Alþýðublaðið - 10.09.1966, Blaðsíða 7

Alþýðublaðið - 10.09.1966, Blaðsíða 7
Efnaiónaður á fslandi I daig er dagur efnaiðnaðarins á Iðnsýningunni. Hér fara á eftir kaflar úr Grein Gísla Þorkelsson ar, efnaverkfræðings um efnaiðn að á íslandi, og sagt er frá þeim fyrirtækjum, sem sýna. XJpphaf efnaiffnaðar hér á landi. Enda þótt saga efnaiðnaðarins sem sjálfstæðrar atvinnugreinar hér á landi sé ekki nema u. þ. b. hálfrar aldar gömul, má ætla að efnaiðnaður í einhverri mynd hafi verið iðkaður hér allt frá sögu öld, en þá jafnan verið tengdur og talinn til vinnslu sjávar- og landbúnaðarafurða. T.d. er líklegt að litklæði höfðingja hafi a@ ein hverju leyti verið lituð með inn lendum jurta- og jarðlitum. Kerta gerð var þýðingarmikil fyrir helgi athafnir oig guðsþjónustur í kirkj um landsins og lýsi varð snemma mikilvæg útflutningsvara. Skömmu fyrir heimsstyrjöldina fyrri má telja að efnaiðnaður hefj ist hér sem sjálfstæð atvinnugrein Stofnaðar eru lýsisbræðslur, síldar- og fiskimjölsverksmiðjur, sem vinna eingöngu úr innlend um hráefnum, en bráðlega koma einnig til sögunnar fyrirtæki sem vinna úr innfluttum hráefnum. Eins og vænta mátti voru þess- ar fyrstu efnaverksmiðjur smáar og búnar ófullkomnum tækjum. Framfarir og vöxtur í þesum iðn- aði varð hægfara framan af m.a. vegna skorts á fjármagni og tækni menntuðum mönnum. Hráefni úr fiskafurffum. Efnaiðnaður, sem byggði á vinnslu fiskafurða var frá upphafi stærstur og þýðingarmestur og framleiddi nær eingöngu útflutn- ingsafurðir. Með aukinni togara- útgerð og vaxandi síldveiðum á þriðja og fjórða tug aldarinnar komst verulegur skriður á þennan iðnað. Stærri og fullkomnari síld- arverksmiðjur og lýsisvinnslustöðv ar voru byggðar. Vélvæðing er stóraukin og efnaverkfræðikunn- átta tekin í þjónustu þeirra Þessi þróun hefur haldið áfram og í dag má fullyrða að þessi iðnaður standi fyllilega jafnfætis iðnaði annarra þjóða í þessari grein, hvort sem um gæði afurðanna eða tæknilegan útbúnað er að ræða. Fiskimjölsiðnaður tók fyrst að 'vaxa með tilkomu hraðfrystihús- anna efth- 1940. Þessi iðnaður líkist í grundvallaratriðum síldar mjölsiðnaðinum, en verksmiðjurn- ar eru yfirleitt minnj og skortir því nokkuð á í nýtingu og hag- kvæmni hans. Framleiffsla úr innfluttum hrá- efnum. Þróun efnaiðnaðar, sem bygg- ist. á innfluttum hráefnum hefur orðið með allt öðrum hætti. Fyrstu vérksmiðjurnar, sem áttu fyrir sér einhverja framtíð voru stofnaðar um og eftir 1920. Þetta voru litl- ar verksmiðjur sem framleiddu einkum hreinlætisvörur, bón og skóáburð og eins asetylgás, súr- efni og kalk. Næsta áratug verður lítil breyt ing á þessu, en með heimskrepp- unni upp úr 1930 fór að gæta skorts á gjaldeyri og atvinnuleysi fór í vöxt. Við það skapaðist grund völlur fyrir ýmsan iðnað sem unn- ið gæti úr innfluttum hráefnum og veitt þannig atvinnu jafnframt því að hann sparaði erlendan gjald eyri. Hömlur voru settar við inn- flutning á ýmsum varningi og verndartollum komið á. Upp úr þessum jarðvegi spratt fjöldi nýrra iðnaðarfyrirtækja. í efna- iðnaði voru á næsta áratug stofn- aðar fjöidamargar nýjar verksmiðj ur til framleiðslu á m.a. hreinlæt- isvörum, snyrtivörum, málningu, lökkum, lími, bóni o.fl. í skjóli hafta fékk þessi iðnað- ur nokkurs konar einokunarað- stöðu um hríð, eða fram yfir síð- ari styrjöld, en í ýmsum greinum voru einhver innflutningshöft í gildi fra.m yfir 1960. Þessum iðnaði tókst á furðu skömmum tíma að birgja innlenda markaðinn upp af helztu vöruteg undum þessara greina, þrátt fyrir algjöran skort á iðnþjálfuðu starfsliði í byrjun. Að vísu vant- aði töluvert upp á það vöruúrval, sém frjáls innflutningur veitir, og lengi vel voru lélegar eða ósmekk- legar umbúðir ljóður á afurðum þessa iðnaðar. Gæði afurðanna hafa oft verið misjöfn, einkum í byrjun en hafa farið batnandi og í ýmsum greinum komist til jafns við innfluttar vörur. Eftir að farið var að losa um innflutningshöft og gefa frjálsar efnaiðnaðarvörur hefur komið í ljós að sumt af þessum iðnaði getur ekki staðist samkeppni við innflutning. Þannig hefur snyrti- vöruiðnaður að mestu leyti lagzt niður, dregið hefur mjög úr framléiðslu á bóni, skóáburði og sumum hreinlætisvörum, s.s. hand sápum. Ekki mun þetta þó stafa nema að nokkru leyti af því að innienda framléiðslan þoli ekki samanburð við innfluttar vörur í sama vérðflokki. T.d. geta inn- ændar verksmiðjur ekki leyft séi að framleiða marga verð- eða gæðaflokka af sömu vörutegund vegna smæðar markaðsins, en auk inn kaupmáttur almennings leið- ir af sér kröfur um mikið úrval og oft hámarks gæði. í snyrti- vörum gætir einnig síbreytilegrar tízku og mjög miklar kröfur eru gerðar til umbúða þeirra. Þrátt fyrir það að samdráttur hefur orðið i sumum þessara greina hafa aðrar greinar staðið sig í samkeppni við innflutning eins og t.d. málningar- og lim- iðnaðurinn og allmikill hluti hrein lætisvöruiðnaðarins. Eftir að létt var af höfturn hefur þessi hluti efnaiðnaðarins sem heild verið í vexti og þolir fyllilega samanburð við erlendar vörur að gæðum og verði. Vísir aff stóriff ju. Þá er loks að geta eina stóriðju- fyrirtækisins í efnaiðnaði á ís- landi, sem er Áburðarverksmiðja rikisins. Eins og kunnugt er vinn ur hún áburð úr lofti og vatni með aðstoð mikiilar raforku og nokk urra aðstoðarefna. Hún var stofn uð 1954 og er langstærsta efna- verksmiðja á landinu, en verður nú að flytja inn ammoniak um hríð vegna ónógrar afgangsorku frá Sogsvirkjun. Á Iðnsýningunni 1966 sýna 8 efnaiðnrekendur framleiðslu sína á deild IX, en níunda efnaverk- smiðjan H.F. Hreinn, sýnir á deild VI. 4 verksmiðjur sýna þar máln- ingu auk annarra vörutegunda, sem þær framleiða. Harpa h.f. sýnir málningu, lökk, lím og fleiri kemiskar vöruteg- undir, m.a. notkun á fínhúðunar- efni á steinsteypta fleti. Málning h.f. sýnir málningu, lökk, lím, þéttikítti o.fl. Sýnir hún dæmi um notkun á Þan-þéttikítti til sprunguviðgerða á múr, þétt- ingu með gluggum og isetningu á tvöföldu gleri. Ennfremur er sýnd notkun á viðarlökkum, Epoxy- Biki og fleiri epoxyefnum. Sem dæmi um fjölbreytni í þessum iðnaði er þess getið að Málning h.f. framleiðir 287 vörutegundir. Pétur Snæland h.f. sýnir máln- ingu og gúmmí- og polyetersvamp til bólstrunar. Slippfélagiö í Reykjavík, h.f. sýnir málningu og unnar v^ðar- tegundir. , Þrjár verksmiðjur sýna hrein- lætisvörur o.fl. H.F. Hreinn sýnir ýmsar hrcin- lætisvörur, bón og 21 tegumj af kertum. r Mjöll h.f. sýnir hreinlætisvörur og bón. Sápugerðin Frigg sýnir hreihlæt isvörur fyrir heimili, stofnanir og iðnað. Ein vérksmiðja, Amanti sýnir snyrtivörur, m.a. Adrett hárkrera, sólkrem og shampoo. * Ein verksmiðja ísaga sýnir ase- tylengas og súrefni á hylkjum qg dæmi um notkun þcirra við log- suðu, og súref.nis á sjúkrahúsum. />.1^ .C' ^ U Thant svarar 19. september U Thant, framkvæmdastjóri SÞ, tilkynnti nýlega aö liann mundi halda blaffamannafund 19. september. Góffar heiihildir L, henna, aff hann muni þá pvara spurningum um lausnarbeiffni sína og hvort liann sé fiís aff hnlda áfram störfum meff vissum skilyrffum. En U Thant kveðst ekki vilja svara spurningum um hvort hann vilji halda i fram störfum fyrir 19. september. Peningabvottiir Rannsóknarlögreglan í K Imar í Svíþjóð fékk nýlega tíu :róna seðil til rannsóknar, hann ]( it út fyrir að vera falsaður. Á ái nai'ri hliðinni var alls ekki nei hinum megin vantaði upphs ðina. Árangurinn af rannsökninn var sá, að peningaseðillinn var okta, en hafði farið í „hreinsur ” og það þola peningar ekki. Þess vegna er betra að athuga ’ vö^- um fata áður en farið er meþ þau í jhreÍBSun. Finnst ykkur það ekki sjálfsagt? r* t og 10. september 1966 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ ffj

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.