Alþýðublaðið - 29.11.1966, Blaðsíða 7

LUKKA
EDA ÚLUKKA?
Leikritið The Playboy of the
Western World
eftir J. M. Synge,
Þjóðleikhúsið'-
Lukkuriddarinn
Lítið eitt breytt með tónlistar-
ívafi og söngvum í úísetningu
Mairin og Nuala O’Farrell.
Þýðandi: Jónas Árnason
Leikstjóri: Kevin Palmer
Leikmynd og búningateikning-
ar: Una Collins
Á titilsíðu leikskrár er gerð sú
grein fyrir Lukkuridda’ranum sem
ihér segir að ofan: það er leikritið
The Playboy of the Western World
lítið eitt breytt með tónlistarívafi
í einhverskonar þjóðlagafetíl og
söngvum við eftir efni leiksins.
Leikurinn er „músikalíseraður"
en efnislega er hann óbreyttur að
kalla, leiktextinn dreginn saman
og einfaldaður og snúið upp í kvið
linga með köflum, en hvergi er
hróflað við persónulýsingum né
efnisatvikum. í leikskránni er eng
in frekari greinargerð fyrir til-
komu eða tiigangi þessa nýja verks
né 'höfundum þess, og væri eng-
um láandi að ætl-a að þýðandi
leiksins ;á íslenzku ætti sjálfur
verulegan hlut að kveðskapnum í
leiknum. Svo mikið er víst að hag
mælska Jónasar Árnasonar fer
víða á kostum í söngtextunum í
leiknum og söngatriðin voru að
öllu samanlögðu skemmtilegust í
.sýningu Þjóðleikhússins. Hinsveg-
ar tókst Jónasi til engrar hlítar
að skila á íslenzku hinum mál-
skrúðuga samtalsstíl leiksins, og
áttu leikendúr með köflum erfitt
uppdráttar með hinn vandmeð-
farna texta á vörum.
The Playboy of thé Western
World er víðfrægur leikur og: i
miklum metum hafður; hann varð
til að mynda „skóla“ í írskri leik-
ritun og hefur eflaust haft áhrif
miklu víðar. En óneitanlega er
torvelt að gera sér rétta grein
fyrir verðleikum leiksins af lestri
hans einum saman, án þess að
hafa séð Ihann á sviði í uppruna-
legri mynd. Sýnt er þó að hann
er ofinn úr mörgum og ólíkum
efnisþáttum. Einn er grófur og al-
þýðlegur gamanleikur, hreinn og
beinn farsi; sá þáttur varð lang-
samlega fyrirferðarmestur í sýn-
ingu Þjóðleikjhússins. Annar er
satíra, spott og spé um arfgrönar
siðahugmyndir, trúarskoðanir og
þjóðrembing á írlandi um alda-
mót. Og s!á þriðji helgast af skáld-
legu málfæri leiksins, myndauð-
ugu og hljómmiklu, írsku alþýðu-
máli sem Synge upphefur í skáld-
legt veldi.
Þetta er að sjálfsögðu sú undir-
staða sem samanlagðir verðleikar
leiksins byggjast á; það er málið
sem þær tala sem skapar persón-
um hans rétta fjarvídd á sviðinu.
Pegeen Mike kallar lukkuriddar-
ann Christy Mahon á einum stað
„mann sem er gæddur skáldsins
töfrandi tungu og hetjunnar geig-
lausa hjarta”, og þetta ber að taka
bókstaflega. Christy Mahon er,
meðal annars, skáld sem eina ör-
skotsstund auðnast að lifa í sín-
um eigin skáldskap, lygasögunni
um föðurmorðið. Vegna þess að
hann er skáld er honum trúað;
hann gengur jafnvel svo langt að
trúa sjálfur sínum eigin uppspuna
sem verið getur að hafi ,,komið
honum til manns“ að leikslokum.
Saga Christy Mahons er engin
harmsaga þó svo hann missi „ást-
ina sína“ þegar upp kemst að karl
faðir hans er heill !á húfi og skáld-
hamurinn hrynji af honum jafn-
harðan. Harmsefnið í leiknum er
öl'lu heldur örlög: Pegeen Mike
sem hefur síðasta orðið í leiknum:
,,Ó, María, María, heilög María.
Hann er mér glataður, að eilífu
glataður, ævintýrariddarinn minn
prúði, ævintýrariddalrinn einasti
eini og sanni.“ Christy hefur snort
ið hana „töfrasprota ástarinnar”
— og skáidskaparins. Héðan af
er henni ljóst sitt ömurlega hlut
skipti án þess að eiga undankomu
auðið undan því.
í útgáfu Jón’asár Árnasonar og
Kevins Palmers í Þjóðleikhús-
inu var sem sagt lagt mest upp
úr beinu og harla grófgerðu
gamni leiksins. Það: fór til að
mynda 'ekki mikið fyrir þætti
skáldsins í lýsingu Bessa Bjarna-
sonar á Christy Mahon; í með-
förum hans varð Christy fyrst
og fremst bein skopfígúra. Þann
ig varð Bessa langmestur matur
úr hlutverki sínu í skop- og
ærslaatriðum, en skáldlegar, inn
blásnar orðræður hans fóru fyrir
ofan garð og neðan. Raunar verð
ur ekki sagt að þessir tveir þætt
ir persónunnar séu glögglega að-
skildir, þeir fara að sjálfsögðu
alla tíð saman, en hér yfirgnæfði
annar þátturinn hinn í meðför-
unum. Og þetta var síður en svo
einsdæmi Bessa í þessari sjfn-
ingu heldur má segja að aðrar
PrtrnóWulítsingítr og leikurinn í
heild „rýrnaði" að sama skapi i
meðförum Þjóðleikhússins. Ef til
vill má spyrja hvort yfirleitt sé
unnt að koma orðlist leiksins ó-
Kristbjörg Kjeld og Baldvin Halldórsson.
Jón Sigurbjörnsson og' Helga Valtýsdóttir,
brenglaðri á annað mál; þessi söng
leiksgerð hans er óneitanlega
flótti frá þeim vanda. En væri þá
ekki nær að stíga skrefið til fulls,
einfalda textann og leika hrein-
an og beinan farsa?
Kristbjörg: Kjeld lék Pe(s’,een
Mike, þá sem aumlegast er dreg-
in á-tálar, með fjöri og röskleik,
gerði hana heilmikla hornhögld,
en varla varð náttúrlegur æsku-
þokki stúlkunnar ljós að sama
skapi í meðförum hennar. Ævar
Kvaran (Michael James) og Bald-
vin Halldórsson (Shawn Keogh),
faðir stúlkunnar og væntanlegur
brúðgumi hennar, gerðu hlutverk-
um sínum báðir skapleg skil án
sérstakra tilþrifa, kímilegra eða
annan-a. Þá kvað meira að Helgu
Valtýsdóttur (frú Quin) og Jóni
Sigurbjörnssyni (Mahon gamli) í
skoplegustu hlutverkum leiksins
og vísnasöngur þeirra beggja var
með verulegum tilþrifum. í minni
hlutverkum bænda og bænda-
dætra, einskonar ,,kór“ í leiknum,
voru Kiemen/, Jónsson, Valdimar
Lárusson, Árni Tryggvason og
Sverrir Guðmundsson af 'körlum,
Sigríður Þorvaldsdóttir, Br.vnja
Benediktsdóttir, Margrét Guð-
mundsdóttir og Þóra Friðriksdótt
ir a'f konum. Karlmennirnir voru
nú heldur lubbalegir á að sjá og
kvað ekki mikið að þeim; þannig
varð þeim Klemenz og Valdimari
ekki mikið úr upphafi þriðja þátt
ar sem þó er rakið skop. Kven-
fólkið var aðsópsmeirá og álit-
legra og sýndu kímileg tilþrif með
köflum, einkum þær Þóra og Sig-
ríður.
Lukkuriddaranum var fremur
vel tekið á frumsýningu, og þrátt
fyrir allt ætti leikurinn að geta
orðið vinsæll. Sýningin er smekk
víslega sett á svið og fagmannlega
farið með hana í einstökum atrið-
um; hún er hröð og fjörleg og
með köflum dáskemmtileg, eink-
um söng- og ærslaatriði hennár
sem jyrr segir. Leikmynd TJnu
Collins virtist mér hið vandaðasta
verk, létt og álitleg og þó með
réttum staðarblæ; fjöruga dansa
æfði Fay Werner. En þrátt fyrir
verðleika sýningarinnar voru von-
brigði að þessum fyrstu kynnum
við J. M. Synge á íslcnzku leik-
sviði. Þau vonbrigði verða kannski
ljósust af samanburði við annuð
leikhúsverk frá írlandi sem hing'
að barst fyrir þremur árum: Gísl
eftir Brendan Behan í þýðingu
Jónasar Árnaso.nar við -leikstjórn
Thomasar MacAnna. í saman-
burði við þá sýningu varð því mið-
ur ekki mikið úr Lukkuriddaran-
um. Ó. J.
ve.it inga, h ú s i ð
■
ASKXXK
BYÐITR
YÐUll
GRITXAÐAÍ
KJIIKLINGH
o-fl
í handhftgum,
umhúðum til að tak
IIEIM
ASICUR
s u ðu rla 11 dsh mut Jf
s i nn o
29. nóvember 1966 - ALÞÝÐUBLAÐIÐ f