Vísir - 11.10.1968, Blaðsíða 9

VTS TR . FBstudagur II. oktöber 1968.
*
T Tndanfarin ár hefur hið mesta
uppreisnaræði farið eldi um
heiminn. einkum meðal lings
fólks. Áður fyrri virtist æskulýð
urinn um margra ára skeið vera
orðinn óeðlilega afskiptalaus um
stjórnmál, og helztu hræringar,
sem var að finna meðal unga
fólksins fjölluðu um klæðatízku
hársídd, bítlamúsík, mótorhjól,
eiturlyf og leðurjakka.
En svo urðu þessi miklu um
skipti og víst er um það, að
hvemig sem mönnum hefur geðj
azt aö baráttuaðferöum unga
fólksins, þá var mikil breyting
til batnaðar að áhugi þess fór
að vakna til umhugsunar um
þjóðfélagsmál. f>að sinnuleysi,
sem áður var farið að ríkja hjá
því fól í rauninni i sér þjóðfé-
iagslegt hættuástand. Það kann
aldrei góðri lukku að stýra ef
orkuuppspretta nýrra kynslóöa
inn á svið þjóðmálanna þornar
upp. Þá verður það næstum ófrá-
víkjanleg afleiðing, að kyrrstaða
verður, þar sem eldri kynslóöim
ar hreiðra um sig og gróa fastar
við valdastóla, stjómmálin fá á

1
I
sig hundleiðinlegan blæ vanans
í óskiptanlegum sömu andlitun
um ár eftir ár og pólitísk spill
ing heldur innreið sína, þar sem
stjómmálamenn og embættis-
menn gleyma því að hlutverk
þeirra á að vera þjónusta við al-
þýðu manna, en virðast ímynda
sér, að stjórnun þjóðfélagsins
sé einkamál, sem þeir gera út
um á lokuðum klíkufundum og
ráðum.
TTppreisnareldurinn hefur
breiðzt út um lönd, hann
hefur staðið á bak við rauöliða-
uppreisn í Kína, mótmæli gegn
Víetnam-styrjöldinni í Banda-
ríkjunum, rósturnar í París, upp
reisnina gegn Novotny í Tékkó-
slóvakíu, sífellda ólgu meðal
stúdenta í Þýzkalandi og Ítalíu,
skæruliðaaðgerðir svörtu pardus
dýranna í svertingjahverfum
Bandaríkjanna, vaxandi ólgu í
ríkjum Suður-Ameríku og jafn-
vel mótmælaaðgerðir rússneskra
skálda á Rauða torginu í
Moskvu.
Þannig hefur þetta tekið á
sifí hinar ólíkustu myndir í
misjöfnum löndum, en þó er
varla nokkur vafi á því, að það
er sami vindurinn sem blæs um
allan heiminn og þannig hefur
þetta jafnan verið, hugsjónir og
baráttuandi hefur jafnan farið
um veröldina í hviöum sem
stormgustur eða tízkufyrir-
brigði.
Og það er ekkert smáræði,
sem þessi öfluga hreyfing hefur
fengið áorkað. Austur i Kína
varö hún að hreinu æði, sem
valdhafarnir í þessu mesta ein-
ræöisríki veraldar fengu ekki
við ráöið og sáu sér þann kost
vænstan að sigla me' ■ Frakk-
landi lék ríkisstjórn sjálfs kapp-
ans de Gaulles á reiðiskjálfi og
munaði ekki hársbreidd aö hún
hryndi og vestur í Bandaríkjun-
um kom hún beinlínis f veginn
fyrir, að Johnson forseti gæti
hugsað til framboðs að nýju. I
öllum löndum hefur hún valdið
margvíslegum breytingum,
einkanlega þó í ýmsum þeim
málum sem snúa sérstaklega
að unga fólkinu, svo sem í
stjórn og starfsaðferðum há-
skóla.
JJversu ólík, sem þessi hreyf-
ing hefur verið í ýmsum
löndum, þá er það samkenni
hennar víðast hvar, að hún berst
fyrir réttlæti. Hún er hugsjóna-
stefna sem þráir fegurri og betri
heim, en andstætt hinum eldri
byltingarhreyfingum, þá hefur
hún ekki fram aö færa neina
stefnuskrá, hún segir ákaflega
lítið um það, hvernig á að leysa
vandamálin. Þannig er hún i
eðli sínu anarkísk, hún vill
brjóta niður þjóðskipulag, helzt
mola allt mélinu smærra, en það
er ákaflega þokukennt, hvernig
hún ætlar sjálf að reiSa við hinn
nýja heim, þar eru aðeins horn-
ar fram á diski draumsýnir og
skáldskapur. Þetta er mesti
veikleiki hreyfingarinnar, sem
veldur helzt hættu á því, að hún
verði endaslepp. Það þýðir lítiö
til langframa að vera prédikari
og spámaður. ef menn vita ekk-
ert í sinn haus, þegar þeir eiga
loksins að takast á við vandann.
Áður fyrr þegar hugsjóna-
stefnur þingræðis og sósíalisma
breiddust út um heiminn, vissu
forustumennirnir mjög glöggt,
hvað þeir ætluöu að gera, þegar
þeir hefðu öðlazt áhrifavald.
Þeir ætluðu ekki aðeins að
steypa hinu eldra og úrelta
valdi, heldur höfðu .nákvæma
formúlu og hugsjónakerfi um
það, hvernig þeir ætluðu að
byggja upp ný þjóðskipulög.
Annað er líka ólfkt með fyrri
hugsjónabaráttu og þessari
uppreisnarhreyfingu, sem nú fer
um heiminn. Áður fyrr voru það
kúgaðir menn sem gerðu upp-
reisn. Það var alþýðan, borgar-
ar og verkalýður, sem reis upp
til að mótmæla réttleysi, kúgun,
arðráni. Það var oft raunveru-
legur bardagi fyrir brauði. Þaö
var uppreisn fátæklinga, sem
híröust ""5 sveltandi börnum.
sínum í óþrifalegum og sótug-
um hreysum stóriöjuborganna
móti fjársóun milljónaranna.
Sum þessara vandamála, eru
ekki enn úr sögunni. Það er
enn við fátækt að stríöa og á
einstökum, stöðum hefur hreyf-
ingin enn fengið á sig þetta
gamla svipmót uppreisnar hinna
kúguðu, svo sem í svertingja-
hverfunum í Bandaríkjunum og
í uppreisn alþýðunnar gegn lög-
r'eglukúgun í Tékkóslóvakíu og
skáldanna í Rússlandi gegn and-
legri kúgun og volæði.
Jj^n víðast hvar er uppreisnar-
hreyfingin allt annars eðlis.
Það á sérstaklega viö um stúd-
entauppreisnirnar víðsvegar um
lönd. Félagsfræðileg rannsókn
hefur farið fram á uppruna
þeirra stúdenta, sem fremst
hafa staðiö í uppreisnunum. og
það er sama sagan víðast hvar.
Þorri uppreisnarseggjanna eru
börn vel efnaðra íoreldra, sem
ekkert þarf að skorta, börn verk
fræðinga, háttsettra embættis-
manna og ráðherra, lögfræðinga
og lækna. Þetta eru oft eftirlæt-
isböm. sem hvergi hefur skort
munað, en við það er eins og
lífsins gæði verði þeim óeftir-
sóknarverðari. Þau hafa enga
löngun til að berjast fyrir þess-
um gæðum, stendur á sama um
allt, en líf þeirra öðlast loksins
dýpri merkingu 1 að berjast fyr-
ir öðrum gæðum. hugsjónum fyr
ir réttlæti og skáldlegum
draumum fyrir nýjum sælu-
heimi. En það er ósköp hætt við
því, að barátta þessa fólks renni
út í sandinn í óraunsæi, þar
sem það á enga þjáningar-
reynslu.
Það er líka strax farið að bera
talsvert á því meðal þessa ein-
kennilega byltingarhóps, að
kraftarnir eru farnir að dreifast.
Ýmis merki þess verða æ skýr-
ari, að hieyfingin hafi verið aö
talsveröu leyti tízkufyrirbrigði
og haldið uppi af metnaðar-
löngun einstaklinga, sem vildu
láta á sér bera. Dæmi um þetta
hefur verið hegðun hins unga
manns Dan' ; Cohn-Bendits,
sem frægastur varð í Parísar-
uppreisninni á sínum tíma.
Hann virðist hafa látið frægðina
stíga sér til höfuðs. í þeirri
persónudýrkun, sem tekin hefur
verið upp á honum hefur honum
fundizt hann ver.i orðinn stjarna
og er tekinn upp á því sem
frægur maður, að lifa hinu ljúfa
lífi innan um kvikmyndadísir.
Dvínandi baráttuhugur hóps-
ins kom fram nýlega á mót-
mælafundi suöur í Frankfurt.
Þar hafði hópur ungs fólks safn-
azt saman við opnun hinnar ár-
legu bókasýningar til að mót-
mæla því, að Afríkusvertingjan-
um Leopold Sengkor höfðu ver-
ið veitt bókmenntaverðlaun, en
hann hefur verið talinn íhalds-
samur svertingi og nokkurs
konar þý hvítra manna. Þarna
stóð Cohn-Bendit fyrir ólátum.
Var fámennt lögregluliö til
varna, en Cohn-Bendit hafði I
skipulagt atlögu að kirkju einni
í borginni, þar sem setningarat-
höfn fór fram. Var ráðgert að
hópurinn ryddist yfir torfærurn-
ar og virtist flokkurinn eiga
alls kostar við lögregluna.
Cohn-Bendit gaf merki um að
hlaupa yfir torfærurnar og
stökk sjálfur. en það voru ekki
nema þrír eða fjórir, sem
fylgdu honum, og voru þeir
gripnir meðan hinir horfðu að-
gerðalausir á.
Jgins og alltaf er meö bylting-
armenn, þá mynda þeir í
upphafi aðeins lítinn minnihluta-
flokk, og svo hefur einnie verið
með þessa hreyfingu. Þeir hafa
reynt að bröngva sínum skoö-
unum upp á þióðfélögin með
nýjum og harðskeyttum bar-
m-> 13. sfða.
■M

yiœw|
Finnst yður, að sidiia
eigi milli peningavalds
og stjórnmálavalds?
Kristinn Gíslason, verzlunar-
maður: „Ég mundi telja æski-
legt, aö bankar væru almenn-
ingseign, já.“
Óskar Eggertsson, rafvirki:
„Tja. Hvernig væri það fram-
kvæmanlegt, aö skilja þar á
milli?“
Haukur Hvannberg, verzlun-
armaður: „Það mætti vel hugsa
sér aö gera þaö, en hitt er annaö
mál, að þaö verður líklega aldrei
gert.“
Ingimar Halldórsson, húsa-
smiður: „Ég mundi nú persónu-
lega telja. að þeim málum væri
betur komið undir stjórn ríkis.“
Valmundur Eggertsson, ut-
varpsvirki: „Að einhverju leyti,
íá."

Oi