Vísir - 02.02.1967, Side 9

V í SIR . Fimmtudagur 2. febrúar 1967.
9
Spjallað við séra Arngrím Jónsson um nýja siði — hina
lúthersku siðabóiamessu, sem sumir kalla „pápiska"
Minni ræður
meiri bæn
JJverjir eru þeir nýju siðir, feem vekja slíkt umtal og deilur?
Ýmsum staðhæfingum hefur verið þyrlað upp um nýja
messusiði, sem fáir klerkar hafa reynt í kirkjum sínum.
Einkum hefur það vakið athygli, að annar prestanna í einu
fjölmennasta prestakalli íslenzku kirkjunnar hefur sungið
messur eftir þeim nýja sið í kirkju sinni. Þessir nýju messu-
siðir hafa ekki sízt sætt andmælum og jafnvel áfellisdómum
ýmissa kirkjunnar manna. Þeir eru orðaðir við kaþólsku og
íderkarnir kailaðir hákirkjulegir. Stéttarbræður hafa látið orð
að liggja, að það þýddi að vera miður alþýðlegur, svo trúlegt
sem það kann að þýkja.
Síðasta messudag sótti blaðamaður Visis messu í Háteigs-
kirkju hjá séra Amgrími Jónssyni, sem kenndur er við Odda
á Rangárvöllum. Séra Arngrímur er meðal helztu hvata-
manna hins nýja siðar og hefur iðkað hann í kirkju sinni
um nokkurt skeið. - Kirkjan var þéttsetin þennan sunnudag
og um 40 manns fór til altaris, en altarisganga hvern helgan
dag er einn liður í hinum nýju messusiðum.
Helgisiðabók
ekki algild
Vísir bað séra Amgrím að
gera nokkra grein fyrir þessum
nýja og umdeilda sið. í því
sambandi er rétt að minnast
siðabókar íslenzku þjóðkirkj-
unnar frá 1934, en það þarf
ekkj að ræöa við marga geist-
lega embættismenn til þess að
komast að raun um, að á henni
þykja ýmsir annmarkar, enda
kvað séra Arngrímur þá bók
ekki vera álitna neina lögbók,
þó að hún væri viðurkennd
lagalega séð. Hún væri alls
ekki notuð í öllum kirkjum, —
sumir prestar notuðu enn hand-
bókina frá 1910. — Ennfremur:
— Ýmislegt í orðalagi og upp
byggingu núverandi bókar þyk-
ir ekki nógu gott. Ekki eru þar
gefnar neinar viöhlýtandi regl-
1 ur og sáralítið sagt um hvernig
,! atferlí prestsins skuli vera í
| messunni. Tónbænimar eru
| margar dálítið erfiöar í flutn-
| ingi. Þær hafa að meginhluta
| snúizt frá því, sem var hefð-
* ' bundin bygging slíkra bæna. —
Og fleira mætti nefna.
Einfaldara tón
— En tónlagið; er hið venju-
lega tónlag, sem notaö er í
kirkjum hér, ekki flestum prest-
um of erfitt ?
— Það venjulega tón er
| kannski ekki svo mjög erfitt og
1 þó fer það mjög misjaflega. En
0 tónlag síra Bjama Þorsteins-
I sonar frá Siglufirði þykir mér
erfitt. Mér er óhætt að segja,
að ég hafi ekki heyrt nema tvo
presta flytja það svo vel sé ...
og það er bezt ég nefni þá : Það
er síra Þorsteinn Björnsson frí-
kirkjuprestur og sfra Kristján
Róbertsson, sem var aðstoðar-
prestur við Dómkirkjuna síðast-
liðið ár. Þetta tón krefst þess
að prestar séu góöir söngmenn,
því að hér ræðir fremur um
söng en tón. Og það er alls
ekki á færj safnaðar að syngja
Imessusöng síra Bjama. Hann
er ekki fyrir aðra en velæfða
kóra.
— Hvaðan eru þau messu-
svör komin, sem þér notið?
— Ég hef notað svör síra
Bjarna Þorsteinssonar á jólahá-
tíð. Hins vegar var það fyrir
rúmu ári, að ég breytti til með
tónlag, tók upp annað tónlag
við venjulegar messur, sem var
að mínu áliti miklu einfaldara.
Það á rót sína að rekja til
Gradualt Guðbrands Þorláks-
sonar biskups. Það tónlag má
heita að mestu ríkjandi í hin-
um stærstu deildum Vestur-
kirkjunnar í dag. Þannig er það
í Lúthersku kirkjunni víðsveg-
ar. Enska kirkjan og rómverska
kirkjan: Þar má heita að þetta
tón sé höfuðregla. Hins vegar
hafa kirkjur á Norðurlöndum
þetta sitt á hvað.
Stefnan í tóni er áreiðanlega
sú í nútímanum, að gera það
einfaldara svo að meiri mögu-
leikar séu fyrir allan söfnuð-
inn að taka undir. — Og annað:
Með þessu útbreidda tóni fær-
ast kirkjudeildirnar nokkru nær
hvor annarri — að þessu leyti.
— Hafa fleiri prestar hér tek-
ið upp þetta tön ?
— Fáir... kunna að vera
nokkrir en sennilega fáir að
staðaldri. Enda ber að líta á
þetta sem nokkurs konar til-
raun.
Sístæð messa
— Það er kannski ekki fyrst
og fremst tónið, séra Amgrfmur,
sem er höfuðbreytingin í þess-
ari nýju messugjörð. — Hver
er þessi nýji siður, eða breytta
messu form ?
— Já, það sem mönnum þyk-
ir vera höfuðbreyting, er það,
að höfð er full messa. — Frá
upphafi vega hefur guðsþjón-
usta kristinna manna skipzt í
tvo megin þætti: fornmessuna
og neyzlu hins heilaga altaris-
sakramentis. Þannig höfum við
tekið við henni og iðkað hana
með ýmsum tilbrigðum og sú
mynd hennar, sem við höfum
iðkað í Háteigskirkju er gmnd-
völluð á siðabótarmessunni. Á
það vil ég leggja höfuöáherzlu.
Þetta er hin lútherska siðbótar-
messa framkvæmd með eins ein
faldri viðhöfn og verða má.
Það hefur alls ekki ráðið um
þetta að verið væri að seilast
aftur fyrir sig til fyrri tiða og
draga það fram, sem gamalt er,
einungis vegna þess að forvitni
legt kunni að vera að setja á
svið fyrri hætti, síður en svo.
Þessi messa hefur einmitt verið
nefnd sístæð eða sígild messa
til aðgreiningar frá þeim frávik
um, sem sums staðar hafa orð-
ið í tímanna rás, og við hér á
landj höfum ekki farið á mis
við.
Á það vil ég benda, greini-
lega að það er þessi búningur
mesunnar, sem sú stofnun inn
an Lútherska heimssambands-
ins .em fjallar um athafnir
kirkjunnar og messugjörð, gerði
að tillögu sinni 1958 og sendi
meðal annars hingað til lands
til athugunar.
Það var gerð hinnar sístæðu
messu sem Norðmenn tóku upp
um 1920, Svíar iðka þessa
messu, mikill hluti Lútherstrú-
armanna í Þýzkalandi íðkar
hana, sem messubók þeirra frá
1955 vitnar um. Hin Lútherska
kirkja i Amerlku iðkar hana,
sem messubók þeirra frá 1958
vitnar um. Þessi hefur verið þró
unin innan Lúthersku kirkjunn-
ar hin seinustu ár.
Hinn alvarlegi
fögnuður
Þessj gerð messunnar miðar
við það, að lýður guðs sé sam-
an kominn til þess að halda
hátíð frammi fyrir guði, mið-
• VIÐTAL
DAGSINS
ar við tilbeiðslu, sem fær útrás
í neyzlu hins heilaga altaris-
sakramentis, fyrst og fremst.
Sú nýbreytni sem ég hef leyft
mér að hafa um hönd er þann-
ig rótfest í Lúthersku kirkjunni
og raunar í gjörvallri kristni um
víða veröld. Og það tel ég vera
höfuðkost og meginsjónarmið,
að þessi messa tengir kirkju-
deildimar betur saman og eyk-
ur samneyti þeirra í milli.
Um alllangt skeið hefur regl
an i okkar kirkju hér á landi
verið sakramentislaus guðsþjón
usta, þar sem höfuð áherzlan
er lögð á predikunina. Og þann
ig hefur sú guðsþjónusta, sem
frelsarinn bauð sjálfur um hönd
að hafa, verið afrækt allmjög
og ekki verið um hönd höfð,
nema við sérstök tækifæri, svo
sem við fermingar, á skírdag og
stundum á föstu og sums stað
ar fyrsta sunnudag í aðventu.
— Sá blær, sem hefur verið á
þessum athöfnum hefur mörg-
um þótt ómótmælanlega ein-
kennast af miklum dapurleika,
en ekki af þeim blæ, sem frum-
kristnina einkenndi, hinum al-
varlega fögnuði. þakkargjörð og
Séra Arngrímur Jónsson frá Odda — Messusiðir hans eru þymar
í augum margra stéttarbræðranna.
lofgjörð þeirra, sem samneyttu
frelsaranum. ...t
Þannig er sú sakramentis-
lausa guðsþjóriusta, sem verið
hefur höfuðregla í íslenzku
kirkjunni miklu meira í ætt við
athafnir Gyöinga i samkundu-
húsum, en kristinna manna.
Aldrei erindisleysa
Á umliðinni hálfri öld hefur
megin uppistaðan í íslenzku
messunni verið predikunin eins
og ég nefndi og af því hefur
leitt hina óvirku áheym og mis
jöfnu undirtektir, því að við
prestar getum ekki ávallt gert
vel hversu sem við viljum og
erum ekki alltaf ferskir og oft
mistekst okkur og þá finnst
ýmsum að þeir hafi ekki haft
erindi. Hin sígilda messa hefur
predikunina sem annan stofn
sinn, og þó að hún mistakist
á einhvern veg, þá hefur eng-
inn farið erindisleysu, er hann
sjálfur ber sig fram fyrir guð í
sjálfsfóm og þakkargjörð, er
hann meðtekur frelsarann í
heilögu altarissakramenti.
Hin sístæða messa miðar að
því að laða fram tilbeiðslu og
virkari þátt safnaðarins í til-
beiöslunni, sem skýrast kemur
fram í altarissakramentinu.
— Hver er meiningin með að-
stoðarmanninum, sem þér haf-
ið viö guðsþjónustumar?
— Markmiðið með honum
var það að einangra ekki prest
inn. Raunar þyrftu að vera
fleiri, sem þjónuðu við altarið og
fengju sinn vissa starfa, til
dæmis með lestri úr ritningunni
og «1 aðstoðar við útdeilingu
sakramentisins.
— Hvernig hefur þessum
nýja siö verið tekið af kirkju-
gestum?
— Það er allt of stuttur tími
liðinn til þess að hægt sé að
segja til um það. Þetta ber að
skoða sem tilraun — enn sem
komið er. Hins vegar veit ég,
að mörguni fellur þetta mjög
vel og þeir hafa fundið þann
tilbeiðslufarveg, sem þeim hæf-
ir. Það er einkum i)ngt fólk,
sem lætur það í Ijós.. Raunar
hef ég orðið var við velvilja og
skilning fólks á öllum aldri.
Það hefur sagt að það mundi
sakna þess, ef messumar í
þessu formi féllu niður.
— Koma margir til altaris
á venjulegum messudögum?
— Mismargir í hvert sinn,
stundum 20, stundum helmingi
fleiri, sem mundi vera talin stór
altarisganga á okkar mæli-
kvaröa á venjulegum sunnudegi.
— Þetta hefur sýnt mér, að
ýmissa þörf hefur verið svarað
með þessu.
Tillaga frá 1927
— Hvers vegna hefur þetta
messuform ekki veriö tekiö upp
hér á landi áður?
— Sennilega að miklu leyti
vegna einangrunar. í heiminum
núna er sterk hreyfing innan
allra kirkjudeilda. sem eru
sama eðlis.
Þess er sennilega vert að
geta, að prestar hafa komiö
auga á þessa gerð áður en bók-
in frá 1934 var samin. I presta-
félagsritinu eru prentaöar bráða
birgðatillögur til breytinga á
helgisiðum kirkjunnar. Þær
breytingar komu frá nefnd, sem
skipuð var á prestastefnu 1925.
Þeir sem nefnd þessa skipuðu
auk biskups, Jóns Helgasonar,
voru: Ámi Bjömsson, prófast-
ur, Ámi Sigurðsson, fríkirkju-
prestur, Friðrik Hallgrimsson
Dómkirkjuprestur og prófessor
Sigurður P. Sivertsen. — Þar
koma fram allir þeir messulið-
ir, sem við höfum iðkaö i Há-
teigskirkju, en að vísu i allt
annarri niðurröðun. Nefndin get
ur þess að þessi breyting, sem
hér sé gerð á hinni almennu
hádegismessu, eins og hún orð-
ar það, eigi að stuðla að þvf
að meiri tilbeiðsla komist inn
í guðsþjónustuna. í þessum til-
gangi séu safnaðarsvörin aukin
og mest áherzla lögð á lofgjörð
Framh. á bls. 13