Vísir - 30.08.1966, Blaðsíða 9

V í S I R . Þriðjudrgur 30. ágúst 1966.
enda þótt örlögin höguöu því á
annan veg.
Amór dó úti í Noregi á bezta
aldursskeiði eins og Kolbeinn
bróðir hans „bezti drengur og
einuröarmaður" eins og sam-
tíðarheimildir vottuðu.
IV.
Kolbeinn Arnórsson, sonur
Amórs og bróðursonur nafna
síns Tumasonar, var síðasti
kvisturinn á þessum meiöi, en
örlög hans urðu að því leyti
lík og fyrirrennara sinna á Víði-
mýri að hann verður unglingur
að aldri héraðshöfðingi og deyr
fyrir aldur fram. Það féil í hans
hlut að ráða til lykta tveim
veigamestu orustum í sögu ís-
landssögunnar og þar sem segja
má að örlög lands og þjóðar hafi
verið ráðin um aldir. Annars
vegar Örlygsstaðabardaga 1238
og hins vegar Flóabardaga 1244,
einustu sjóorustunni sem íslend
ingar hafa háð. Með sigri sín-
um í þessum arustum má segja
að Kolbeinn ungi hafi orðið
vaidamestur höfðingja á ísiandi,
þótt samherji hans Gissur Þor-
valdsson færi með jarlstignina.
Kolbeinn naut þó sigra sinna og
vaida skammt, því hann dó úr
brjóstmeini árið eftir Flóabar-
daga, aðeins 37 ára að aldri.
Kolbeini Arnórssyni verður þaö
og fært til tekna að hann neit-
aði að ganga Hákoni gamla Nor-
egskonungi á hönd, er konungur
fór þess á leit við hann.
V.
Eins og að líkum lætur kem-
ur Víðimýri oft viö sögu á
Sturlungaöld þótt stóratburðir
hafi þar engir skeð. Áður hefur
verið skýrt frá því að þar hafi
verið ráðið biskupskjör Guð-
mundar góða, sem dró vissulega
örlagaríkan dilk á eftir sér, og
á Víðimýri var í fyrsta skipti
kveðið upp úr með það aö
brenna Gissur Þorvaldsson inni
á Flugumýri. Það mun hafa ver-
ið iaugardagsmorguninn 18.
október 1253, að Ásgrímur Þor-
steinsson kemur í fyigd fleiri
manna tii Vlðimýrar og skýrir
þar frá því aö aðför að Gissuri
á Flugumýri og sonum hans sé
ráðgerð og annað hvort muni
þeir verða vegnir með vopnum,
eða brenndir inni. Á Víðimýri
gistu Skagfirðingar nóttina áð-
ur en þeir biðu ósigur fyrir
Þórði kakala í Haugsnesbar-
daga 1246. Segir frá því í
Sturiungu að þá er Skagfirð-
ingar voru staddir á Víðimýri
kom einhver undarleg sótt upp
í liði þeirra, féllu um 30 manns
í yfirlið og „voru ófærir“.
Haugsnesbardagi var mann-
skæðasta stórorrusta í íslands-
sögunni og féllu þar á 2. hundr-
aö manns, m. a. fyrirliði Skag-
firðinga, Brandur Kolbeinsson.
• VI.
Um miðja 17.• öld bjó í Víði-
mýri Hallgrímur Halidórsson,
sonur Halldórs lögmanns Ólafs-
sonar, en mágur Brynjólfs
biskups Sveinssonar. Hallgrím-
ur var sagður sterkur maður og
ósvífinn og árið 1649 varð hann
að fara suður á Bessastaði til
að svara til einhverra saka, sem
á hann höfðu verið bornar
vegna ójafnaðar hans og yfir-
gangs.
Þegar Hailgrím bar að
garöi á Bessastöðum tók Hen-
rjk Bjelke höfuðsmaður vel á
rnóti honum, þótti ekki annað
hlýða við jafn ættgöfugan
mann, enda þótt hann kynni
að vera í einhverju sekur, og
bauð honum að matast með
sér. Yfir boröum minntist höf-
uðsmaður á sakir þær, sem á
Hallgrím bónda höfðu verið
bornar. Hallgrímur svaraði
djarflega, gerðist síðan stórorð-
ur við höfuðsmann og „spretti
fingrum“ yfir borði. Spratt þá
höfuðsmaður úr sæti, reiður
mjög, og kvaðst ekki þola
mundu slíka óvirðingu bónda-
manni islenzkum, enda varð
honum svo mjög ujn orðbragð
Skagfirðingsins að hann neytti
hvorki svefns né matar á eftir.
Báðu ýmsir höfðingjar, þ. á m.
biskupamir báðir Hallgrími
griða en höfuðsmaður var þung-
ur í skauti og vildi ekki taka
sættum.
En vinum Hallgrims bónda
kom þá snjallræði til hugar, og
það var að fá Hallgrím til að
handsama Guðmund Andrésson
máifræðing og færa hann höf-
uðsmanni. Guðmundur hafði þá
nýlega brotið freklega af sér
við konunginn og stjórnina með
því að skrifa gegn Stóradómi,
auk þess sem hann hafði móðg-
að suma höfðingja með skrifum
sínum og kvæöum. Guðmundur
lá þvl undir þungum ákærum,
var á ferð norður 1 landi þegar
vinum Hallgríms Vlðimýrar-
bónda kom til hugar að senda
hann til að handtaka söku-
dólginn. Hallgrímur brá við
skjótt, fékk sér nokkra röska
Stephan G. Stephansson, hið mikla vesturíslenzka skáld, en hann
sleit barnsskónum á þessum slóðum.
Skammt norðan Vfðimýri er Varmahiíð, en þaðan er víð og mikil útsýn yfir Hólminn, norður til hafs
og austur til Blönduhlíðarfjalla.
menn til fylgdar, reið allt hvað
af tók á eftir Guömundi og
náði honum á Kaldadal. Flutti
hann Guðmund til Bessastaða
og fékk höfuðsmanni í hendur,
en sjálfur fékk hann fyrir vik-
ið uppgjöf saka og sættist heil-
um sáttum við Henrik Bjelke.
VII.
Á 18. öld var annar ribbaldi
bóndi á Víðimýri, Sæmundur
Magnússon að nafni. Hann var
sagður ægiiegur við öl, öskraði
þá og lét öllum iilum látum svo
menn urðu skelfingu lostnir.
Einkum hafði hann yndi af því
að hræða danska kaupmenn.
Þegar Sæmundur bóndi var
drukkinn sást hann lítt fyrir,
reið á hvað sem fyrir varð og
hlaut af því oft og einatt ó-
þægilegar byltur. Var sagt að
höfuð hans hafi allt verið hnýtt
eftir slík áföll. Sæmundur var
bróðursonur séra Þorieifs
Skaftasonar i Múla, þess sem
vígði Siglufj arðarskarð forðum
daga. Var Sæmundur af sumum
kallaður trölli, var það vegna
þess hve hann var sterkur, en
fáir vissu afl hans. Var þaö
sagt sem dæmi um krafta Sæ-
mundar, að einhverju sinni er
hann sundreið Héraðsvötn,
bar hann og hest undir háan
bakka og komst hesturinn ekki
upp. Sæmundur snaraðist því
af honum, þreif í fax hans og
snaraði honum upp á bakkann.
Margar þjóðsögur hafa geng-
ið um Sæmund á Víðimýri. Ein
er sú, að á dögum Sæmundar
hafi danskir einokunarkaup-
menn á Höfðaströnd beitt lands
menn ýmiss konar bolabrögðum
og hrekkjum. M. a. lokuðu þeir
viðskiptamenn sína inni einn
og einn og beittu þá þræla-
brögðum eftir því sem þeir
þorðu hverju sinni. Einhverju
sinni tóku þeir upp á því að
veita sveitamönnum brennivín,
en um leið og gestimir báru
glasiö upp að vörum sér fengu
þeir vel útilátiö kjaftshögg með
þeim afleiðingum allajafna að
glösin brotnuðu og skáru menn
ina 1 framan eða brutu I þeim
tennur. Þennan leik höfðu
danskir í frammi við Sæmund
og skarst úr munnviki hans.
Sæmundur seiidist innfyrir búð-
arborðið eftir árásarmanninum,
svipti honum fram fyrir borðið,
lagði hann þar niður á gólf,
settist ofan á maga hans og,
hossaði sér þar og lék hann á
annan hátt eins óþyrmilega og
hann gat. Sagt var að sá danski
hafi veikzt eftir þessar aðfarir
og dáið litlu síðar, en kaup-
menn urðu varkárari í hrekkja-
brögðum sínum við Islendinga
og var það þakkað Sæmundi.
VIII.
Víðimýrarsel er nafn á eyði-
býli norðan við Stóra-Vatns-
skárð og stutt frá Víðimýri.
Þar sieit eitt af stórskáidum
þjóðarinnar, Stephan G. Steph-
Frh. á bls. 4.