Vísir - 26.07.1966, Qupperneq 8

8
VÍSIR
Utgefandi: BlaSaQtgáfan VISIR
Ritstjórl: Gunnar G. Schratn
Aðstoðarrltstjórl: Axel Thorsteinsor
Fréttastjóri: Jónas Kristjánsson
Auglýsingastj.: Halldór Jónsson
Auglýsingar Þingholtsstræti 1
Afgreiðsla: Túngötu 7
Rltstjóm: laugavegi 178 Simi 11660 (5 llnur)
Áskriftargjald kr. 100.00 á mánuöi innanlands
1 lausasölu kr. 7,00 eintakiö
Prentsmiðja Vlsis — Edda h.f
Þjóðskipulag lýginnar
jVJargir munu hafa lesið grein Freysteins Þorbergs-
sonar skákmeistara „Sannleikurinn um Tarsis“, sem
birtist í Morgunbl. s.l. sunnudag. Greinarhöfundur
leitast við að skýra rétt og öfgalaust frá kynnum sín-
um af Rússum og stjórnarháttum þar í landi, en hann
er einn af fáum íslenzkum mönnum, sem stundað
hafa nám í Rússlandi og jafnframt reynt að kynna sér
hlutlaust stjórnarfar og menningu þjóðarinnar.
Rússneski rithöfundurinn Tarsis, sem hér var á
ferð fyrir skömmu, dró upp ófagra mynd af sovézk-
um stjórnarháttum, og var ekki laust við að sumir,
jafnvel meðal þeirra, sem andvígir eru kommúnisma,
héldu að hann hefði tekið full djúpt í árinni um sumt,
en svo mun þó ekki vera, a.m. k. um það sem mestu
máli skiptir. Rússnesk stjórnarvöld hafa úrskurðað
þennan mann geðveikan og sanntrúaðir Moskvu-
kommúnistar hér hafa gert sitt til þess að halda þeim
úrskurði á lofti. En hvað segir maðurinn, Freysteinn
Þorbergsson, sem flestum íslendingum betur veit
hvað hann er hér að tala um? Hann segir:
„Lýsing Tarsis á sovézkum stjórnarháttum og
heimskommúnismanum er sú bezta og sannasta, sem
ég hef lengi heyrt. Og tvímælalaust sú nákvæmasta,
sem ég hef fengið hér á íslandi“. Þessi orð eru þung
á metunum, þar sem þau eru eftir manni, sem sýni-
lega vill hafa það eitt, sem sannara reynist og er ná-
kunnugur því sem hann er að dæma um.
Kommúnistar gala manna hæst um frelsi, þegar
þeir eru að ljúga sig til áhrifa í lýðræðisþjóðfélögum,
en alls staðar þar sem þeir hafa náð völdum, er allt
frelsi afnumið og svartasta einræði kemur í staðinn.
Enginn þorir að tala nema valdhafarnir. Það getur
kostað mann lífið, að láta í ljós andúð á einhverri ráð-
stöfun stjórnarvaldanna. Og það er ekki ætlazt til að
almenningur hugsi. Stjórnarvöldin hugsa fyrir hann
og hann á skilyrðislaust að trúa því, sem þau segja,
þótt hann viti að það sé lýgi.
„Sovétríkin eru land lýginnar, eins og flest þau
lönd, þar sem kommúnisminn nær yfir ráðum. Því er
nú miður“, segir Freysteinn. „Lýgin er svo yfirþyrm-
andi“, segir hann ennfremur, „að það er ókunnugum
manni nær ógerlegt, að gera sér slíkt í hugarlund.
Lýgin er hefðbundin, fastmótuð af herjum hugmynda-
fræðinga og flýtur yfir almenning í útvarpi í 18 stund-
ir á sólarhring sem sálardrepandi holskefla“.
Þetta er „sæluríkið“, sem kommúnistar hafa verið
að bjóðast til að stofna hér á íslandi s.l. 30—40 ár.
Er furða þótt þeir, sem vel vilja þjóð sinni, hvetji hana
til að vera vel á verði?
V I S I R . Þriöiudagur 26. júlí 1CS6.
Þegar menn fara um Skeið og Hreppa austur að Brúarhlöðum og Gullfossi
tekur vegurinn sveig til austurs skammt austan við Grafarbakka í Hruna-
mannahreppi. Og þegar komið er yfir djúpt gil, sem Ásgil heitir og upp á
lága hæð þar fyrir austan blasir á hægri hönd við kirkjustaðurinn Hruni
Ofan við Hrunabæinn stendur
klettahæð nokkur, sem Hruni
heitir og sjá glöggir menn og
athugulir mannsandlit í klett-
unum. Það er bergbúi sem
Hrunakarl heitir. Uppi á Hrunan
um átti kirkjan að hafa staðið
áður, en vissra orsaka vegna
stendur hún þar ekki Iengur og
verður þess síðar getið.
Þótt Hruni sé í dag ekki sér-
lega áberandi staður og ekki
lengur í tölu mestu stórbýla,
kemur hann furðu mikið við
íslandssöguna, einkum fyrr á
öldum, og má í rauninni segja
að þaðan hafi þeir örlagaþræðir
verið spunnir sem hvað afdrifa-
ríkastir hafa orðið fyrir sjálf-
stæði íslendinga.
valdur fyrir beztu að hann færi
sjálfur á erkibiskupsfund, vita
hvort hann gæti ekki fengið
Ieiðréttingu mála sinna og
hvort hann fyndi ekki náð fyr-
ir augum biskups.
Guttormur erkibiskup tók
Þorvaldi vel, en gat þó ekki
gengið i berhögg við lögin, a.
m. k. ekki að fullu og öllu. Varð
það að sætt og samkomulagi
milli þeirra að Þorvaldur mætti
búa um tíu ár með Jóru, en
slíta þá samvistum við hana.
Þorvaldur gat ekki annað en
gengið að þessum skilyrðum,
hvort sem honum þótti ljúft
eða leitt, en það sagði hann
síðar að þá hafi honum liðið
verst og unnað konu sinni
heitast, er hann varð að skilja
Þóttu þær, hvor um sig hinir
efnilegustu kvenkostir.
Svo er sagt að eitt sinn er
þær systur voru við þvotta í
Öxará hafi hin eldri Þóra spurt
systur sína hve langt þess yrði
að bíða að menn kæmu þeirra
erinda að leita bónorðs við
þær. Þóra hin yngri kvaöst ekki
hafa neitt um slikt hugsað,
sér líkaði vel í föðurgarði og
kvaðst vilja dvelja þar enn um
sinn.
Ekki taldi systir hennar það
einhlítt að dveljast hjá foreldr-
um, enda þótt gott væri. Un-
aðarsamara og betri væri hjá
góðum eiginmanni að búa og
spurði hvem hún myndl helzt
kjósa sér þeirra manna, sem
hún til þekktl
HRUNI í
i.
IJaukdælir voru, næst Odda-
verjum, talin göfugasta
ætt á íslandi á Sturlungaöld,
en þeir voru niðjar Gissurar
hvíta og ísleifs biskups. Einn
af mestu fyrirmönnum ættar-
innar var Gissur Hallsson lög-
sögumaður, höfðingi og mikil-
menni. Sonur hans var Þor-
valdur í Hruna, sem gekk í
fótskör föður síns hvað höfð-
ingslund snerti, hann var og
maöur friðsamur og góðgjarn.
Þorvaldur i Hruna átti fyrir
konu Jóru Kiængsdóttur bisk-
ups í Skálholti, og er sagt að
þau hafi unnazt heitt. En lög-
um samkvæmt voru þau of
skyld til að ganga í hjónaband
og var það kært fyrir Guttormi
erkibiskupi í Noregi. Taldi Þor-
við hana að þessum tíu árum
liðnum. Sagt var að Jóra hafi
dáið úr harmi litlu síðar.
II.
Á þessum árum bjó á Þing-
^ völlum maður sá er Guð-
mundur hét og grís var nefnd-
ur. Hann átti tvær gjafvaxta
dætur, sem báðar hétu Þóra.
Yngri Þúra var treg til
svara. Kvað i fyrsta lagi óvist
að hún yndi hag sínum annars
staðar betur en I heimahúsum
og í öðru lagi myndu órlögin
grípa í taumana, þannig að það
eitt kæmi fram, sem verða
ætti. En ef hún ætti að kjósa
einhvem öðrum fremur þá
væri það sá maður sem hún
myndi aldrei eignast, en það
var Þorvaldur í Hruna.
Fólk á útreiðum í Hreppum.
En örlögin höguðu þvf samt
svo að nokkm seinna kom Þor-
valdur í bónorðsför til Þing-
valla og bað Þóm yngri sér
fyrir konu. Þá var Jóra fyrri
kona hans látin.
HL
Sturlungu segir svo: Um
* veturinn eftir Vlðinesbar-
daga (þ.e. 1209) fæddi Þóra
Guðmundsd., kona Þorvalds í
Hmna sveinbam. Töluðu menn
þá um við Þorvald, að hann
skyldi láta heita eftir Kolbeini
(þ.e. Tumasyni, sem var mikill
vinur Þorvaldar, en féll sunv
arið áður f bardaga við Guð-
mund biskup Arason f Víði-
nesi).
Þorvaldur svarar: Eigi mun
minn sonur verða jafn vel
menntur sem Kolbeinn. En þó
hafa það vitrir menn mælt, að
menn skyldu eigi kalla sonu
sína eftir þeim mönnum, er
skjótt verða af heimi kallaðir.
Mun ég son minn láta heita
Gissur, því að lítt hafa þeir
aukvisar verið f Haukdælaætt,
er svá hafa heitið hér til.
Það er óþarft að taka það
fram að sveinn sá, sem fæddist
í Hmna árið 1209 var enginn
annar en Gissur jarl, voldugasti
maður á íslandi um sína daga,
og sá er sköpun réði um þátt
Islands og ógæfu um margra
alda skeið.
IV.
Cturlunga getur annars atviks
frá Hruna, sem varpar
skemmtilegri mynd á þá ör-
lagarás, sem sfðar átti eftir að
koma fram. Það var nokkmm