Vísir - 09.05.1967, Blaðsíða 5

V í S I R . Þriðjudagur 9. maí 1967.
5
|——Listir -Bækur -Menningarmál'
Hjörleifur Sigurðsson skrifar myndfistargagnrýni:
ÞRJAR SYNINGAR
Vorsýning Myndlistarfélagsins
hófst fyrir rúmri viku. í mínum
augum er hún furöulega sneydd
eftirminnilegum listaverkum.
Málverk Maríu H. Ólafsdóttur
skera sig þó úr. Þau styöjast
við meginreglu góðra málara:
að nota litarefnið til aö byggja
upp lífrænar heildir, er sitja
sem fastast á dúknum en tengj-
ast umheiminum um leið — og
öölast dýpri merkingu fyrir
Halldór Haraldsson skrifar tónlistargagnrýni.
,J)EBUT“
EYVIND BREMS ISLANDI
lega á ferð ungur listamaður,
sem tengdur er okkur Islend-
ingum, þótt aldrei hafi hann
komið hér fyrr. Eyvind Brems
íslandi, sonur eins frægasta
söngvara okkar, var hér að
koma opinberlega í fyrsta sinn.
Eftir tvær aríur Handels úr
,,Serse“ og „Messias", höfðu á-
heyrendur kynnzt rödd sem er
blæfögur, en ekki mjög mikil.
Hins vegar leyndist ekki, að
þetta var vel öguð rödd, sem
kom enn betur fram í næsta
lagi „Amarilli" eftir Caccini.
Persónulega þótti mér Eyvind
fara bezt með það af verkunum
fyrir hlé. Þá lék undirJeikarinn
Ellen Gilberg hina frægu A-dúr
sónötu Mozarts, K. 331. Ekki
get ég talið það rismikinn leik,
óöruggur á köflum, en þó komu
fram snotrir hlutir á stöku stað
en náðu aldrei mikið lengra.
Eftir hlé söng Eyvind nokkur
lög eftir Schubert, Gade, Eyþór
Stefánsson og svo óperurnar
eftir Donizetti og Tsjaikovsky.
í heild vildi ég meina, að Ey-
Langt er síöan maöur hefur vind Brems íslandi hafi til að
oröið eins mikillar eftirvænt- bera mjög næma tilfinningu og
ingar var meðal áheyrenda og góðan smekk á því, sem hann
á tónleikum Tónlistarfél. s.1. fer með. Það mætti að vísu
þriðjudagskvöld. Hér var nefni- Framh. á bls. 10
Sinfóníutónleikar
Eyvind Brems Islandi
bragðið. Svarti botninn gegnir
veigatniklu hlutverki, einkum
þegar hann mætir gulum
trompethljómi eða rauðu þykk-
ildi. Ég veit ekki hvort María
lítur á myndir sínar sem hrein-
ræktaðar skreytingar. Hitt er
ljóst að freistarinn kallar stund-
um á snoturt flúr og grunna
fleti. Helga Weisshappel, Sig-
urður Kr. Árnason, Guömundur
Karl Ásbjömsson og ef til vill
nokkrir aðrir stefna að ákveðnu
marki. Þráðurinn í verkum
þeirra er auösær. Skerpa og
þróttur tiginnar listar er samt
býsna fjarlægt mark á þessum
degi. Finnur Jónsson er vita
skuld þjálfaðasti málari vorsýn
ingarinnar. Málverk hans á suð
urvegg skáians benda tvimæla
laust í framfaraátt. Loks vildi
ég geta Gunnars Hjaltasonar,
Ekki sakir þess, að hann bregði
upp merkilegum listaverkum.
Aftur á móti er prúðmennska
hans og hófsemi til hreinnar
fyrirmyndar. Hver veit nema
hún tendri einhvern tíma
stærra bái?
□
Uppi á Listasafni er ný kyn-
slóð tekin við völdum. Rétt var
og sjálfsagt að kynna hana
rækilega. Þetta er síður en svo
ókunnugt fólk: Nína Sæmunds-
son, Kristinn Pétursson, Gunn-
laugur Blöndal, Guðmundur
Einarsson, Finnur Jónsson, Jón
Þorleifsson, Karen og Sveinn
Þórarinsson, Höskuldur Björns-
son, Magnús Á. Árnason, Eggert
Laxdal, Brynjólfur Þórðarson,
Ólafur Túbals .... ég hef
kannski gleymt einhverjum í
upptalningunni. Þegar ég lit yfir
salina er ég ekki í vafa um, að
Jón Þorleifsson er bezti málar-
inn. Einkum er fengur að hafn-
armyndunum tveim og litla mál-
verkinu austan úr Hornafirði.
Þess ber þó að geta, að Lista-
safnið klófesti nokkur helztu
Á Vorsýningu.
listaverk Jóns á( réttum tíma —
um marga hinna veröur það
tæplega sagt. Finnur Jónsson
er til að mynda brautryðjandi í
nútímalist á íslandi. Engin verð
ug dæmi um þetta blómaskeið
eru tiltæk á safninu í dag. Skerf
ur Finns er aö nokkru leyti
hliðstæður afrekum frumherj-
anna á Norðurlöndum og í
Þýzkalandi á öðrum og þriðja
tug aldarinnar, og ætti síöur
en svo að liggja í þagnargildi.
Eggert Laxdal og Brynjólfur
Þórðarson voru báðir snotrustu
málarar. Hvorugum entist þrek
til að sinna meiriháttar verkefn-
um. Allt um þaö er ótvíræður
fengur að myndum þeirra. í
litla hliðarsalnum vinstra meg-
in rakst ég á laglegar myndir
eftir hjónin Karen og Svein
Þórarinsson, Guðmund frá
Miðdal og Finn Jónsson —
reyndar betri en flestar aðrar
eftir sömu höfunda. Magnús Á.
Árnason teflir fram kolbláum
vatnsfleti í málverki frá Þing-
völlum. Kuldastrokur landsins
okkar fara um það gildum
höndum. Hitt klettamálverkið er
milt og blítt. Kristinn Péturs-
son sveiflast ótt og títt milli
draumsýnar og veruleika. Því
veröur ekki neitað, aö stundum
hittir hann á sérkennileg lit-
brigði. Nína Sæmundsson nær
beztum árangri þegar hún horf-
ir beint og milliliðalaust á fyr-
Það hlýtur að hafa leynzt
pínulítið glott í öðru munnviki
örlagavaldanna, er í tónleika-
skrá Sinfóníuhljómsveitar Is-
lands prentaðist „Miss (í stað
Missa) Solemnis". Hversu fór
um sjóferð þá, er nú mál út
af fyrir sig, sem ég ætla ekki
að hætta á að ræða hér. Hins
vegar má segja, að sá gestur,
sem hingað var fenginn til aö
bæta úr vandræöunum, var það
stór og merkilegur, að hann gat
talizt margra manna staðgengill
þó um æði marga væri að ræða.
Eftir að hafa hlýtt á Friedrich
Wiihrer leika 5. pianókonsert
Beethovens, svokallaðan „Keis-
arakonsert“, hika ég ekki við
að segja, að það sé eitt af því
allra bezta, sem heyrzt hefur
í Háskólabíói, — það er mín
Dersónulega skoöun.
Wiihrer hefur þungan og vold
' ugan stíl, sem hæfir Beethoven
ekki sízt. Hraðaval hans er jafn
an fremur hægt, en einmitt það
gerir verkefnið stundum erfiöara
í flutningi, ef einhver mynd á
að vera á. Þaö er þetta, sem
mér þykir Wiihrer takast svo
sérstaklega vel, en það felst í
því, hve vel og festulega hann
mótar alla hluti, allt frá heilum
þætti í heild niður I hverja hend
ingu. Svo var ekkert siður at-
hyglisvert á þessum tónleikum,
að sjá hve alvarlega Wúhrer
tekur hlutverk sitt, einhver göf-
ug virðing fyrir tónlistinni, sem
hann hefur til að bera, hlutur
sem við mætum ekki daglega.
Þaö verður einnig að viður-
kennast aö hljómsveitin stóð
sig mun betur i 5. pianókon-
sertinum en oft vill verða í
slíkum verkum. Líklega hefur
hljómsveitin æft konsertinn áð-
ur en einleikarinn birtist, en
eftir því, sem ég bezt veit, er
slíkt ekki gert yfirleitt, heldur
farið á hundavaði yfir verkið,
svo að hlutirnir standi svona
nokkurn veginn hver á sínum
stað á sjálfum tónleikunum.
Forleikurinn að „Iphigénie en
Aulide“ eftir Gluck var mót-
aður með festu og varð anzi
áheyrilegur í höndum Wodiczko
en nokkuð vantaði á nákvæmni
í flutningi 2. sinfóníu Beethov-
ens, þessa faJlega verks, sem
furðu sjaldan er fhkt.
Nútíma tónlist hjá
Tónlistarfélaginu
Miðað við venjulega efnisskrá
píanóleikara hjá Tónlistarfélaginu
má kalla efnisskrá norska píanó-
Jeikarans Kjell Bækkelunds mjög
óvenjulega — mjög kærkomna Ekki
svo að skiija, að undirritaður mundi
helzt kjósa nútímatónlist í allar
mðltíðir, heldur hlýtur það aö kall-
! ast eðlilegt, að fólki sé kynnt tón-
list frá hinum ýmsu tímum og þá
ekki sízt frá okkar dögum. Sú
grýia virðist vera að hverfa smám
saman, að eina almennilega tónlist-
in hafi verið samin á síðustu öld.
Ekki var annað að sjá á þátttöku
áheyrenda á fyrri tónleikunum,
og af viðtökum þeirra, þó hikandi
væru f upphafi. Það eru ekki nema
eðlileg viðbrögð og það holl að
setja sig f spor fólksins, sem reyndi
allt hvað af tók að skynja „nýju
fötin keisarans“, en sá blekking-
una. Hins vegar getur sú öryggis-
leit orðiö of mikil, svo að sumt
fólk útilokar nútímatónlist út úr
heimi sinum með öllu! Slikur tón-
listarðhugi hlýtur að kallast vafa-
I samur. Tónlistarunnandi mundi
Ifremur nota hvert tækifæri til aö
heyra ný tónverk, þó hann væri
e.t.v. ekki alltaf sammála eða
gleypti við hverju sem væri.
Við heyrðum Bækkelund fyrst
leika 15 tilbrigöi eftir Skalkottas,
þennan sérkennilega gríska höfund,
sem lézt nærri óþekktur í heima-
landi sínu um miðja þessa öld.
Skemmtilegt stef og mjög fallega
unnið úr (af fyrstu áheyrn að
dæma) og var strax auðheyrt, aö
Bækkelund er vel heima í túlkun
þessarar tónlistar. Tilbrigöi Web-
erns komu næst og eru að kalla má
sígilt verk á efnisskrám nú orðið.
Upphaf þeirra þótti mér Bække-
lund leika sérlega vel, en er á leið
þótti mér stundum full hörkuleg
meðferðin. Klavierstúck I—IV
eftir Stockhausen get ég persónu-
lega ekki tekið alvarlega sem tón-
list. Hafandi heyrt önnur píanóverk
sama höfundar, sem voru af sama
sauðahúsi, vil ég aðeins segja þaö,
að mér þykir þessi píanóverk hans
irmyndir sinar. Ég hef nú talið
upp nokkuð af þvl, sem vekur
athygli á rannsóknarför um
Listasafnið. Hitt er ekkert laun-
ungarmál, að stór hluti mynd-
anna er fremur fátækleg list.
□
Ragnheiöur Jónsdóttir Ream
er aufúsugestur í Bogasalnum.
Margt ber til þess. Hún er gædd
prýðilegum gáfum sem málari
en lætur ekki sitja við það eitt.
Alúðin, alvaran og virðingin
fyrir efniviðnum er eitt helzta
einkenni mynda hennar og
starfs eins og það kemur mér
fyrir sjónir við fyrstu kynni.
Teikningarnar á suðurgaflinum
leiða þessi atriði vel í ljós. Ég
skal játa, að þær eru tæplega
jafnlifandi staðreynd og olíu-
málverkin. Litir Ragnheiðar eru
ákaflega mildir og hlýir að
jafnaði — og blæbrigðaríkir.
Samt kann hún að kveikja bál,
sem loga skært og varpa birtu
á mörkina i kring. Slíkar mynd-
ir halda áfram að ónáða hugann
löngu eftir að maður er horfinn
úr nálægö þeirra. Ef ég ætti aö
benda á veikari hliðarnar myndi
ég til dæmis segja: Landslags-
vofan á baksviðinu skyggir
stundum óþarflega mikið á
hinn frjálsborna stíl þessara
fersku og innilegu málverka.
meira í ætt við „fikt“, tilraun til
aö vera óskaplega frumlegur á
kostnað gæðanna, þannig að út-
koman veröur eins konar Franken-
stein-afskræmi. Þar að auki tel ég,
að maður, sem skrifar fyrir píanó
eins og Stockhausen gerir, virðist
ekki hafa minnstu virðingu fyrir
hljóðfærinu, og væri honum betra
að halda sig að sínu verkefni:
elektrónískri tónlist. Næsta verk-
efnið haföi alla þá kosti til að bera
og meira til, sem sú fyrrnefnda
ekki hafði: „Kubiniana", svíta eftir
austurríska tónskáldið Apostel (f.
1901). Þessi svíta hans er gott
dæmi um, hve góð tónlist er sam-
in á okkar dögum og þótti mér
leikur og túlkun Bækkelunds ná
einna hæst í þessu verki. Hann
hefur t. d. áberandi vald yfir mis-
munandi styrkjeika, trausta tækni-
kunnáttu og ljóðræna innlifun.
Eftir hlé komu svo verk, sem
þegar eru hvarvetna viöurkennd
sem „gæðavara": 6 píanóstykki op.
19 eftir Schönberg, Sónata
Stravinskys og Svítan op. 14 eftir
Bartók. Af þeim þótti mér Bække-
lund fara einna bezt með píanó-
stykki Schönbergs. I Stravinsky
og Bartók þótti mér hann stundum
óþarflega haröhentur og „tempo"
of hröð og þá á kostnaö skýrrar
leikni. En af öllu samanlögðu:
mjög ánægjulegir tónleikar og hafi
Tónlistarfélagiö þökk fyrir þessa
tilbreytni.