Vísir - 12.04.1966, Blaðsíða 7

VÍSIR . Þriðjudagur 13. aprfl 1368.
7
KIRKJAN
ÞJÓÐIN
Einu sinni var prestur spurður:
Er ekki gott að vera prestur á
páskum? Hvernig er það sr.
.Takob, er misjafnlega auövelt
(eöa erfitt) að vera prestur eftir
því hver tfmi kirkjuársins er?
— Hvenær er ekki gott að
vera prestur? En auðvelt er það
aldrei. Páskahátíðin inniheldur
það, sem að mínu viti er hyming
arsteinninn undir aTlri kirkju-
legri kenningu. En páskahald
okkar ’fylgist ekki með tíman-
um, fremur en svo margt annað
Nú eru þaö ferðaskrifstofur og
íþrðttafélög, sem ráöa yfir þjóð-
inni um bænadagana og upprisu
dagana. Auövitað eiga að fara
fram guðsþjónustur á vegum
þesarra stofnana, upp um fjöll
og firnindi. Ég messaði fyrir
tveim árum — raunar ekki á
páskum — í Espo f Finnlandi.
Við messu var, auk safnaðarins,
fullur langferöabíll af skemmti-
ferðafólki, sem tók guðsdýrkun
ina með í sfna ferðaáætlun. Þeg
ar við Sigurbjöm biskup vorum
að byrja starf okkar hér í
Reykjavik, höfðum við páska-
messur í skíðaskálunum, við á-
gætar undirtektir, — svo að ein-
hver náungi sagði í blöðunum,
að nú væri hvergi orðinn friður
fyrir prestum, ekki einu sinni
uppi á reginfjöllum. Og skop-
myndin í Speglinum var hrein-
asta afbragð. En svo að við slepp
um öllu spaugi, þá er tilgangur
hátíðarinnar ekki sá, að ein-
hvers staðar sé messað, heldur
aö enginn einasti einstaklingur
fari á mis við messu ,svo framar
lega sem mögulegt er. Á pásk
unum er messað klukkan átta að
morgni, og síöan aftur klukkan
ellefu, en ég væri til með að
messa hvem sunnudag klukkan
sex fyrir ferðafólk, sem vildi
koma við í kirkjunni, áður en
það færi úr bænum, ef það á
annað borð væri komið á flakk.
Þú hefur nú mikla prestskap-
arreynslu frá þvf þú vígðist að-
stoðarprestur til föður þfns að
loknu prófi árið 1928. Þú hefur
verið prestur bæöi austan hafs
og vestan, bæöi úti á landi og
hér í höfuðstaðnum. Er ekki af-
Samtíð vor við GULLNA HLIÐIÐ
armikill munur á verkefnunum
á þessum stööum?
— Jú, töluveröur munur. Og
það ,er lærdómsrfkt fyrir presta
að fá tækifæri til að þjóna við
svo ólíkar kringumstæður. Fyrir
vestan vom söfnuðumir orðnir
fimm, sem ég þjónaöi að meiru
eða minna leyti, allir frekar fá-
mennir, skulum við segja, en oft
messaði ég fjórum sinnum hvem
sunnudag á sumrin. — Safnað-
artilfinningin er yfirleitt sterk-
ari fyrir vestan en hér. Þó fjar-
lægðist ég fríkirkjuhugmyndina
frekar en hitt. Þjóðkirkjan á
bezt við okkur á íslandi þrátt
fyrir allt. Austur á Noröfirði
byrjaði ég prestsstarf mitt, að
undanteknum sjö mánuðum sem
ég var aðstoöarprestur hjá föð-
ur mfnum á Djúpavogi. — Ég
hefi einhvers staðar séð um-
mæli á prenti, sem gáfu til
kynna, að Norðfirðingar hafi ver
ið sérlega sljóir f kirkjulegu til-
liti. Þetta er ekkert annað en
þvættingur og bull, því að ég
efast um, að nokkur prestur á
landinu hafi átt vísan stuöning
jafnmargra ágætismanna í söfn-
uði sínum og ég átti á Norðfirði.
Barnaguðsþjónustur voru haldn-
ar viö mikla aösókn, og föstu-
guösþjónustur. Hvort tveggja
var þá nýjung austur þar. Fyrir-
rennari minn í embættinu haföi
verið mjög reglusamur í allri
embættisþjónustu, og fólkið var
því vant að boðuð væri messa
hvem helgan dag. Kirkjusókn
var alltaf góð, og stundum með
ágætum. Messuföll voru aldrei,
nema ef ég sjálfur var fjarver-
andi. En því veitti ég athygli, að
kirkjusóknin var alltaf bezt, þeg
ar aldrei var gert hlé á. — Á
Noröfiröi naut ég hjálpar frá
kennurum eins og Valdimar
Snævarr og Sigdóri Brekkan. —
Organistar voru oftast tónskáld-
in Ingi T. Lárusson og Helgi
Pálsson, og ekki get ég hugsað
mér betri meðhjálpara en Hjálm
ar Ólafsson. Einu veitti ég sér-
staklega athygli á Norðfiröi.
Þar voru vissar ættir, þar sem
trúræknin virtist hafa verið á-
stunduð og trúartilfinningin
ræktuð mann fram af manni.
Oft verður lítið úr menningar-
arfi sveitarinnar, þegar komiö
er í fjödbýlið, en þama var eins
og sjóður hvers og eins væri
ávaxtaður til ágóða fyrir fjöld-
ann. í þá daga var byggð sunn-
an við fjörðinn, og heimsókn-
ir mfnar þangaö voru hátíðis-
dagar, svo viljugt var fólkið á
bæjunum að koma saman til
guðsþjónustu, t. d. þegar bari
var skírt eða ég kom í húsvitj-
un. Nei, það var sannarlega ekki
dauft kirkjulíf á Norðfiröi, og
Noröfiröingar hafa veriö mér á-
kaflega tryggir, allt til þessa
dags.
Hér I Reykjavík finnst mér
eiginlega, að ég hafi þrjá söfn-
uði. í fyrsta söfnuðinum eru
þeir, sem koma að staðaldri til
messu. 1 öðmm söfnuðinum eru
þeir, sem ég hefi haft persónu-
legt samband við, t. d. í sál-
gæzlustarfi, sem raunar fer
mest fram í kyrrþey. Loks er
þriðji söfnuðurinn, fjölskyldum
ar, sem hafa sótt til mín prests-
verk, kannski árum saman. Ég
lifi það líklega ekki að sjá þessa
söfnuöi alla undir kirkjuþakinu
í einu, — en þeir, sem í kirkj-
una koma, biðja fyrir þeim, sem
ekki em þar, og í bænarheimin-
um erum við allir eitt.
Hér f Reykjavík hafa prests-
verkin verið tengdari heimilum
prestanna en víðast hvar ann-
ars staöar í borgum, og raunar
afgreiðsla embættanna einnig.
Islenzka kirkjan gerir f raun-
inni miklar kröfur til prestskon-
unnar, en ég vil ekki segja, að
þessi siður hafi alltaf verið sem
heppilegastur, t. d. um jólin, þeg
ar bömin á prestsheimilunum
hafa verið homrekur, einmitt
þá daga, sem bömum er kennt
að hlakka til. En hvað sem
húsunum. Þegar bæði Land-
spítalinn og Borgarspítalinn eru
fullgerðir, hefir ræzt fagur
draumur. Vonandi verður það
sem allra fyrst. Og þjóðin á að
gera vel bæði við lækna og
hjúkrunarfólk og tryggja því
bæði góða lífsafkomu og starfs
skilyrði. Og hér ætti að vera
einn prestur við hvert hinna
stærri sjúkrahúsa, maður meö
sérmenntun í þeirri grein sál-
gæzlu, sem þar til heyrir. Hann
ætti einnig að vera undir það
búinn að vera ráðunautur ein-
staklinganna, þegar þeir hafa
þörf á aðstoð við að samhæfast
þjóðfélaginu við breyttar kring-
umstæður.
Finnst þér ekki hafa orðið
í tilefni nýliðinna páska hefur Kirkjusíðan fengið hlnn þjóð-
kunna rithöfund og kennlmann, sr. Jakob Jónsson, dr. theol,
til að svara nokkrum spumingum. I samtaiinu er fjallað um
ýmsa þætti í trúar- og kirkjulífi þjóðarinnar nú á tfmum, sem
sr. Jakob ræðir á raunsæjan hátt af sínum alkunna þrótti og f jöri.
Yfirskrift þáttarins er tekin úr niðuriagi samtalsins, þar sem
srf Jakob minnist á byggingu Hailgrimskirkju. — Meðfylgjandi
mýnd tók ljósmyndari Vísis af sr. Jakob í prédikunarstólnum á
pálmasunnudaginn.
þessu líöur, er ég alls ófeiminn
viö að segja, aö ég efast um, að
reykvískar prestskonur hafi
nokkum tíma fengið þá viður-
kenningu, sem þeim ber sem
kirkjulegum starfsmönnum.
Sumar kirkjudeildir banna prest
um að giftast, en ég öfunda
ekki starfsbræður mína í þeim
kirkjum. Það er stórkostlegur
ávinningur yfirleitt fyrir kirkj-
una, að prestsheimilin hafa orö
ið til, og við, sem erum orðin
vön sambandi heimilis og safn-
aðar, myndum sakna þess, ef
þaö slitnaöi. Frá því eru marg-
ar kærar minningar.
Og úr því að þú spyrð um
prestsstarfið í Reykjavík, get ég
ekki stillt mig um að minnast
á guðsþjónustumar á sjúkrahús
um sóknarinnar. Aðallega er
það þó landspítalinn, því að þar
hefi ég guðsþjónustu að for-
fallalausu annan hvern sunnu
dagsmorgun. Þær heimsóknir
eru mér ómetanlegar, og ég
finn til innilegrar gleði yfir
þeirri velvild, sem ég finn anda
á móti mér frá læknum og hjúkr
unárliði, jafnt sem sjúklingun-
um. Það er líka uppbyggilegt
fyrir prest að kynnast kristi-
legri þjónustu í verki, eins og
þeirri, sem fram fer á sjúkra-
mikil breyting á viöhorfi fólks
til kristindóms og kirkju frá því
þú fyrst hófst þfna kenni-
mennsku?
Viðhorf fólksins hefir áreiðan-
lega breytzt til batnaðar. Breyt-
ingar í andlegum málum gerast
með tvennum hætti. Sumt eru
tízkubreytingar, sem líkjast öld-
um á yfirborði sjávarins, — en
breytingar á undirstraumnum
eru lengur að segja til sín. —
Menningarsagan sýnir, að t. d.
heimspekileg eða trúarleg hugs-
un þarf áratugi ef ekki aldir til
að ná tökum. Enginn vafi er á
því, að frömuöir andlegrar menn
ingar eru að verða miklu já-
kvæðari en áður í garö trúar-
bragðanna, og hugir unga fólks-
ins eru opnari en miðaldra kyn-
slóðarinnar. Samt erum við ekki
búnir aö bfta úr nálinni með
tízku-fyrirbæri nítjándu aldar-
innar, efnishyggjuna.
Einu sinni las ég eftir þig
ritgerð eða ræðu út af orðum
Páls f I kor. 14. 26: Allt skal
miða til uppbyggingar. Hefur þú
ekki hitt fólk, sem efast um að
doktorsrit þitt um kímni í N.T.
miði til uppbyggingar?
Jú, nokkra. Raunar hefi ég
ekki nema einu sinni orðið fjrrir
aðkasti í blaði, en höfundur
greinarinnar „gekk upp ólesinn“
eins og maður myndi segja í
gagnfræðaskólanum. — En vís-
indalegum guðfræðiritum er
ekki ætlað að vera „til uppbvgg
ingar“ á sama hátt og t.d. hús
lestrarbókum. Ætlun mín var
að reyna að skýra einn drátt í
mynd frumkristninnar, predik-
unarmáta og kennsluaðferð
Jesú og postulanna. Ég hefi
stundum orðið var við misskiln
ing í sambandi við efni bókar-
innar, og meðfram til að leið-
rétta þann misskilning flutti ég
þrjú erindi í útvarpinu f vetur,
og ýmsir af hlustendunum hafa
sagt mér, að við það hafi máiið
orðið ljósara.
Oft heyrir maður að heims-
hyggjan, — lífsþægindastefnan
— sé að gégnsýra þjóðlífið með
ýmsum fskyggilegum afleiðing-
um. Er kirkjah nægilega óháð
„heiminum“ og því sem hans
er, til þess að geta leitt menn
á hjálpræðisveg og bent þeim
á hið eina nauðsynlega?
Heimshyggjan er auðvitað
alltaf trl niðurdreps, ef átt er
við fégirnd, skemmtanafýsn og
nautnasýki, — eða þegar menn
yfirleitt vilja lifa eins og gras
bftar, sem ekki kunna faðir-
vorið. En lífsþægindastefna í
þeirri merkingu, að þjóðin vilji
ekki lengur búa við vesaldóm f
efnalegu tilliti, er bæði nauð-
synleg og eðlileg. Ég hefi enga
samúð með þessari fátæktar-
rómantík, sem sumir halda fram
eins og allir hafi verið svo góðir
og guðræknir hér áður fyrr, þeg
ar enginn hafði neitt handa á
milli, og sveitarómagar voru
boðnir upp eins og sauðfé. En
það er annað, sem ergir mig.
Ég man þá tírna, að barizt var
heitri baráttu fyrir því, að viss
ar stéttir, sem þá áttu örðugast
fengju í sig og á. Nú stendur
þjóðfélaginu alveg á sama, þó
að ýmsar aðrar stéttir, t. d.
menntamenn, verði að aftur-
kreistingum í efnalegu tilliti. Ég
er ekki alveg viss um, hvaða
merkingu þú leggur f það, að
kirkjan sé háð eða óháð „heim
inum“. Kirkjan er jarðnesk
stofnun, þó að hún sé af himn
eskum uppruna. Samt kæri ég
mig ekki um, að þeir tímar komi
aftur, að kirkjan verði einhvers
konar auðvald í þjóðfélaginu,
—i en mér hefir samt í fullri
alvöru dottið í hug, hvort það
verði ekki bráðum nauðsynlegt
fyrir íslenzku þjóðkirkjuna að
útvega sér einhvern fastan tekju
stofn, t.d. útgerð eða iðnað,
þvf að tillag ríkisins nægir ekki
til þess, sem nútíminn krefst,
og íslenzkir auðmenn hafa ekki
enn lært nógu mikið af amerf
könum. En vestan hafs þykir
ekki nema sjálfsagt, að auðugir
menn skelli milljónum f kirkjur,
sjúkrahús og háskóla. Þetta lag
ast héma, þegar menn hætta
að hugsa eins og fátæklingar,
þó að þeir ráði yfir of fjár.
Hvað finnst þér vera athyglis
verðasta nýjungin í boðunar-
máta kirkjunnar eða starfsað-
ferðum?
* Það fer eftir því, við hvað
er miðað. Æskulýðsstarfið er
mikils vert, en getur varla tal-
izt nein nýjung úr þessu. Guö
fræðilegu námskeiðin, sem far-
ið er að efna til, hafa geysilega
þýðingu fvrir kirkjuna, en mig
dreymir alltaf um námskeið eða
ráðstefnur af svipuðu tagi fyrir
Framh. a bls. 4