Dagur - 01.11.1997, Síða 4

20 - L AU G AR DAGUR l.NÓVEMBER 1997
LÍFIÐ í LANDINU
L
X^ur
„Skammastniín
fyrirlandmitt!“
Þýski rithöfundurinn Gunther
Grass heldur áfram að pirra
valdamenn í heimalandi sínu
með skeleggum, gagnrýnum
málflutningi. Hann hélt upp á
sjötugsafmæli sitt nýverið með
því að saka Þjóðverja um að láta
kynþáttafordóma enn sem fyrr
ráða afstöðu sinni til manna og
málefna, og fékk fyrir miklar
skammir frá ráðandi mönnum.
Sem fyrr lætur Grass sér fátt
um finnast og heldur sínu striki
án þess að taka hið minnsta tillit
til þess sem fjandmenn hans
kunna að segja eða gera. Það
hefur reyndar alla tíð átt við
þennan merka þýska rithöfund;
hann hefur farið eigin leiðir ára-
tugum saman - jafnt í opinber-
um yfirlýsingum sem í skáld-
verkum.
„Ég skanunast mfn
Grass var aðeins þijá daga um
sjötugt þegar hann hélt ræðu í
Frankfurt í tilefni af afhendingu
friðarverðlauna bókahátíðarinn-
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Stóra sviðið kl. 20
Grandavegur 7
eftir Vigdísi Grímsdóttur
4. sýn. föd. 7/11
örfá sæti laus -
5. sýn. fid. 13/11
uppselt
6. sýn. Id. 15/11
nokkur sæti laus -
7. sýn. sud. 23/11
uppselt
Fiðlarinn á þakinu
eftir Boch/Stein/Harnick
Id. 8/11
nokkur sæti laus
föd. 14/11 - Id. 22/11
Þrjár systur
eftir Anton Tsjekhof
sud. 9/11 - sud. 16/11.
Sýningum fer fækkandi.
Smfðaverkstæðið kl. 20.30
Krabbasvalirnar
eftir Marianne Goldman
fid. 6/11 -Id. 8/11 -
fid. 13/11 - Id. 15/11
LISTAKLÚBBUR
LEIKHÚSKJALLARANS
mád. 3/11 kl. 20.30
„Himneskir tónar“.
Sophie Marie Schoonjans og
Marion Herrera spila á tvær
hörpur verk eftir ýmis
tónskáld.
Kynnir: Arína Magnúsdóttir,
tónlistarfræðingur.
Miðasala við inngang.
Miðasalan er opin mánud.-
þriðjud. 13-18, miðvikud.-
sunnud. 13-20.
Símapantanir frá kl. 10 virka
daga.
ar þar til tyrkneska höfundarins
Yassers Kemals. Hann gagnrýndi
þýsk stjórnvöld harðlega fyrir
meðferðina á innflytjendum og
fyrir að selja Tyrkjum vopn sem
þeir noti svo til að drepa Kúrda
umvörpum. „Eg skammast mín
fyrir land mitt,“ þrumaði hann
yfir hausamótunum á virðuleg-
um samkomugestum.
Viðbrögð framkvæmdastjóra
stærsta stjórnarflokksins, Kristi-
legra demókrata, voru dæmigerð
fyrir svör kerfisins: Grass, sagði
hann, hefur Ioksins kjaftað sig
út úr þeim hópi rithöfunda sem
hægt er að taka mark á.
Talsmenn jafnaðarmanna
komu Grass hins vegar til varn-
ar. Ekki svo að skilja að honum
hafi verið mikil þægð í því; hann
sagði sig úr flokki þeirra fyrir
nokkrum árum þegar jafnaðar-
menn studdu aðgerðir til að tak-
marka aðgang flóttafólks að
Þýskalandi.
Stormiim í fangið
Grass hefur alltaf haft storminn í
fangið og nýtur þess, enda mikill
bardagamaður. Gagnrýnendur
hafa slátrað mörgum bóka hans
miskunnarlaust, þar á meðal
þeim sem Þjóðveijar hafa sfðar
tekið upp á arma sína. Alræmt
var þegar einn þekktasti gagnrýn-
andi Þýskalands reif í tætlur - í
bókstaflegri merkingu - nýja
skáldsögu eftir Grass í sjónvarps-
Fjölhæfni
FeriII Grass ein-
kennist af ótrúlegri
fjölhæfni. Hann
hefur fengist við
flestar tegundir skáldskapar:
samið skáldsögur, ort ljóð og
Gunther Grass: kominn yfir sjötugt og hvassyrtur
sem fyrr.
skrifað Ieikrit - auk þess sem
hann hefur ritað heil ósköp um
málefni samtímans á
hverjum tíma. Allir eru
þó sammála um að
skáldsögurnar séu hæsti
tindur sköpunarverks
hans. Þar á meðal er
sagan sem gerði hann
frægan sem rithöfund;
„Blikktromman" (Die
Blechtrommel) frá ár-
inu 1959. Hún fjallar
um lífið í Þýskalandi
nasismans. Það við-
fangsefni, og þýskt þjóð-
líf á árunum eftir síðari
heimsstyijöldina, er fyr-
irferðarmikið í öllum
skáldskap hans.
Aðrar kunnustu
skáldsögur Grass eru
„Katz und Maus“
(1961), „Hundejahre"
(1963), „Órlich
Betaubt" (1969) sem
m.a. Ijallar um stúd-
entauppreisnina 1968,
„Aus dem Tagebuch
einer Schnecke" (1972)
og „Der Butt“ (1977),
en hún hefur að geyma
í senn gagnrýna og
grínaktuga greiningu á
samfélaginu (lýsir m.a.
réttarhöldum femínista
yfir fiskgreyinu sem
nafn sögunnar vísar til).
Sumir segja reyndar að
„Der Butt“ sé merkasta
skáldsaga Grass og sannkallað
meistaraverk.
þætti fyrir nokkrum
árum. Sú ofstækis-
athöfh hafði hins
vegar engin áhrif á
góðar viðtökur bók-
arinnar meðal al-
mennings.
Hann hefur sagt
þjóð sinni til synd-
anna áratugum
saman jafnt í ræðu
sem riti, og lítur á
það sem skyldu sína
að vara landsmenn
við ef hann telur þá
stefna inn á hættu-
legar brautir - eins
og varð með svo
hrikalegum afleið-
ingum á tímum nas-
ismans. Sjálfur Ienti
hann sem unglingur
í Hitlersæskunni og
þýska hernum og
þekkir því að eigin
raun hversu auðvelt
er fyrir slóttuga
ráðamenn að
blekkja þjóðina og
leiða hana inn á
villigötur.
Samdi til að lifa af
Um þessarmundir
stenduryfir tónlistar-
hátíð tileinkuð meist-
urunum Schubert og
Brahms. Daníel Þor-
steinsson píanóleíkari
ereinn aðstandenda
hátíðarinnar.
Hátíðin hófst 19. október og
henni lýkur 23. nóvember og á
henni verða tónleikar bæði í
Reykjavík og á Akureyri. Á tón-
leikum á sunnudag í Safnaðar-
heimili Akureyrarkirkju verða
flutt m.a. Sónata í B-dúr fyrir
píanó eftir Schubert og sónata
fyiri víólu og píanó eftir Brahms,
auk sönglaga. Tilefni hátíðarinn-
ar er að í ár eru tvö hundruð ár
frá fæðingu Schuberts og hund-
rað ár frá dauða Brahms. Á há-
tíðinni eru einkum verk frá síð-
ari hluta æviskeiðs þeirra og
meðal þeirra eru einhver feg-
urstu kammerverk sögunnar s.s.
Strengjakvintett í C-dúr eftir
Schubert og Klarinettukvintett
Brahms, auk annarra verka.
Daníel segir að fyrir tveimur
árum hafi hann ásamt Sigurði
Halldórssyni sellóleikara staðið
fyrir svipaðri hátíð á afmælisári
Gabriel Fauré og Paul Hind-
ermith og hátíðin nú hafi þróast
út frá þeirri fyrri, en auk þeirra
stóð Ármann Helgason ldar-
inettuleikari að undirbúningi
hátíðarinnar. „Maður verður
samt að passa sig á því að festast
ekki í svona þema. Við lítum
samt fyrst og fremst á þetta sem
tækifæri til að spila góða tón-
list.“
„Schubert og Brahms eru á
margan hátt ólík tónskáld, og
það má segja að Schubert sæki
margt til Mozart meðan Brahms
sækir enn aftar; í pólyfóníska
tónlist Bach,“ segir Daníel. „Þeir
þurftu báðir að bijótast frá Beet-
hoven, en Schubert leit aldrei á
sig sem arftaka Beethovens,
heldur samdi bara til að lifa af
og þá á ég við andlega. Brahms
sagði einhvern tímann: Hvernig
heldurðu að það sé að lifa við
það að heyra alltaf hin þungu
skref risans fyrir aftan sig, og
átti þá við Beethoven.“
„Schubert veldur mönnum á
margan hátt svipuðum heila-
brotum og Mozart að því leyti að
menn spyrja sig hvert hann
hefði haldið í tónsmíðum sínum
ef hann hefði ekki dáið 31 árs.
Það má segja að hann hafi yfir-
keyrt sig á síðustu mánuðum
ævi sinnar. Verkin sem hann
samdi þessa síðustu ævidaga
sína vísa á framtíðina, en ein-
hvern veginn virðist enginn hafa
tekið upp þráðinn."
„Brahms setur sinfónískan
kraft í verk sín og líkist Beet-
hoven í því, meðan Schubert er
bara að koma frá sér hugmynd-
um sínum, hvað sem það kostar.
Hann er sparsamari og í síðustu
verkunum er þetta nánast hrein
tónlist og maður þreytist aldrei á
einfaldleikanum, hversu oft sem
maður hlýðir á verkin."
„Það má segja að öll ár séu
Schubert ár og Brahms ár, en
það sem við erum að gera er að
nota tækifærið til að flytja svona
mörg verk þeirra beggja á stutt-
um tíma. Það var ekki meðvituð
ákvörðun að flytja síðustu verk
þeirra, en þetta þróaðist í þá átt,
þar sem þessi verk höfðuðu
mest til okkar flytjendanna á há-
tíðinni sem er hópur fólks.“
„Mér fannst strax mikilvægt
að hafa tónleika bæði á Akureyri
og í Reykjavík og þar skipti auð-
vitað miklu að Akureyringar hafa
eignast þennan yndislega flygil
sem hentar vel bæði fyrir einleik
og kammermúsík."
„Við sem stöndum fyrir þess-
ari hátíð erum að þessu vegna
þess að við trúum að tónlistin sé
mannbætandi. Það má ekki
gleyma því að þessi tónlist var
ekki samin fyrir menntuð eyru,
heldur á hver sem er að geta
notið hennar, þó hún sé í eðli
sínu þannig að hún krefjist
færni af flytjendum sínum. Þessi
tónskáld eru komin frá venju-
legu fólki; Brahms kemur úr lág-
stéttarfjölskyldu og faðir
Schuberts var kennari. Þannig
að þetta er ekki tónlist fyrir
neina aðra en okkur öll.“ hh