umferð
nútímans, á landi, sjó og í lofti.
Þó værj máski ekki vonlaust, ef
alltaf væri um allsgáða menn að
ræða í umferðinni, en þegar
vesalings drykkjumennirnir eru
víða við stýrið í farartækjum,
er ekki von að vel fari.
Þér ■ eruð nýlega tekinn við
hinu háa og ábyrgðarmikla emb-
ætti yðar, og máski ekki von,
að t'ér hafið nnn kynnzt öllum
vandamálum í umferðinni t. d.
því hve almennt það er, að ölv-
n'ir v'-'" '•t'ómi bifreiðum, Því
sneri ég mér, eftir að slvsið varð
á I angholtsveginum, til lög-
reg'unnar h«r f bæ og bað um
upplýsingar um, hve margir bíl-
stjór'r hefðu ver'ð tcknir fast.ir
vegna ölvunar síðastliðin tvö
ár. Þvf var greiðlega svarað.
Arið 1964 voru 677-bilstjórar
handteknir fyrir ölvun við akst-
ur.
Það sem af or þessu ári var,
7. október, búið að handtaka
403 vegna þess sama.
Yður, dómsmálaráðherra. hlýt
ur að blöskra bessi tala og þó
má vafalaust hækka hana mikið
hér I bæ, því lögreglan nær
aldrei til allra, sem aka bflum
ölvaðir. Frá öðrum kaupstöðum
og sveitum er sama sagan, því
drykkjuskapurinn er um allt
land.
Lögreglumenn eru víst flestir
af vilja gerðir í að frafnkvæma
skyldu sína I umferðinni, en þeir
eru of litils megnugir gagnvart
þessu, og dag eftir dag eru
geymslurnar fullar, þar sem
þessir drykkjusjúklingar eru
geymdir, unz af þeim rennur og
þeim er sleppt út aftur, svo þeir
geti á ný komizt á túr. Hafi
ökuleyfi verið tekið af ölvuðum
bílstjórum, líður oft ekki langur
tfmi, áður en þeir labba upp í
sakadómaraembættið eða ráðu-
neytið til þess að ná í ökuskír-
teini sitt aftur, og virðast ótrú-
lega oft fá það fljótlega. Ég veit
þess dæmi, að maður var tekinn
fastur fyrir ölvun við akstur hér
í Revkjavík fyrri part dags og
spint að kvöldi sama dags var
hann aftur tekinn drukkinn ak-
andi bíl í næsta lögsagnarum-
dæmi. í slíkum tilfellum verður
lögreglan og dómsvald að at-
hlægi. Fyrir mörgum árum vissi
ég, að flugmaður var tekinn
fastur fyrir ölvun við akstur og
sviptur ökuleyfi. En hann mátti
fljúga eftir sem áður, því leyfis-
svipting'n náði aðeins til bif-
reiðaaksturs, en ekki til flugvél-
ar.
JJIutur blaðamanna og blaða
er vesæll í þessum málum.
Þeirra á að vera að skapa heil-
brigt almenningsálit gagnvart
öllu, sem miður fer. í þessum
málum, sem snýr að hinum ölv-
uðu bílstjórum, er eins og blöð
og blaðamenn haldi hlífiskildi
yfir þeim, t.d. með því að birta
aldrei nöfn þeirra, nema þegar
afbrotin eru svo geigvænleg, að
með engu móti verður hjá því
komizt. Ekki veit ég, hvort
þetta eru bein samtök blaða-
manna, eða fyrirskipanir til
þeirra frá æðri stöðum. Að birta
nöfn þeirra, sem sviptir eru öku
leyfi vegna ölyunar, er ekki að-
eins sjálfsagður hlutur, heldur
bæri einnig að skylda það emb-
ætti, sem með þessi mál fer, að
auglýsa opinberlega, þegar hin-
ir dómfelldu fá ökuleyfi aftur.
Það vekur illan grun, að þegar
rannsókn Langh ol ts vegarslyss-
ins var likið í Sakadómi Reykja
víkur og Morgunbl. óskaði að fá
nöfn' sakborninganna þriggja til
birtingar, þá er bví neitað, og
blaðið verður að fá „nöfn beirra
eftir öðrum Ieiðum“. Slík hlífð
við afbrotamenn vekur illan
grun.
Fulltrðj nmferðardeildar bæj
arverkfræðings, hr. Pétur Svein-
björnsson upplýsir, að ölvun og
of hraður akstur, valdi 95% um-
■ ferðaslysa.
Öllum heilbrigðum mönnum
ætti að vera ljóst, að það þarf
að finna ráð til að fjarlægja
þessa ofdrykkjumenn úr um-
þar fyrir, ýmist fótgangandi, á
ferðinni, sem eru að flækjast
hestbaki eða akandi bílum sín-
um.
Stiórnendur vátrvggingafé-
laga hafa tekið á sig nokkra
rögg, því að vonum svíður þeim
sárt hið mikla fjárhagslega tjón
félaga sinna. Þeir stofnuðu til
sýninga rétt eftir að Langholts-
vegarslysið varð. Drápsvélarnar
slvsabifreiðirnar voru fluttar á
almannafæri. Án þess að ég
hefði nokkra hugmynd um þá
JÓNAS KRISTJÁNSSON:
MAÐURINN, MANNFELAGIÐ 0G MENNINGIN
Jþekkt er tilraun, sem félags-
fræðingurinn M. Sheriff
gerði (1953) á sumardvalarheim
ili fvrir tólf ára stráka. Þar voru
24 drengir, sem höfðu ekki
þekkzt áður, en allir voru þeir
frá sambærilegum þjóðfélags-
stéttum.
Fyrstu þrjá dagana höfðu dreng
imir nóg tækifæri til að kynn-
ast hver ,öðrum og draga sig
saman í kunningjahópa. Eftir
þennan tíma var hver fyrir sig
spurður að því, hvaða drengjum
honum geðjaðist vel og bezt að
og hvaða drengjum honum geðj
aðist illa og verst að. Slíkar
spurningar eru tíðkaðar í hinni
svonefndu sociometríu, sem
fundin var upp af J. L. Moreno
1934, og niðurstöðurnar eru lagð
ar fyrir f sérstökum teikningum
— sociögrömmum.
Á gruntívelli þessara spurn-
inga var strákahópnum skipt í
tvennt. 1 hvorum hóp fyrir sig
voru strákar, sem ekki geðjað-
ist vel hver að öðrum. Við skipt
inguna var sem sagt skorið á
þau vináttubönd, sem höfðu
hópurinn alveg út af fyrir sig.
Á þessum tíma fór að myndast
ákveðin uppbygging í hvorum
hóp. Einn strákur tók að sér
hlutverk leiðtogans, valdi sér
hjálparmenn og fór að stjórna
með hegðun hinna drengjarina í
innan hópsins, en í upphafi
höfðu 65% verið utan hans.
Næstu fimm dögum var þann
ig varið, að hóparnir voru leidd
ir saman til kappleikja. Þá kom
tvennt í ljós. í fyrsta lagi héldu
hóparnir nú hvor fyrir sig afar
vel saman. 1 öðru lagi sýndu
hóparnir hvor öðrum óvild og
jafnvel óþægilega fjandsemi,
Hnífilyrðin fuku og nafn hins
hópsins varð að skammarvrði
sýningu, lá leið mfn þar um,
þar sem bifreiðin stóð, ötuð
blóði náins látins vandamanns
og ættingja, en í kringum hana
var forvitið fólk á öllum aldri,
hlæjandi og flissandi. Hefur
mér ekki verið gerð meiri skap-
raun. Við sýningarnefnd þessa
hefði ég viljað segja: Gerið
aldrei slíkt aftur.
Slíkar sýningar hafa engin á-
hrif á þá, sem þeim er ætlað að
verka á, en gætu haft hroðaleg
áhrif á aðra, máske þá sem sízt
skyldi. — Eftir blaðafregnum að
dæma hefur ölvun við akstur
sjaldan verið meiri en eftir að
þessi ,,sýning“ var haldin. Einn
daginn teknir níu alkohólistar úr
umferðinni. Nær hefði stjórn-
endum vátrvggingaféláganna ver
ið að snúa sér til réttra aðila:
Löggjafavaklsins og yðar, til að
knýja fram varnir gegn þessu
ægilega böli, sem ég ræði hér
um
JTJómsmálaráðherra.
Ég hef tekið nærri mér að
skrifa yður þetta bréf. En mér
fannst að ég yrði að gera það.
Ekki eingöngu mín vegna, held-
ur einnig vegna allra annarra,
sem eiga um sárt að binda vegna
bifreiðaaksturs ölvaðra manna.
Og þá ekki sízt vegna þeirra,
sem lifa og eru í sífelldri hættu
á götum og strætum.
Aðgerðin gegn þessu þjóðar-
böli verður að koma ofan frá,
frá Alþingi — og frá yður. Það
er von mfn, að alþingismenn,
sem nú eru nýkomnir til þings,
gefi sér tíma til að lesa þetta
bréf til enda. Fyrrverandi dóms-
m^'T-áðherrar virðast. ekkj hafa
látið þessi mál neitt til sín taka.
En nú hefir hin þungá ábyrgð,
að trvpwía iff '•a limi saklauss
fólks gegn alkóhólistunum í um
ferðinni flutzt yfir á yðar ungu
herðar, og það er von allra, að
þér bognið ekki undan þvngslun
um.
Að sfðustu endurtek ég þökk
mína fyrir ávarp yðar, því ég
hvge. að bér séuð maður. sem
ekki lætur sitia við orðin tóm.
Ragnar Ásgeirsson.
-k
Drengirnir í sumarbúðunum
myndazt fyrstu dagana. Margir
strákanna létu óánægju sína í
ljós hástöfum. Það, sem vakti
fyrir félagsfræðingnum, var að
skapa skilyrði, sem ekki virtust
vera heppileg til mvndunar sam
stæðs hóps.
Næstu fimm daga bjó hvor
hópnum. í hvorum hóp myndað
ist félagsandi, meðlimirnir fóru
að lítr á þátttöku sína í hópn
um sem mikiiyæga.
í lok þessa tíma gaf nú socio-
metrisk tilraun til kynna, að
90% vináttutengslanna væru nú
f hvorum hóp fyrir sig. Slags-
mál komu fyrir.
Spennan jókst þessa fimm daga
og nú leið að lokum sumarleyf
isdvalarinnar. Félagsfræðingur-
inn stofnaði þá til sameiginlegs
átaks beggja hópanna, í fyrsta
lagi við að leggja vatnsleiðslu
við erfið skilyrði, og í öðru lagi
með því að tefla hópunum sam
eiginlega fram í íþróttakeppni
við rtr-ika úr öðrum sumarbúð
um. Féll þá allt aftur í ijúfa
löð milli hópanna tveggja og
þannig endaði sumarleyfið.
Meðal atriða úr niðurstöðum
Sheriffs má telja þessi: 1) hóp
arnir byggðust upp á örskömm
um tíma. 2) uppbyggingin var
samfara tilfinningu þátttakend-
anna um gagnkvæma nálægð og
traust. 3) hvor hópur myndaði
sjálfkrafa með sér verkaskipt-
ingu þátttakendanna, 4) sam-
hvgðin innan hvors hóps var í
réttu hlutfalli við andúðina milli
hópanna. 5) Fyrir hverjum þátt
takanda urðu meðlimir hins
hópsins fjarlægari en áður, þeir
féllu í áliti, og einstaklingsein-
kenni þeirra hurfu í skugga þess
að þeir voru þátttakendur í hin-
um hópnum.
Þessar tilraunir hafa síðan ver
ið útfærðar nánar og þær eru
taldar gefa ábendingu um upp-
byggingu mannfélagsins sjálfs.