Vísir - 28.10.1967, Qupperneq 2

V í S I R . Laugardagur 28. október 1967.
ÁRELIUS NIELSSON:
HYAÐ VILL ÍSLENZK
ÆSKA NÚTlMANS?
Tjað eru tvær kynslóðir íslenzkr-
ar æsku, sem hafa hrifið mig
mest.
Sú fyrri er sú kynslóð, sem
nefnd var hinu undarlega nafni
Væringjar. En það voru ungir Is-
lendingar, sem áttu svo mikla og
sterka útþrá, að þeir klifu þrftug-
an hamarinn, til að komast til út-
landa, einkum dvalar við kon-
ungshirðir Noröurlanda og víöar í
Evrópu. Þeir leituðu í ævintýra-
þrá sinni allt suður til Mikla-
garðs, sem þá var aðalsetur kristi-
legrar menningar og vísindalegra
mennta.
Þeir höfðu með sér að heiman
það veganesti, sem virtist duga
þeim vel til að skara fram úr í
hópi unga /ólksins, hvar sem þeir
dvöldu. Sumir sköruðu fram úr
í íþróttum, aðrir í sagnalist eða
skáldskap. En í þeim greinum
áttu þeir óvíða sinn lfka.
En þeir gerðu líka allt, sem
þeir gátu, hvort sem þeir dvöldu
lengur eða skemur, til að iæra
siðu, háttu og kurteisi annarra
þjóða. Og oft báru þeir svo af,
að þeir þágu margar og miklar
gjafir úr höndum þjóðhöfðingja
þeirra, sem þeir dvöldu hjá eða
sýndu fræknleika sinn.
„Þá var hæverskan manndáð.
Og til auðs og til vegs rfs hið
ættstóra blóð,“ segir Einar Bene-
diktsson, skáld, um þessa æsku.
En hann hefur eins og flestir vita
ort um þessa kynslóð gullaldar og
sögua'dar eitt sinna snjöllustu
kvæða. En Væringjar hans eru
þó aö nökkru hans eigin ósk um
afrek og útþrá þeirrar æsku, sem
var samtíð hans. Og vissulega
var hann sjálfur Væringi í anda
og sannleika. Því samkvæmt hans
óskum og skáldlega innsæi, á sag-
an að yngjast viö eldforna
brunna.
En það var sama hve langt Vær
inginn íslenzki lagði ieið sfna,
sama í hve frægum og fögrum
stöðum hann gisti og hjá hve fræg
um og miklum mönnum hann
dvaldi, þá vildi hann heim aftur,
á þeim hug væri ei brigö, og minn
izt þess að „heima er lífstrúar-
lindin".
Þegar hann tileinkaði sér hiö
bezta af mannasiðum, háttum og
menntun stórþjóðanna, þá sneri
Væringinn færi sínu heim til ís-
lands aftur. Það skyldi njóta alls,
sem hann hafði aflað sér andlega
og efnislega.
„Hólminn á starf hans, Iff hans
og mátt“, þótt hann vildi mannast
á heimsins hátt. Þannig varð til
glæsilegasti þátturinn eða þætt-
ímlr f menningarsögu íslenzku
þióðarinnar. Bændasynir hlutu
þannig konunglegt uppeldi í æsku
eða á tvítugsaldri. Það var þeirra
skóli og stundum strangur skóli.
En það bezta var og það gilti um
flesta, já, ótrúlega marga:
„Að á glauminum öllum hann
geymdi sín sjálfs. Hann var góð
vinum hollur, en laus þó og
frjáls".
Svo liðu aldirnar. ísland lokað-
ist að nokkru, en aldrei þó alveg.
Alltaf fóru nokkrir f sporaslóð
Væringjanna fornu. Og lengi var
borgin við Eyrarsund, Kaup-
mannahöfn aðsetur fslenzkra
menntamanna og unglinga á tvi-
tugsaldri og vizkuvegum. Og
flestir komu þeir heim aftur, þótt
dvölin og árangurinn yröi með öðr
um hætti en hirðdvöl Væringjanna
hafði verið. Og enn mun Islend-
ingum mestur auður að fara í
spor Væringjanna, sækja hið
bezta, sem lært verður um staði
og hirðir menningarþjóða, en
geyma samt sín sjálfs og sýna enn
þá með metnaði og dug og nokkru
stolti, að þeirra heimafengni
baggi í íþróttum, listum og gáf-
um, er sízt minni en hinna stærri
Þjóða. Þannig verður æskunni
hollt með hverri kynslóð .að etja
kappi við jafnaldra annarra landa
og aukast við, það að fþrótt og
frægð.
Önnur kynslóð íslenzk, sem
mér finnst ákaflega aðdáunarverð
æska, en þö með allt öðru móti
en Væringjarnir, en samt f sama
anda ættjarðarástar og afreka, er
hin svo-nefnda aldamótakynsíóð.
En þar á ég við fólkið, sem stofn-
aði ungmennafélögin og hóf rækt
un lands og lýðs í landinu sjálfu.
Raunar var fyrirmyndin sótt út
yfir haf, einkum til Noregs. En
hér stefndi allt til að breyta og
bæta í landinu sjálfu í trú á land-
ið, þrátt fyrir sérstöðu þess og
hörku sem hið bezta land á jörð.
Og í þeirri trú var unnið. Og allt
í einu varð æskan þróttmikil, fé-
lagslega þroskuð, bindindissöm,
framsækin og óþreytandi að dugn
aði og áræði.
Hún bylti og breytti, og fáar
kynslóðir hafa verið uppreisnar-
gjamari og byltingasamari. Allt
gat hún rifið niður — en hún virt
ist gæta þess jafn frábærlega að
byggja upp um. leið. Og þessi kyn-
slóð æskufólks varð að þola bæði
háð og nöpuryrði hinna eldri og
jafnvel beina andspyrnu. En hún
lét aldrei fánann falla. Hún sótti
ekki sitt afl til útlanda eins og
Væringjamir höfðu gert, heldur í
bjargfasta trú á landið og kraft-
inn í eigin armi og barmi.
Það var ekki út í bláinn að þá
var kveðið:
Trúðu á tvennt í heimi
tign sem æðsta ber:
Aið i alheimsgeimi
Guð í sjálfum þér.
Þetta mátti telja kjörorð þess-
arar kynslóðar æskufólks ásamt
funandi ættjarðarást undir yfir-
skriftinni:
.ISLAND ALLT“.
Og þessi æska eignaðist einnig
nýja Væringja, fólk, sem fór ut-
an, burt frá allri fátæktinni hér
í moldarkofum þátímans og vann
sér allt að heimsfrægð t. d. með
fþróttum og alls konar keppni við
jafnaldra á erlendum vettvangi.
En athafnaþrá þess og byltinga-
máttur kom fyrst og fremst fram
í því að „reisa býlin rækta land-
ið, ryðja um urðir braut". Og það
er 'þessi kynslóð æskufólks, sem
lagði grunninn að allri velsæld
nútímalífs á íslandi, þar sem rækt
un og húsakostur er risið úr ösku-
stó aumingjaskaparins og orðið
með glæsibrag heimsborga, þrátt
fyrir mannfæð og fátækt í svo
stóru og erfiðu landi.
Nú er spurningin: Hvað vill ís-
lenzk æska í dag?
Vill hún líkjast Væringjunum
annars vegar. Sækja hið bezta í
erlenda menningu og flytja það
hingað heim og gróðursetja það
með nýtízku fjölmiðlunartækjum?
Og vill hún hins vegar byggja
jandið sjálf í trú á það sem „hið
bezta land á jörð".
Eöa vill hún „dependera af hin-
um dönsku“ eins og orðað var í
gamla daga, tileinka sér hóp-
kennd, múgmennsku og eftiröpun
þess auðveldasta og um leið þéss
lélegasta í listum og hugsunar-
hætti nágranna í austri og vestri,
með ópum og lftilsvirðingu gagp-
vart fortíð og helgum dómum,
sögu þjóðar og siða, og þannig
eignast sína „litilmennsku" og
gaman, sem getur orðið grátt.
Æskan íslenzka er á vegamót-
um. Hún á að velja um vegu sina.
Hún ætti að hafa proska til að
velja og hafna sér til gæfu.
— Árelíus Níelsson. —«
Hvað hefur komið
fyrir Donovan?
„Ég er bara rólegur gæi —
með engan æsing og mig langar
ekkert til að skyggja á frarca
nokkurs manns. Mig langar bara
að sýna hvað ég get“. Þessi orö
lætur Donovan falla um persónu-
legt álit sitt á sjálfum sér.
Margt hefur Donovan þurft við
að etja á táningaárum sínum, og
er hann ekki öfundsverður af
þeim árum. Raunasaga sú, sem
hér fer á eftir er frá þeim tím-
um:
„Áður en ég varð þekktur, var
ég tinu sinni handtekinn af lög-
reglunni í Manchester. Mér var
kastað í Strangeway-fangelsiö,
þar sem ég var í tvær vikur. Þar
samdi ég tvö fyrstu lögin mín.
Ég var sakaður um að hafa stol-
ið um 5000 sigarettum, en þegar
málið var tekið fyrir, var ég sýkn-
aður.
Ég varð oft að sofa viö slæm
skilyrði eftir að ég fór að heim-
an. Helztu svefnstaðimir voru
kjallarar gamalla húsa, braggar
eða eigendalausir bústaðir og bát-
kænur niðri við ströndina".
Já, þetta tilheyrir fortíðinni. Nú
er öldin önnur. Það sem Donovan
haföi mestan áhuga á, þegar síð-
ast fréttist frá honum, var að
byggja hús, svo að vinir hans
gætu haft það gott.
Aðdáendur Donovans kvarta nú
sáran yfir að heyra ekkert frá
honum. Engin plata í langan tíma
og ekkert heyrzt frá honum i
fréttum frá miðstöð bítlalífsins
— LONDON.
Hvaö ætlar þetta að ganga
lengi? Vonandi rætist úr þvl bráð-
lega.
„Leyndardómsfull galdra-
ferÖ" með BITLUNUM
Nú fyrir skömmu komu Bítl-
amir úr 4ra daga „galdraferð".
— Farartækið jem þeir ferðuðust
á var hestvagn, og var ferðinni
heitið um Suður-England. Tilgang
urinn með þessu var að gera
klukkustundar sjónvarpsþátt, sem
kvikmyndaður var án þess aö
fyrirfram hafi verið ákveðið hvem
ig hann ætti að vera, að öðru
leyti en því, að Bítlamir áttu aö
ferðast um á hestvagni, eins og
fyrr segir.
Þáttur þessi mun verða kallað-
ur „Leyndardómur galdraferðar-
innar", og er titillag hans samið
af þeim Lennon og MacCartney.
Auk þess hafa þeir félagar sam-
ið fjögur ný lög, sem væntanleg
eru á markaðinn innan skamms,
en ennþá hefur ekki verið tekin
endanleg ákvörðun um hvort
gefa skuli þau út á tveggja laga
plötum, „EP“-plötu eða nýrri
„LP“-plötu.
Vegna upptöku sjónvarpsþáttar
þessa, sem um er getið hér að
ofan, urðu Bítlarnir að fresta fyr
irhugaðri ferð sinni til Indlands
þar til í október, en þar ætla
þeir að helga sig dulspekihug-
leiðingum með Maharishi Mahesh
Yogi.