Vísir - 10.12.1968, Side 9

V1SIR . Þriðjudagur 10. desember 1968.
Það getur naumast talizt
fátæk þjóð að bókmennt-
um, sem gefur árlega út
sem svarar einni bók á
hverja 5 — 600 læsa íbúa
í landinu! — Bókaútgáfa
virðist síður en svo hafa
dregizt saman hér á landi
þratt fyrir efnahagsbág-
indin. — Um 250 bækur
koma á markaðinn fyrir
þessi jól, og er það sízt
minna en síðustu árin.
það sem kannski vekur hvað
mesta athygli varðandi
bókaútgáfuna í ár er verð bók
anna, sem er litlu eða engu
hærra en bókaverð síðustu tvö
til þrjú árin. Má þaö kallast
vel af sér vikið hjá útgefendum.
Sjálfsagt er ein ástæðan aukin
fyrirhyggja. Bækur eru nú meira
prentaðar og unnar allt árið um
kring, en ekki einungis síðustu
mánuði ársins, eins og oft vildi
verða. Eigi að síöur heyrir það
til undantekninga að bækur
komi út um annan tíma en tvo
til þrjá síðustu mánuðina fyrir
jól. — Annað kallast að senda
bækur út á „dauðan markað".
Jólagjafafarganið er eiginlega
forsenda mikils hluta bókaútgáf
er yert að minnast nýrrar
Líffræði, sem einkum mun að
vísu ætluð æðri skólum, en er
eigi að síður aðgengilegt fyrir
allan almenning. — Fiskabók
AB er mörgum einnig kærkom-
iö rit, en þaö hefur Jón Jóns-
son, fiskifræðingur, þýtt og
staöfært að nokkru.
TTér veröur ekki sKrifað langt
mál um barnabókaútgáfuna
í ár, enda gefst vonandj kostur
til þess síðar hér í blaðinu. Vert
er þó að vekja athygli á þvi,
'hversu islenzkar barnabækur
eru þar í miklum minnihluta,
eða 20 á móti 40. Þaö er þó
heldur hagstæðara hlutfall en
er á milli íslenzkra og erlendra
skáldsagna. Þar keyrir fyrst um
þverbak. — í heild eru þýddar
bækur langtum fleiri en innlend
ar, eða um þaö bil 50% fleiri
(ca 150 á móti 100). Auk skáld
sagna og bamabóka eru þýddar
hvers kyns „sannar frásagnir“
— sumt af því leggja íslenzkir
þýðendur á sig aö tína saman úr
hinum og þessum ritum. —
Flest er að sjálfsögöu bein þýð
ing á erlendum bókum. ævisög-
um frægra manna, dulrænum
Andleg fátækt og offramleiðsla
— bókaútgáfan 1968
unnar. Menn kaupa sjaldnast sín
ar bækur sjálfir heldur fá þær
sendar f jólapappír frá kunningj
um og senda þeim svo aðrar í
staðinn.
Þetta orsakar að verulegu
leyti mesta löst íslenzkrar bóka-
útgáfu nú sem endranær. Yfir
okkur dembast tugir þýddra af
þreyingarbókmennta nokkuð á
annað hundrað f ár, ef barnabæk
ur erU' með. Flestar eru þess-
ar bækur bundnar í vandað og
dýrt band, þannig að menn geti
• verið þekktir fyrir að gefa þær í
jólagjöf. Ef menn keyptu slíkar
bækur fyrir sjálfa sig myndu
þeir trúlega kjósa sér ódýrari út
gáfur.
J grófum dráttum flokkast út-
gáfan þannig:
íslenzkar skáldsögur 30
Þýddar skáldsögur 70
Ljóöabækur 20
Fræðibækur 20
Þjóðleg fræöi, æviminningar og
þættir ýmiss konar 50
íslenzkar barnabækur 20
Þýddar barnabækur 40
Ljóðin setja óvenjumikinn svip
á bókaútgáfuna í ár. Þau eru
raunar ásamt örfáum skáldsög-
um það sem talizt geta bók-
menntaviöburðir ársins. — Af
ljóðabókaútgáfunni eru um tíu
nýjar Ijóðabækur, hinar eru ým-
ist endurútgáfur, heildarútgáfur
skálda eða Ijóðaþýðingar.
Að minnsta kosti tvö ný ljóö
skáld koma fram á siónarsviöið
Bjrgir Sigurðsson og Hallbergur
Hallmundsson. Ný lióöabók eftir
Hannes Péturss. hlýtur að vekja
athygli. Af öðrum kunnum nú-
timahöfundum er vert að minn-
ast Jóns úr Vör og Jónasar S.
Svafár og Nínu Bjarkar Árna-
dóttur. sem eiga ljóö sín ný-
þrykkt af valsinum. Kempur af
eldri kynslóðinni eins og próf.
Einar Ölafur Sveinsson og Guð
mundur Böðvarsson hafa og lagt
sitt til málanna. Guðmundur þýð
ir hið mikla öndvegisverk Divina
Comedia, sem Yaunar hlýtur
að teljast til stórviðburða í okk
ar bókmenntum. Próf. Einar
Ólafur hefur ekki gefið út ljóða-
bók áður. En hann hefur þó
ekki farið algjörlega dult með
ljóðajmíði sína, sumt hefur hann
til dæmis lesið í útvarp og eitt-' ■
hvað af ljóðum hans hefur birzt
í tímaritum.
\
J íslenzkri skáldsagnagerð er
naumast um eins auðugan
garö aö gresja Þaö er að vísu
ekki hægt að ætlazt til þess að
á hverju ári séu skrifuð tíma-
mótaverk í íslenzkri skáldsagna
gerð. — En óhætt held ég sé
líka að segja að ekkert óvenju-
legt beri til þetta árið, nema
ef vera skyldi bók Laxness.
Ekki verður heldur gengið fram
hjá höfundum eins og Thor Vil-
hjálmssyni og Jóni Óskari. —
Tveir ungir rithöfundar koma
fram á sjónarsviðið, Arthur Far
estveit og Vésteinn Lúðvíksson.
Um framtíð þeirra mun erfiít að
spá af þessum fyrstu bókum
þeirra. — Það er skemmtileg til-
viljun að tveir alþingismenn
senda frá sér sínar fyrstu skáld
sögur um þessar mundir, báðir
komnir á efri ár. Gísli Jónsson
gaf út fyrstu skáldsögu sína í
fyrra, talsvert kröftuga sögu
þótt enginn hávaði yrði í kring
um hana. Hann kemur nú með
eins konar framhald af þessari
sögu. — Og Bjartmar Guð-
mundsson þingmaður frá Sandi
gefur út sitt fyrsta skáldverk,
smásögur. — Fleira kann að
vera forvitnilegt af þeim skáld-
sögum, sem út koma, svo sem
fyrstu skáldsögur þeirra Gunn-
ars Dal og Hafsteins miðils, sem
báöir eru kunnari fyrir annað
en skáldsagnagerð hingað til, en
bækur þeirra hefur mér ekki
gefizt tími til aö kynna mér. —
Um annaö sem út kemur af
skáldsögum, íslenzkum er varla
vert að fjölyrða. Augljóslega
er þar fátt um fína drætti.
Sumt eru árlegir viðburðir, svo
sem sveitalífssögur þeirra Guð-
rúnar, Ingibjargar og Magndu.
Slíku taka menn orðið með jafn-
aðargeði.
Eins flýtur með í bókaflóðinu
allmargt fróðleiksbóka, ýmsir
þættir, írásagnir. viðtalsbækur
og minningar. Þar er hvorki um
auðugri né fátæklegri garð að
gresja en venjulega. Þessum
skrifum má líkja við vandaða
blaðamennsku, þegar bezt læt-
ur. Athygli véröast af þessum
flokki bóka er ýmislegt af þjóð-
legum ffóðleik, sem skrifaö er
af kunnum rithöfundum, svo
sem, Tómasi Guðmundssvni og
Sverri Kristjánssyni, Árna Óla,
Jóni Helgasyni, Gunnari M.
Magnúss, Þorsteini Thoraren-
sen, Benjámín Kristjánssyni,
Óscari Clausen. Einnig mætti
láta fljóta með í þessum hópi
rit Sigurðar Nordals „Um ís-
lenzkar bókmenntir" (Saga
Iitteratureny, sem Árni Bjöms-
son þýðir úr dönsku og ritgerðir
Siguröar A. Magnússonar „Sáð'
í vindinn", þótt þessi rit séu af
dálítiö ólíkum toga spunnin.
Nokkrir íslenzkir rithöfundar
eru farnir að stunda útgáfu
slíkra fróðleiksbóka árlega, eða
svo gott sem og vinna sér marg-
ir drjúgan lesendahóp, en eitt-
hvaö hljóta að grynnast upp-
spretturnar, ef svo heldur áfram
lengi. Slfkt viröist vera brauð-
strit allmargra íslenzkra rit-
höfunda. Þessi grein bókmennta
hefur vaxið með árunum, á með
an heldur virðist kreppa að í
skáldskapnum, einkum skáld-
sagnagerð. Þaö er erfitt að finna
þessu neina skýringu, nema þá
andlega fátækt þjóðarinnar. Það
fátt sem kemur fram af fersk-
um skáldverkum, hafa lesendur
almennt ekki viljað sjá. Skáld-
sögurnar þurfa helzt að vera
einhvers konar jarðbundnar
lífsreynslusögur og Ijóðin hefð-
bundin, til þess að fólk hafi
gaman af og kaupi. — Það er
kannski ástæðan fyrir því aö
ýmsir rithöfundar og skáld hafa
hreinlega gefizt upp við skáld-
skapinn.
JJétt er aö geta útgáfu fs-
*■ lendingasagna, sem tekið
hefur nokkurn fjörkipp. — Ber
þar fyrst og fremst til endurút-
gáfa allrar fslendingasagnaút-
gáfunnar, 42 binda. Það eru
nýir eigendur útgáfunnar, sem
tekið hafa þessa rögg á sig
— Bindin hafa flestöll komið
út á þessu ári, en íslendinga-
sagnaútgáfurnar hafa ekki verið
til í mörg herrans ár, nema eitt
og eitt bindi á fornsölum. —
Nú væri vissulega veröugt verk
, efni fyrir íslendingasagnaútgáf-
una, þegar þessari endurútgáfu
er lokiö að auka við sig og gefa
út fomrit, sem ekki hafa komiö
út áður, enda mun það í upphafi
hafa verið ætlun hinna nýju eig-
enda.
Það færist nú í tízku að. sefa
út fornrit með nútímastafseln-
ingu. Þannig kemur Njálssaga
út í umsjá Jóns Böðvarssonar,
Grettissaga kemur út hjá Helga-
felli, myndskreytt og Skuggsjá
í Hafnarfiröi er aö hefja útgáfu
átta binda af fornsögum meö
nútfma stafsetningu. — Enn
fremur koma Eddukvæði út i
slíkum búningi hjá Iðunni. —
Hér er um nýmæli að ræða.
Ef til vill mælist það ekki eins
vel fyrir hjá öllum. Menn eru
íhaldssamir, þegar íslenzku
fornritin eru annars vegar og
slíkar útgáfur mega vera unnar
af mikilli vandvirkni, ef öllum
á að líka,
(Þaö skal tekið fram að út-
gáfur Handritastofnunarinnar
eru ekki teknar með í þessu
spjalli).
J^átt kemur út af almennum
A fræðiritum í íslenzkum út-
gáfum, enda eru slíkar útgáfur
venjulega kostnaðarsamar. Upp
sláttarrit og orðabækur sjást
sjaldnast í bókaskrá bóksal-
anna, sem gefin er út árlega. —
Það ber því að fagna ritum
eins og íslenzkum orðtökum,
sem AB hefur gefiö út. Fyrsta
bindiö kom út í haust og hið
síðara kemur að ári.
II. bindi af staðfræðiritinu
„Landið þitt“ kemur út í ár.
Tel.ur það til öræfa íslands og
fylgir ritinu staðanafnaskrá fvr
ir bæði bindin. — „Landið þitt"
er brautryðjandaverk, sem hef-
ur þótt gallað að vísu, en þó
einstakt í sinni röð. /
Alfræðasafn AB hefur bætt
mjög úr þeim skorti, sem
hér hefur verið á almennum
fræðiritum og er nú komið 21
rit í þessum bókaflokki og þar
með siðasta bókin. Af öðrum
fræðibókum, sem út koma i ár
bókum og fleiru. — Og svo eru
sem fyrr segir nokkur fræðirit.
En erlendu skáldsögurnar eru
sem sagt obbinn af íslenzkri
bókaútgáfu. Þar ganga sömu
höfundamir aftur ár eftir ár,
frægir æsisagnahöfundar eru
vinsælir orðnir hér á landi og
tjóar ekki að nefna nein nöfn
því af þeim úir og grúir.
íslenzkir útgefendur hafa
þann háttinn á, að þeir fá sér
ódýrar erlendar pocket-bækur
láta þýða þær á fljótlegasta
máta, prenta þær síðan á vand-
aðan pappír, venjulega og altént
í vandaðasta band, burtséð frá
því þótt bókbandskostnaðurinn
sé helmingurinn af útgáfukostn-
aði hverrar bókar. Það kemur
jafnvel fyrir að fjöldi mynda er
prentaður með afþreýingarritum
einkum í þeim tilfellum að sög-
urnar hafa verið kvikmynd-
aðar. Slíkan lúxus þola fæstar
bækur fslenzkra höfunda, nema
útgáfunnj sé stofnað i mikla
fjárhagslega hættu.
Og ekki er nóg meö það að
sömu hasarbókahöfundarnir
gangi aftur í nýjum og skraut-
legum bókum ár eftir ár, magn-
aðri en allar okkar Guörúnir,
Ingibjargir og Magneur, heldur
ganga sömu reyfaramir aftur.
Sögur, sem birtust neðanmáls í
dagblöðum eða voru lesnar f út
varp, enda flestar fyrr eöa síð-
ar á bókamarkaöinum íslenzka
og eru sumar gefnar út tvívegis
í þokkabót.
Þetta kaupir fólk svo í jóla-
gjöf handa vinum sínum fyrir 3
til 400 krónur. — Eða kannski
kaupir þetta einhver handa sjálf
um sér? Ég veit það ekki.
Óneitanlega er margt þessara
bóka læsilegt og meira að segja
ágæt dægrastytting í skamm-
deginu en flestir sem geta, lesa
þetta f enskum eða dönskum
vasabókaútgáfum. — Og þvf
ekki að gefa slíkar bækur út f
slíku broti hér einnig f stað
þess að sóa þessu óskaplega fé í
rándýr bókaspjöld og fínan
pappír.
En það verður að segja útgef
endum til einhverrar afsökunar,
að þetta selst! — og selst jafn-
vel betur en íslenzkar öndvegis
mH>- 10. síða.