Vísir - 13.04.1967, Qupperneq 9

V 1 S I R . Fimmtudagur 13. apríl 1967.
9
VIÐTAL DAGSBNS ER VBÐ
ÞÓRODD E. JÓNSSON
|7g er staddur á skrifstofu Þór-
odds E. Jónssonar, stórkaup
manns að Hafnarstræti 17 í
Reykjavík. Ég er hér ekki meö
öllu á ókunnum slóðum, því þau
ár, sem ég var einn í hópi þeirra
manna, sem hafa ráð á ofur-
litlu af æðardún og skinnvöru,
reyndist mér venjulega bezt að
leggja leið mína hingað.
— Vertu velkominn, gamli
vinur. Við skulum bvrja á því
að fá okkur kaffisopa. Anzi er-
um við nú orðnir gamlir og grá-
ir, enda vist 40 ár, síðan við vor-
um hér saman,- að vísu ekki í
sama skóla, þú varst í Kennara-
skólanum, en ég í VerzlunarskóL
anum. Báðir blankir bændasyn-
ir. Þú af Ströndum en ég Ár-
nesingur. Þó gekk okkur vel,
aBa a. m. k. sæmilega.
— Já, Þóroddur, en manstu
hvar . við hittumst fyrst ? —
Sennilega á balli.
— Já, einmitt. Á grímuballi
hjá Rut Hanson, sem þá hafði
dansskóla hér I bænum. Við vor-
um snemma efnilegir.
— Þú ert frá Þóroddsstöðum
í Ölfusi, Þóroddur?
— Já, foreldrar rnínir, Jón
Jónsson og Vigdís Eyjólfsdóttir,
bjuggu þar þangað til þau fluttu
til Reykjavíkur.
jþú byrjaðir með heildverzlun,
Þóroddur ?
— Já, ég haföi innflutning á
ýmiss konar vörum allt fram til
ársins 1954, en síðan hef ég ein-
göngu snúið mér að útflutnings-
verzlun, því ef vel á að vinna,
þá er þar allveg fullkomið verk-
svið og að mínum dómi mjög
vandasamt að vera útflytjandi
á ,,heiðarlegan hátt“. Verzlun-
in er á svo mörgum sviðum of
bundin hringum, samlögum o. s.
frv.
— Hver er þinn aðalútflutn-
ingur?
— Ég verzla mest með skreiö,
einnig dálítið með húðir, skinn
og grásleppuhrogn.
— Mér sýnist, að það muni
vera stórt hlutverk og mikils-
vert að annast sölu á framleiðslu
vörum landsmanna. Er það ekki
rétt hjá mér ?
— Jú, ég vil líta svo á, en því
fylgir einnig mikil ábyrgð, af-
koma atvinnuvega þjóðarinnar
er svo mjög háð því hvernig
til tekst með afsetningu fram-
Ieiðslunnar. í því efni gildir
engin ævintýramennska, sem
þvi miður á sér þó alltof oft stað
og veldur tvímælalaust tjóni,
sem jafnvel getur orðið óbætan-
legt.
— Hvaö viltu segja mér um
skreiðina, sem þú segir að sé
þinn aðalútflutningur ?
— I’ flestum tilfellum allt
gott. Ég var um árabil með ann-
an fótinn í V-Afríku og tel aö
það hafi haft mikla þýðingu bæði
hvað snertir markaðsöflun og
verðhækkun. Mig minnir, að það
hafi verið árið 1955, í maí, sem
ég og keppinautar mínir, —
firmað G. Helgason & Melsted
— sendum út fyrsta skipið með
skreið til Nigeriu. Enda þótt
við værum keppinautar aö vissu
marki, unnum við saman að fá
sem bezta og þjóðnýtasta lausn
á málinu. Sá sem annaðist þessi
viðskipti fyrir hönd G. Helga-
son & Melsted, var ágætur mað-
ur, Margeir Sigurjónsson. Við
unnum saman að því að fá lækk
uð há farmgjöld, Þegar ég var
í Afríku anpaðist hann skipaleig
una hér heima. Við þurftum aldr
ei að tortryggja hvom annan,
enda þótt mijli okkar lægju höf
og álfur.
Vegna þessarar samvinnu
Iækkuðu farmgjöld stórlega og
okkur tókst að hækka skreiðar-
verðið nokkuð, stundum jafnvel
um mörg stpd. hverja smá-
iest. Á þennan hátt tókst okk-
ur aö rýra og jafnvel brjóta nið-
ur vald ,hringanna“. Af þessari
starfsemi hafa margir hlotið
gott síðan hún hófst.
— Fluttuð þið eingöngu skreið
til Afríku ?
— Nei, við höfðum einnig
viðskipti við Ítalíu. Nú er þetta
talsvert breytt frá þvl sem var
á árunum 1955 til 1959. Skreiðar
Þóroddur E. Jónsson.
í útflutningsverzlun gildir
engin ævintýramennska
sala okkar til Afríku hefur
minnkað, þar sem fleiri aðilar
em komnir inn á markaðinn,
m. a. á þann hátt, að selja skreið
ina fyrst til Englands og svo
selja Englendingar aftur Afríku-
búum. Sama máli gegnir um
Ítalíumarkaðinn, hann hefur nú
dreifzt á fleiri hendur.
ITvað svo um húðir og skinn ?
— Það eru ekki margir ís-
lenzkir útflytjendur, sem þar
keppa um markaðinn. Þar er að-
eins um að ræða Samband ís-
lenzkra samvinnufélaga, firmaö
Garðar Gíslason og mig. Hafa
þessir aðilar haft svipað útflutn-
ingshlutfall um 25 ára skeiö,
þannig, að hlutur S.Í.S. ann-
ars vegar og kaupmannanna
hins vegar er hlutfallslega sá
sami. Þessi verzlun er fyrst og
fremst bundin úthlutun sláturs-
leyfa og held ég aö hlutur kaup-
manna hafi ekki rýrnað.
— Þá eru það grásleppuhrogn-
in. Hvað viltu segja um þau?
— Ég vil nú sem minnst um
þau tala, því að árið 1966 var
mjög glæfraiega á þeim málum
haldið. Veiðin var ágæt á mörg-
um stöðum og reynslulausir
menn yfirkeyptu hráefnið án
þess að hafa áður kvnnt sér
markaðshorfur og sölumögu-
leika. Liggur því stór hluti vör-
unnar óseldur ennþá og litlar lík
ur til að fyrir hana fáist nema
þriðjungur þess verðs, sem á-
ætlað var. Mér tókst „fyrir náð“
að fá að selja góðu verði mest-
an hluta þeirra hrogna, sem ég
keypti og gat staðiö viðskipta-
mönnum mínum skil á andvirði
vörunnar. Margir keppinautar
mínir, sem ekkj gátu selt nema
fyrir lágt verð eða alls ekki,
þegar markaðurinn var orðinn
mettaður, hafa mjög deilt á
mig fyrir þetta. En ég fylgdist
vel með markaðsverði og mið-
aði kaup og sölu við keppinauta
mína erlendis. Nú er þessi vara
svo að segja verðlaus, miðað
við það sem áður var og tel ég
litlar líkur til að um neina fram
leiðslu verði að ræða í ár. Tel
ég þetta mjög illa farið, þvi
hér er um að ræða atvinnuveg,
sem ýmsum er handhægur og
lofaði góöu. Ég hef að baki 30
ára reynslu sem útflytjandi og
sú reynsla hefur kennt mér, að
ef vel á að fara, þá þýðir ekk-
ert óhugsað flan eða ævintýra-
mennska, sfzt þegar um er að
ræða framleiðslugreinar, sem
festa þarf í sessi og vinna
traust, en slíkt tekur í mörgum
tilfellum langan tíma. Alvarleg-
ast í málinu ér það, hve mikið
magn af fyrra árs framleiðslu
er ennþá óselt. því enda þótt
verðið sé lágt nú, svo fram-
leiðslan mundi varla svara
kostnaði, þá er illt aö gefast
upp, meðan keppinautar í öðr-
um löndum fiska og selja. Mað-
ur verður alltaf að halda 1 þá
von að úr rætist, þótt erfiðlega
gangi stundum.
A nnars er það svo, að mér
virðist að full hætta geti
verið á því, að okkur einstakl-
ingunum verði útrýmt úr útflutn
ingsverzluninni, ef einstaka að-
ilar misnota aðstöðu sína. Sem
dæmi um þetta get ég nefnt, að
í október 1965 er skreið send
til Italíu. Þessi skreið er ekki
seld eða borguð ennþá, þó eru
skilmálar: Sala aðeins gegn á-
byrgð. Verzlunarhætti sem
þessa finnst mér, að ekki eigi
að líða. Þá virðist mér augljóst,
að strangt eftirlit verði að hafa
með því, að menn misnoti ekki
útflutningsréttindi sín, en það
er fyrst og fremst hlutverk
bankanna að vera þar vel á
verði.
Ekki vil ég halda því fram,
að afurðalán séu yfirleitt mis-
notuð, en þó munu þess dæmi
að þau séu ekki greidd fyrr en
með framleiðslulánum, sem tek-
in eru fyrirfram til næsta árs.
Yfirleitt munu lánssamningar
vera gerðir þannig, að lánin
eiga að greiðast þegar varan er
seld. Þetta er í mörgum tilfell-
um tímabundið og getur því
verið um stutt lán að ræða. 1
þessu sambandi má nefna haust
afurðir, sem geta að miklu eða
öllu leyti selzt jafnóðum og
þær eru tilbúnar, nema einhver
hluti, sem seidur er I janúar og
febrúar ár hvert. Slík afuröalán
er hægt að greiða upp stuttu
eftir áramót og jafnvel fyrr.
Útflutningsverzlun okkar ís-
lendinga er eitt allra stærsta
hagsmunamál þjóðarinnar. Það
þýöir ekki að framleiða og
verja til þeirrar starfsemi miklu
fé, ef ekki eru nýttir til fulls
af viti og þekkingu þeir mögu-
leikar sem tiltækir eru til að
afla víðtækara og traustra
markaða. í því efni þýðir hvorki
lýðskrum eða sýndarmennska.
Víst er ég fylgjandi frjálsri
verzlun, en frelsi fylgir ábyrgð
og þeim einum á að leyfa út-
flutningsverzlun, sem þar geta
staðið við orð sín og tryggt er,
að ekki skaði þjóðina með ó-
gætilegu framferði.
Vig Sjálfstæðismenn, getum
ekki horft upp á þá ótrúlegu
staðreynd, að skemmdarverka-
menn leiki lausum hala meö
útflutningsverzlun þjóöarinnar.
— Tjdr eru verzlunarmálin
hugstæö, Þóroddur?
— Já, þeim hef ég helgaö allt
mitt ævistarf, varið bæði mikl-
um tíma og fé i að leita að nýj-
um leiðum á því sviði sem ég
hef unnið. Mér er því ekki sárs-
aukalaust, að sjá ævintýramenn,
sem hyggja á skjótfenginn
skyndigróða, án tillits til af-
leiðinganna, rífa niður margra
ára uppbyggingu.
— Telur þú að hætta sé á því
aö svo fari?
— Ég tel ekki ofmælt, að við
þurfum að vera vel á verði.
Ófyrirleitnir einstaklingar, sem
misnota frelsi sitt leggja þeim
vopn ; hendur, sem vilja mynda
klíkur — og hringa.
— llTvað segir þú svo um
þessa miklu verð-
þenslu, sem svo mikið er talað
um og talin er eitt stærsta þjóð-
félagsvandamál í dag?
— Ég tel að hún sé tvímæla-
laust komin á toppinn. Þegar út-
flutningsvaran lækkar, þá hlýt-
ur veröþenslan aö minnka Menn
verða aö lækka seglin og draga
saman, og það kemur af sjálfu
sér, að það verkar sem kaup-
lækkun hjá launþegunum.
— Nú er það almæli að inn-
flutningsv-rzlun hafi á undan-
förnum árum verið tfjörgulegur
atvinnuvegur?
— Já, en það stafar af því,
að almenningur í landinu hefur
haft mikil fjárráð og notað
stóran hluta þess fjár til þess
að veita sér innfluttan munað.
Því veröur heldur ekki neitaö,
aö við íslendingar lifum tölu-
vert hærra en flestar aðrar
þjóðir, miðað við okkar efnahag.
Tilsvarandi ríkur maður annars
staðar í Evrópu mundi ekki
leyfa sér þá meðferð fjármuna,
sem margir íslendingar gera.
Þetta á sér kannski þær orsak-
ir fyrst og fremst, að lífshátta
breyting okkar var mjög snögg
og laut ekki neinni eðlilegri
þróun, segja má, að viö höfum
í atvinnulegu og efnahagslegu
tilliti hlaupiö yfir aldabil f lífi
annarra þjóða.
Er
fn er nú ekki svo komið,
að atvinnutæki í sömu
iðngrein eru orðin of mörg á
hverjum stað, sérstaklega þar
sem fámenni er?
— Jú, þaö er einmitt það sem
er, svo skortir þessi tæki hrá-
efni og verða hvert öðru fjötur
um fót, svo enginn ber neitt úr
bítum. Mætti I þessu sambandi
nefna staði, sem hafa 2 eða jafn
vel fleiri frystihús, en mjög tak-
markáða útgerð. — Hin marg-
háttaða styrkjastarfsemi hef-
ur ýtt undir svona vanhugsaðar
framkvæmdir, þvl þess munu
Framh. á bls. 13